Як будзе развівацца транспартны патэнцыял і інфраструктура Саюзнай дзяржавы?

Беларускія парламентарыі працягваюць падрыхтоўку да галоўнай саюзнай падзеі лета — Форуму рэгіёнаў Беларусі і Расіі. Падключылася да працы і навуковая супольнасць. У Нацыянальнай акадэміі навук правялі круглы стол «Развіццё транзітнага патэнцыялу і мадэрнізацыя транспартнай інфраструктуры Саюзнай дзяржавы». Прапановы ўдзельнікаў пасяджэння (сярод якіх былі сенатары, навукоўцы, работнікі міністэрстваў, прадстаўнікі бізнес-супольнасцяў) плануюць вынесці на абмеркаванне на форуме і пасля замацаваць у выніковым дакуменце.

Задачы для ВУП

Мадэратарам круглага стала выступіў Аляксандр ПАПКОЎ, старшыня Пастаяннай камісіі Савета Рэспублікі па рэгіянальнай палітыцы і мясцовым самакіраванні. Ва ўступным слове ён звярнуў увагу, што перад Беларуссю і Расіяй сёння стаіць задача падваення ВУП. «Мы разумеем, што ад скаардынаванасці з іншымі галінамі народнай гаспадаркі шмат у чым будзе залежаць поспех і выніковасць нашай з вамі працы. Транспартны комплекс, на жаль, калі паглядзець, у структуры валавога ўнутранага прадукту нашай краіны займае невялікі працэнт, парадку 5-6%. Гэта не вельмі шмат. Але калі казаць пра падваенне (гэта як галіна народнай гаспадаркі), мы павінны ўскладаць асаблівыя надзеі і хоць бы дзесятак працэнтаў ад транспартнага комплексу мець. Гэта сёння пытанні і чыгуначнага транспарту, і авія-, грузаперавозак, і гэтак далей», — адзначыў Аляксандр Папкоў.

Падчас круглага стала, як падкрэсліў мадэратар, трэба прыйсці да канкрэтных прапаноў па развіцці напрамкаў, якія абмяркоўваюцца: «Гаворка ідзе, перш за ўсё, аб адпаведнай заканадаўчай базе, якая павінна прысутнічаць у Саюзнай дзяржаве. Мы павінны падумаць пра адпаведную інфраструктуру, што для гэтага трэба».

З першым дакладам выступіў галоўны куратар дадзенай галіны — міністр транспарту і камунікацый Аляксей АЎРАМЕНКА. На яго думку, патэнцыял сферы можа быць значна павялічаны пры рацыянальным выкарыстаннi пераваг, прадугледжаных Дагаворам аб стварэнні Саюзнай дзяржавы.

У 2018 годзе ў зносінах Кітай-Еўропа было перавезена каля 325 тысяч кантэйнераў цягнікамі, да 2025 года гэтую лічбу плануюць павялічыць да 1 мільёна. На ўмовах дзяржаўна-прыватнага партнёрства ў бягучым годзе пачнуць рэканструкцыю аўтамабільнай дарогі «мяжа Расійскай Федэрацыі — Гомель — Кобрын», якая дазволіць скараціць адлегласць перавозак грузаў у напрамку «Азія—Расія—Беларусь—Еўропа» на 150-200 кіламетраў. Амбіцыйным праектам беларускіх транспартнікаў з'яўляецца рэканструкцыя аэрапорта. Адзначыў Аляксей Аўраменка недастатковую колькасць міжрэгіянальных авіярэйсаў паміж Беларуссю і Расіяй. У Мінск жыхары рэгіёнаў суседняй краіны сёння лётаюць у асноўным праз Маскву.

