Гісторыя вёскі Асавая. Там захавалася паганскае капішча

У Столінскім раёне Брэсцкай вобласці ёсць вёска Асавая з багатай і цікавай гісторыяй. Паводле падання, на яе тэрыторыі ў дахрысціянскія часы было паганскае капішча — яно і цяпер, сцвярджае пінскі эколаг-краязнавец Дуброўскі, захавалася пад назвай «Горкі».

У пісьмовых крыніцах вёска ўпершыню згадваецца ў ХVІ стагоддзі — так, у месцічаў Карповічаў захоўваецца радавод з 1503 года. Тады браты Карповічы атрымалі ва ўласнасць зямлю ў Асоўскай пушчы і стварылі тут паселішча. З імі прыехалі сяляне, якія аселі на ўрадлівых землях па суседстве — чатыры браты Лукшы (лучнікі), і называліся яны асоўцы, а шляхецкі засценак — Асова Палеская. Мясцовая шляхта была каталіцкага веравызнання, таму збудавала касцёл акурат каля капішча, а яго знішчылі. Цікава, што на другім баку рэчкі Залятынкі была пабудавана праваслаўная цэркаўка невялікага памеру — месца і сёння называецца Цэрквішча, а каля яго ў розны час знаходзілі рэшткі пахаванняў. У сярэдзіне ХІХ стагоддзя касцёл таксама пераўтварылі ў праваслаўную царкву, пры якой адкрылі царкоўнапрыходскую школу, а ў 1879 годзе ўзвялі званіцу. Званіца, хоць і драўляная, захавалася да нашага часу. Касцёл жа ў 1967-м разабралі, з яго пабудавалі клуб — а арган, званы і іконы зніклі альбо былі знішчаны. І толькі ў 1995 годзе з дапамогай польскай дыяспары касцёл пачалі будаваць наноў, у стылі сучаснай готыкі. І сёння грамадзяне Польшчы прыязджаюць да нас на магілы продкаў, а дзякуючы галандцам у Асавой з'явіўся арган — на ім іграе Аляксандр Карповіч.

Блізу касцёла пахаваныя адны толькі каталікі з наваколляў — напрыклад, тут знаходзіцца магіла Дамініка Орды, які быў прыхільнікам Напалеона Банапарта. Таксама, паводле ўспамінаў Яна Колба-Сялецкага, тут маглі быць пахаваныя паўстанцы Рамуальда Траўгута (беларускі шляхціч, баявы афіцэр, атрад якога вясной 1863-га меў некалькі сутычак з рэгулярнымі войскамі) — Вішнеўскі, Бандзкевіч і Пятроўскі, дакладныя месцы пахавання якіх невядомыя. На цвінтары знаходзіцца магіла ўдзельніка Першай сусветнай вайны, кавалера Георгіеўскага крыжа Антона Цэзарэвіча Збарашэўскага. Прах выхадца з Асавой Тадэвуша Наздрын-Платніцкага таксама прывезлі для пахавання каля касцёла — ажно з далёкай Аўстраліі...

У вёсцы доўгі час была польская школа, пры ёй бібліятэка. Паблізу размяшчалася прыгожая сядзіба ляснічага Ежы Масакоўскага з вялікім садам, каля 100 дрэваў, і ліпавай алеяй. У ягоным доме ў 1938 годзе было адкрыта вучылішча швачак, першымі вучаніцамі сталі 11 дзяўчат — пра гэта згадвала колішняя вучаніца Аляксандра Давыдоўская. У суседніх Асаўцах, прыкладна за два кіламетры, быў панскі двор, конезавод Наздрын-Платніцкага, ветраны млын Юнкевіча, кузня Міклашэўскага, карчма Фышко, таксама там жылі некалькі яўрэйскіх сем'яў.

Лясы былі такія багатыя, што на паляванне ў асаўскія бары ў 1937 годзе прыязджалі з Манькавіч Караль Радзівіл і Рыдз-Сміглы, кіраўнік польскага ўрада з Варшавы.

У 1944 годзе ў былой леснічоўцы пачала працаваць беларуская школа, якая з пачатковай паступова вырасла ў сямігодку і пад кіраўніцтвам Мяфодзія Сямёнавіча Сулкоўскага стала самай перадавой у раёне. Па звестках на 1967 год, у вёсцы дзейнічала сярэдняя школа і дзіцячы садок, крама, дом культуры. А сёння ў дадатак да пералічанага ёсць яшчэ басейн, каля якога знаходзіцца прыгожы парк Перамогі — тут устаноўлены абеліск у памяць загінулых у Вялікай Айчыннай вайне.

Летась Асавая мела гонар прымаць раённыя дажынкі — вёску ўпарадкавалі, прыбралі, як мае быць, абгарадзілі парк, спілавалі небяспечныя дрэвы. А дом культуры ператварылі адначасова і ў дом быту, і ў сацыяльна-культурную ўстанову: на першым паверсе знаходзіцца паштовае аддзяленне, комплексна-прыёмны пункт і ФАП, на другім — бібліятэка і музей, зладжаны мясцовым краязнаўцам Міколам Кавалёвым.

За тры кіламетры ад вёскі праходзіць чыгунка, ёсць станцыя Відзібор, да якой падведзены ўжо газаправод. Людзі такім пераменам не нарадуюцца, і можна ўпэўнена сказаць — вёска мае не толькі слаўнае мінулае, але і будучыню.

Марыя Малей, в. Асавая Столінскага раёна