Пад Еўропай знаходзіўся іншы мацярык?

Больш за дзве тысячы гадоў назад старажытнагрэчаскі філосаф Платон у сваіх дыялогах «Тымей» і «Крыт» расказаў аб незвычайнай дзяржаве, размешчанай на востраве на захад ад Геркулесавых слупоў або паміж сучаснымі Вялікабрытаніяй і Марока.

Тут можа здацца, што ў Платона былі некаторыя праблемы з геаграфіяй, аднак апошнія навіны з Нідэрландаў паказваюць адваротнае. Так, паводле меркавання Доўве ван Хінсбергена, геолага з Утрэхтскага ўніверсітэта, пад Міжземным морам можа знаходзіцца велізарны востраў памерам з Грэнландыю.

На думку навукоўцаў з Нідэрландаў, пад сучаснай Еўропай знаходзяцца рэшткі старажытнага мацерыка, які ў навуковых колах ужо паспелі назваць Вялікай Адрыяй. Цяпер ён цалкам пахаваны — не пад акіянам, а пад Паўднёвай Еўропай. Каля 140 мільёнаў гадоў таму два кантыненты пачалі сутыкацца. Вялікая Адрыя была цалкам разбурана ў працэсе сутыкнення і, у большасці, затанула пад тымі мясцінамі, дзе цяпер знаходзяцца Італія, Грэцыя і Балтыка.

Акрамя таго, Вялікая Адрыя не з'яўляецца ўнікальнай. Новыя даследаванні мантыі Зямлі паказваюць, што пад акіянамі нашай планеты можа хавацца вялікая колькасць страчаных кантынентаў. Так, аналіз старажытных парод дазваляе выказаць здагадку, што ў мінулым наша планета была значна больш геалагічна актыўным месцам, чым яна з'яўляецца зараз. Сведчанні таго, як упершыню з'явілася жыццё, могуць згубіцца недзе там, на велізарнай глыбіні.

Нягледзячы на тое, што страчаныя кантыненты часта лічацца цалкам згубленымі, на самай справе яны не зусім страчаныя. Падобна закінутым цывілізацыям, яны пакідаюць за сабой сляды, якія можна распазнаць, калі ведаць, як менавіта іх шукаць. Ван Хінсберген адзначае, што скалы з Вялікай Адрыі былі ўключаныя ў Альпы, у той час як яе цэлыя кавалкі былі ўкаранёны ў Паўднёвую Італію і Грэцыю. Хоць вялікая частка старажытнага мацерыка была схаваная на дзясяткі міль уніз у мантыю Зямлі, некаторыя яе пласты да гэтага часу працягваюць аказваць уплыў на сучасную Еўропу.

Пад уздзеяннем тэктанічнага ціску і часу вапняковыя пароды старажытнага мацерыка паступова ўтварылі мармур. Трэнне пліт паміж Еўропай і Вялікай Адрыяй выцягнула карысны матэрыял назад на паверхню Зямлі, дзе людзі змаглі яго знайсці і наладзіць здабычу. На думку Хінсбергена, менавіта так мармур, з якога былі зроблены старажытнарымскія і старажытнагрэчаскія храмы і пантэоны, можа весці свой пачатак. Іншымі словамі, старажытнагрэчаскі Платон мог стаяць на рэштках шуканай ім Атлантыды і нават не здагадвацца пра гэта.

Акрамя Вялікай Адрыі, сучасныя карты акіянічнага дна паказваюць шырокую ўзвышаную вобласць, якая знаходзіцца вакол Новай Зеландыі. Каля двух гадоў таму каманда, якую ўзначальвалі геолагі з Геалагічнай даследчай кампаніі GNS Sсіеnсе, аб'яднала карты акіянскага дна з вымярэннямі павярхоўнага прыцягнення і атрыманымі імі вынікамі аналізу ўзораў марскога дна для таго, каб паказаць, што вобласць побач з Новай Зеландыяй уяўляе сабой нешта значна большае, чым проста шышка ў акіяне. Згодна з іх разлікамі, Зеландыя ўяўляе з сябе адзіны кантынент, які складае прыкладна дзве траціны памеру Аўстраліі.

Як і вялікая Адрыя, Зеландыя з'яўлялася часткай вялізнага суперкантынента, вядомага як Гандвана. Каля 85 мільёнаў гадоў таму невялікая частка гіганцкага кантынента адарвалася ад агульнай масы сушы і паступова расцягнулася і вычарпалася, утварыўшы сучасныя Ціхаакіянскае вогненнае кальцо, Новую Зеландыю і Новую Каледонію.

Ніхто ніколі не даведаецца, якія ж менавіта падзеі адбываліся на гэтых ранніх кантынентах. Ці адбываліся працэсы разбурэння старажытных мацерыкоў паступова і практычна лёгка, ці ж суправаджаліся каласальнымі прыроднымі катаклізмамі? Хутчэй за ўсё, у гэтым выпадку больш праўдападобным можа з'яўляцца першы варыянт развіцця падзей. Як бы там ні было, менавіта дзякуючы руху мацерыкоў і кантынентаў мы з вамі можам назіраць сучасную карту нашай планеты.