«У апошнія гады ў Беларусі праводзіцца праца па аўтаматызацыі працэсаў на аснове перакладу інфармацыі ў лічбавы фармат. Ствараюцца розныя аўтаматызаваныя сістэмы. У мытных органах ўжываецца праграмнае забеспячэнне, якое дазваляе аўтаматызаваць працэдуру апрацоўкі інфармацыі па таварах, што перамяшчаюцца праз аўтадарожныя пункты мытнага афармлення з Беларусі ў Расію і назад, — паведаміў міністр транспарту. — Комплексныя работы па цыфравізацыі транспартнай сістэмы праводзяцца ў Расійскай Федэрацыі. Прапаную ў галіне цыфравізацыі сінхранізаваць дзеянні Рэспублікі Беларусь і Расіі, каб у надалей не праводзіць работы па яе уніфікацыі».

Стварэнне адзінай транспартнай прасторы прадугледжвае зняцце бар'ераў на шляху тавараў і павелічэнне аб'ёмаў перавозак. Найбольшых поспехаў у Саюзнай дзяржаве ў гэтым плане дасягнулі чыгуначнікі, якім удалося стварыць адзінага аператара на базе транспартна-лагістычнай кампаніі.

«Аднак наступнае развіццё транспартнага патэнцыялу дзяржаў стрымліваецца наяўнасцю пэўных бар'ераў, якія заступаюць доступ беларускім аўтамабільным перавозчыкам на рынак транспартных паслуг, — гэта адсутнасць вяртання ПДВ за паліва, абмежаванае страхавое пакрыццё па «Зялёнай мапе», вялікая колькасць прыпынкаў для праверкі дакументаў. Наяўнасць дазваленчай сістэмы для ажыццяўлення перавозак з трэціх краін, адсочванне прынцыпу рэзідэнцтва пры мытным афармленні грузаў з трэціх краін, вялікія страты часу пры перасячэнні мяжы транзітным паведамленнем, наяўнасць збораў, што збіраюцца з перавозчыкаў па вырашэнні мясцовых органаў кіравання, дагляды грузаў, што перавозяцца ў апячатаных транзітных кантэйнерах , розныя ўзроўні падаткаабкладання і валютнага рэгулявання пастаўшчыкоў аўтатранспартных і экспедытарскіх паслуг», — пералічыў Аляксей Аўраменка.

Настойвае міністр на павелічэнні колькасці ўпаўнаважаных эканамічных аператараў, якія спрыяюць аблягчэнню транспартнага ўзаемадзеяння дзвюх краін.

Дарэчы, стаўку транспартнага ведамства сёння робяць ня на прамысловыя прадпрыемствы, а на стварэнне транспартных паслуг.

Меркаванне навукоўцаў

«Транспарт у яго шырокім разуменні (ад сродкаў перамяшчэння — авіяцыі, аўтамабіляў, цягнікоў і іншых — да ліній электрасувязі і трубаправодаў) — рэальны рухавік эканомікі, які павінен служыць мэтам ўключэння краіны ў глабальны абарот тавараў, работ і паслуг. У гэтым навукоўцы бачаць далейшы рост эканомікі нашай краіны, які можа быць забяспечаны толькі пры сумесным скаардынаваным дзеянні ўсіх зацікаўленых бакоў у рамках карпаратыўнага падыходу», — падкрэсліў старшыня прэзідыума Нацыянальнай акадэміі навук Беларусі Уладзімір ГУСАКОЎ.

Вучоныя Беларусі сёння падключаюцца да мегапраектаў расейскіх калег «Адзіная Еўразія» па стварэнні прасторавых транспартна-лагістычных калідораў на тэрыторыі Расіі. Яны будуць злучаць азіяцка-ціхаакіянскі рэгіён і Еўрапейскі саюз, што вырашыць праблему комплекснага асваення Сібіры, Далёкага Усходу, Арктыкі.

«Мегапраект павінен стаць стартавай кропкай на шляху маштабных пераўтварэнняў эканомікі Расіі і Беларусі па апераджальнаму росту, дасягненню мэтаў ўстойлівага развіцця нашых дзяржаў, раўнапраўнаму, а ў асобных галінах перадавому ўключэнню ў глабальныя ланцужкі фарміравання дабаўленага кошту», — распавёў Уладзімір Гусакоў.

