Сын ідзе ў армію. Як яго правільна правесці?

У лістах, што прыходзяць на адрас выдавецтваў і рэдакцый, дзе выпускаліся нашы кнігі і друкуюцца артыкулы, а таксама ў тых, якія чытачы дасылаюць уласна нам, выказваюцца словы падзякі і адначасова апісваюцца шматлікія жыццёвыя сітуацыі, тлумачэнне якім можна даць толькі пры ўмове дасканалага ведання этнічных традыцый і вопыту правядзення абрадавых практык. Апісанне падаецца эмацыянальна, часам са слязамі на вачах, таму не ўсе лісты можна працытаваць поўнасцю. Як правіла, мы засяроджваем увагу на тым месцы, ў якім сфакусіравана сутнасць праблемы. Вось і наступны ліст з Ашмян ад Марыі В. цытуем фрагментарна: «...як можна засцерагчы нашых сыноў перад тым, як ім ісці ў армію... бо кожная маці хоча толькі шчасця свайму сыну».

Безумоўна, адпраўляючы сына ў армію, кожная матуля думае толькі пра адно — каб вярнуўся жывы і здаровы. З цягам часу сталася так, што ў народным асяроддзі гэта важная падзея ў жыцці хлопца і яго сям'і стала суправаджацца адпаведным абрадам, які па ступені распрацаванасці і сацыяльнай нагрузкі нічым не адрозніваецца ад рытуалаў нараджэння чалавека і яго вяселля. Больш за тое, абрад провадаў хлопца ў войска (або на вайну) дапаўняўся цэлым шэрагам спецыфічных магічных дзеянняў, якія ўзмацнялі яго духоўны патэнцыял. Прычым у гэтым выпадку трэба гаварыць пра тое, што абрад провадаў аказваўся ў прасторы ўсёй традыцыйнай культуры і яе адвечнай і мудрай сістэмы агульнародавых каштоўнасцяў. Пра гэтыя сакральна-магічныя скрэпы-дапаўненні шырокае кола людзей ведае значна менш, таму што яны выконваліся не публічна, пры ўсёй радзіне, а часцей пры ўдзеле толькі маці або бабулі. Мы не раз гаварылі пра тое, што фактычна існавалі два пласты, ці ўзроўні, этнакультурнай «адукаванасці». Адзін — гэта той, які штогод паўтараўся публічна, пры ўдзеле вялікай колькасці людзей. Другі — залежыў ад мудрасці Роду, Сям'і, той ці іншай бабулі, маці і «ажываў», як правіла, у прасторы ўласнай гаспадаркі. З пэўнай доляй умоўнасці можна сказаць, што другі гарызонт культуры быў тайнапісам Родавай памяці. Зразумела, што і гэтыя веды перадаваліся дзецям і ўнукам, суседзям, з якімі былі добрыя адносіны. І ўсё ж яны былі прыкрыты покрывам таямнічасці і, як тыя грошы, не любілі мітусні і шуму.

З вопыту сямейна-родавай культуры: нашы мудрыя жанчыны ведалі, што фактычна тоесным «працягам» энергетыкі чалавека з'яўляецца ўсё тое, што было ў цесным кантакце з ім самім: адзенне, прадметы ўласнага карыстання, фотаздымак або намаляваны партрэт, след на зямлі. Апошняе якраз і з'яўлялася тым рытуальным дапаўненнем, якое складала сямейную тайну-спадзяванне, тайну-надзею, а магчыма, тайну-веру ў яго выніковасць. Калі мужчына ішоў на вайну, то проста каля парога хаты выконваў спецыяльны абрад-развітанне: босай нагой ён пакідаў на зямлі след, маці або жонка збіралі гэты адбітак да драбнічкі на чысцюткую хусціну, завязвалі крыж-накрыж на два вузлы, неслі ў хату і клалі ў чырвоны кут за бажніцу. Людзі верылі, што з такім чалавекам нічога не здарыцца, таму што яго будуць перасцерагаць родная зямля і той чырвоны кут, пад якім была некалі закапана яго пупавіна. Калі ж чалавек вяртаўся дадому, зямлю высыпалі на тое ж месца, адкуль яе ўзялі.

Аксана КАТОВІЧ, Янка КРУК

^{Дасылайце свае пытанні пра карані і прыстасаванасць да сучаснага жыцця каляндарных і сямейна-побытавых народных традыцый і абрадаў на паштовы або электронны адрас рэдакцыі з пазнакай «Пра радзіннае».}