Ён упэўнены, што Беларусь павінна стаць не проста транспартным калідорам, а інфраструктурным цэнтрам, які будзе рэгуляваць таварна-транспартныя патокі ва ўсе бакі свету.

«Прынцыповая пазіцыя навукоўцаў: рэалізацыя мегапраекта павінна ажыццяўляцца на сапраўды кааператыўных пачатках, якія азначаюць раўнапраўе партнёраў, складанне іх моцных бакоў, салідарны падзел выгод і рызык. У гэтым ключы важна прад'явіць і замацаваць фундаментальныя асновы кааперацыі нашых краін. Гэта адпаведнасць палітычным і сацыяльна-эканамічным мэтам развіцця дзяржаў, ўзаемная зацікаўленасць бакоў у развіцці канкрэтнага прыярытэтнага навуковага напрамка, адпаведнасць сусветным тэндэнцыям навукова-тэхнічнага прагрэсу», — звярнуў увагу кіраўнік НАН.

Перавагі Беларусі ў рэалізоўным мегапраекце, на думку навуковай супольнасці, у размяшчэнні краіны на мяжы двух сусветных рынкаў ЕАЭС і ЕС, на скрыжаванні чыгуначных, аўтамагістральных і іншых шляхоў і многія іншыя. У адпаведнасці з гэтым дзяржава можа выконваць ролю інтэгратара і каардынатара руху рэсурсаў усіх відаў, патокаў ведаў, аб'ектаў інтэлектуальнай уласнасці, тэхналогій.

Шукаць месца ў «новай эканоміцы»

У сваім выступленні намеснік міністра эканомікі Дзмітрый МАТУСЕВІЧ адзначыў, што драйверамі росту эканомікі павінны стаць новыя галіны. Ні адна традыцыйная сфера (да іх ставіцца і транспарт) не зможа расці хутчэй «новай эканомікі». Пры гэтым транспартны сектар залежым ад стану эканомікі ў цэлым. Расце прамысловасць —  павышаецца колькасць грузаперавозак, растуць даходы —  павялічваецца пасажырапаток.

«Лічым, што транспартная дзейнасць вырасце больш чым на 24% да 2025 года. Гэта па валавому выпуску, гэта значыць на 4,4% у год », —  даў прагноз намеснік міністра.

Для дасягнення паказчыкаў важна пашырыць доступ айчынных перавозчыкаў да міжнароднага рынку транспартных паслуг. Тут перспектыўнымі з'яўляюцца Вялікабрытанія, Скандынавія, балканскія краіны.

"Неабходны рэканструкцыя і будаўніцтва новых аб'ектаў памежнай інфраструктуры з адпаведнай прапускной здольнасцю, аснашчэнне іх адмысловымі сканіруючымі прыладамі. Гэта значыць, я кажу зараз аб мабільных электронна-надглядных комплексах, — растлумачыў намеснік міністра. — Такую працу мы праводзім паступова, у тым ліку за кошт сродкаў міжнароднай тэхнічнай дапамогі ".

Транзітнай прывабнасці будзе спрыяць ўкараненне электронных інфармацыйных тэхналогій, выкарыстанне анлайн-пляцовак і мабільных дадаткаў у працы аўтамабільных перавозчыкаў, ўкараненне лічбавых сістэм на мяжы і мытні.

Беларусь, Расія, Казахстан і Кітай сёння выступаюць як звенні новага транспартнага калідора, на якім важна сінхранізаваная праца.

Праблемамі, на думку Дзмітрыя Матусевіча, у гэтым кантэксце з'яўляюцца неінтэграванасць інфармацыйных сістэм дзяржаўных кантрольных органаў, недастатковы ўзровень ўкаранення сучасных тэхналогій і лічбавых сэрвісаў па каардынацыі перавозачнага працэсу, прысутнасць папяровага дакументаабароту ў знешніх перавозках. «Варта ўрэгуляваць механізм прызнання упаўнаважанага эканамічнага аператара з іншымі краінамі, у тым ліку шляхам заключэння адпаведных міжнародных дагавораў аб прызнанні статусу. Так, Дзяржаўны мытны камітэт Беларусі ўжо падпісаў пагадненне з галоўным мытным упраўленнем Кітая аб узаемным прызнанні статусу ўпаўнаважанага эканамічнага аператара. Гэтая праца павінна быць працягнутая і з іншымі краінамі, — адзначыў намеснік міністра. — Мы як каардынатары работы па кітайскім кірунку хацелі б адзначыць толькі магчымасць стварэння так званага сухога порта на тэрыторыі Кітайска-беларускага індустрыяльнага парку «Вялікі камень». Сапраўды, там ужо адкрыты мытны склад, склад часовага захоўвання. Блізкасць нацыянальнага аэрапорта таксама гуляе добрую ролю. І таму неабходна вырашаць усе гэтыя пытанні, каб на адміністрацыйным і прававым узроўні зняць усе перашкоды для росту грузаабароту паміж КНР, краінамі ЕАЭС і, безумоўна, Еўрапейскім саюзам».

Роля партнёра

З тым, што Беларусь у лагістычных праектах выконвае ролю толькі транзіцёра, не згодны і намеснік дзяржаўнага сакратара Саюзнай дзяржавы Аляксей КУБРЫН. На яго думку, краіна з'яўляецца паўнавартасным партнёрам.

Выказаў Аляксей Кубрын і сваё бачанне драйвераў росту эканомікі: «Транспарт сёння — развіццё эканомікі. Выбачайце, не тэхналогіі, а менавіта транспарт. Прадукт высокатэхналагічны, інфармацыйныя тэхналогіі — яны ўсе з'яўляюцца інструментам, які павінен знаходзіць сваю рэалізацыю ў агульнай ідэалогіі ».

На думку спікера, Рэспубліка Беларусь мае вельмі высокі патэнцыял: «Сёння, як нам здаецца (краіна. -«МС»), з'яўляецца адной з найбольш перспектыўных з пункту гледжання развіцця менавіта высокіх тэхналогій пры практычнай адсутнасці нейкіх вялікіх вуглевадародных рэсурсаў і гэтак далей».

Намеснік дзяржсакратара Саюзнай дзяржавы звярнуў асаблівую ўвагу на прадстаўленне кіраўніцтву краін праекта, пра які распавёў Уладзімір Гусакоў. «Мы з вамі дадзім штуршок да стварэння магістралі, якая пойдзе паралельна існуючай ў нас з вамі Транссібу з мерыдыянальнымі заходамі ў Рэспубліку Беларусь. Не забывайце, што першы крок, які ў нас прапануецца, — гэта будаўніцтва трохкутніка, адным з катэтаў якога з'яўляецца Мінск — Санкт - Пецярбург. Мы з вамі маем фантастычныя страты па недаатрыманню пасажырапатоку з Заходняй Еўропы — дзеля гэтага нават проста, каб турыстычныя маршруты ажыццяўляліся. Не кажучы пра тое, што ў нас з вамі таксама выхад на Балтыку ёсць, абмінаючы нашы з вамі прыбалтыйскія рэспублікі, — канстатаваў Аляксей Кубрын. — Вось гэтую няшчасную адлегласць сёння з Мінска да Санкт-Пецярбурга можна пераадолець за 13 гадзін. Калегі, гэта не смешна — 13 гадзін. Зірніце ў Заходняй Еўропе і ў Кітаі, за які тэрмін пераадольваецца альбо па аўтамагістралі, альбо па высакахуткаснай магістралі гэтая адлегласць».

Па словах намесніка дзяржсакратара, да таго часу, пакуль краіны будуць чакаць рэакцыі, канкурэнтаздольнасць адносна выкарыстання транспартных магістраляў не будзе ісці ні ў якое параўнанне ні з Кітаем, ні з Заходняй Еўропай, ні з Амерыкай.

Як знайсці агульныя шляхі

Асноўным праблемным пытаннем, які ляжыць у рознасці падыходаў да эканомікі Беларусі і Расіі, з'яўляецца ўзровень развіцця дзяржаў, адзначыў Уладзімір КАЛТОВІЧ, міністр антыманапольнага рэгулявання і гандлю Беларусі.

«У галіне чыгуначнага транспарту Саюзная дзяржава сёння дасягнула пэўнай ступені ўкаранення адзіных прынцыпаў тарыфаўтварэння. Разам з тым, ёсць тыя рэчы, якія сёння аб'ектыўна ўскладняюць наша ўзаемадзеянне: першае — гэта розная структура рынку і ступень развіцця канкурэнцыі, — звярнуў увагу кіраўнік МАРГ. — У Расіі ў сферы паслуг у прадастаўленні ў карыстанне чыгуначных вагонаў існуе канкурэнцыя. У Беларусі ўсё складнікі чыгуначнай перавозкі, інфраструктура, вагоны, лакаматывы манапалізаваныя. Цэнаўтварэнне на чыгуначныя перавозкі ажыццяўляецца з арыентацыяй на ўмовы і вынікі працы аднаго прадпрыемства».

Адрозненні прасочваюцца таксама ў падыходах дзяржаў да цэнавага рэгулявання паслуг чыгуначнага транспарту, практыцы ўстанаўлення тарыфаў на чыгуначныя перавозкі і прадастаўленню на іх ільгот.

Больш развітая канкурэнцыя ў сектары аўтамабільных перавозак — грузавых і пасажырскіх. Ступень дзяржаўнага цэнавага рэгулявання ў гэтай галіне ў дзвюх краінах мінімальная.

Найбольш далёкія Беларусь і Расія ва ўкараненні адзіных прынцыпаў тарыфнай палітыкі авіязносін.

«Гэтая сфера стратэгічна важная для кожнай дзяржавы. І ў ёй працуюць як буйны дзяржаўны, так і прыватны бізнэс. Цэны авіяпералётаў залежаць як ад цэнавай палітыкі саміх авіякампаній, так і ад тарыфаў, якія ўсталёўваюцца аэрапортамі і аэранавігацыйнымі кампаніямі»,— сказаў Уладзімір Калтовіч, падкрэсліўшы, што гэтыя паказчыкі ў дзвюх краін не супадаюць.

У завяршэнне круглага стала Аляксандр Папкоў адзначыў, што дзяржаўная палітыка павінна адказваць за адно пытанне — наколькі камфортна сябе адчувае чалавек.

«Транспартная галіна мае вельмі сур'ёзную стратэгічную накіраванасць. Я мяркую, мы павінны асэнсаваць ўсе яе аспекты, таму тыя праблемы, якія склаліся ў нас у Саюзнай дзяржаве, і прапановы па вырашэнні, пра якія казалі нашы калегі, маюць права на жыццё. І мы павінны сапраўды удакладняць, разбірацца і здымаць гэтыя праблемы», — падкрэсліў сенатар.

Для вырашэння гэтых пытанняў створаны розныя органы кіравання ў Саюзнай дзяржаве — Парламенцкі сход, міністэрства, якія праводзяць сумесныя калегіі, Пастаянны камітэт, які, па сутнасці, выконвае ролю ўрада.

Напрацоўкі і канкрэтныя шляхі вырашэння праблем, якія абмеркавалі падчас круглага стала, знайшлі ўвасабленне ў выніковай рэзалюцыі.

«Я мяркую, што і Міністэрства транспарту, і Міністэрства эканомікі, і Нацыянальная акадэмія навук, натуральна, пад эгідай Савета Рэспублікі папрацуюць над гэтым дакументам, каб ён быў пакладзены ў аснову прыняцця тых дакументаў, якія павінны быць агучаны на Форуме рэгіёнаў Беларусі і Расіі» , — зрабіў выснову Аляксандр Папкоў.

Марыя ДАДАЛКА

Фота Максіма Гулякевіча, газета «Навука»