Чым жыве сталічны дзіцячы дом №2

Сяргея маці кінула ў радзільні, збегла, і яе так і не знайшлі... Ваня і Максім — са шматдзетнай сям'і, у іх ёсць яшчэ два браты і дзве сястры, а маці вялікага сямейства, якой крыху за 25, нядаўна нарадзіла сёмае дзіця. Падобныя гісторыі, на жаль, зусім не выключэнне ў сталічным дзіцячым доме № 2. Напрыканцы лета яго расфарміруюць, бо дзесяць дзяцей выпусцяцца ў дарослае жыццё, нехта пойдзе на ўсынаўленне. Бацькоў дваіх малых адновяць у правах на дзяцей. Тым, хто застанецца, падбяруць іншыя формы выхавання, у прыватнасці, накіруюць у сямейныя дзіцячыя дамы, і гэта значна лепш, чым у дзетдоме, упэўнена яго дырэктар з больш як 30-гадовым стажам Валянціна ЗЯНЕВІЧ.

«Рэстаранны» лад жыцця

З мая 1988 года яна прыйшла сюды пасля змены трох дырэктараў, якія мяняліся ледзьве не штогод, і засталася на ўвесь час існавання ўстановы. Сёлета Валянціна Пятроўна адзначыла сваё 70-годдзе, аднак сіл і імпэту на гадаванцаў у дырэктара хопіць яшчэ на доўгія гады. Нездарма ж яна некалькі разоў бабуля, у тым ліку і праз былых выпускнікоў, якія і ў дарослым жыцці не забываюцца на тую, што імкнулася дапамагчы.

— У мяне пакуль пачуццё, што я ўсё жыццё тут буду працаваць, — смяецца яна. — Хоць сяброўкі і здзіўляюцца, як я столькі гадоў жыву на гэтым вулкане.

Прыходзячы на работу, дырэктар заўсёды пытаецца ў дзяжурнай: ці ўсе здаровыя, ці ўсе на месцы, ці ўсё добра? Так пачуццё адказнасці за падапечных станавілася пастаянным. Дырэктар дагэтуль не можа дазволіць сабе пайсці на бальнічны, у яе назбіралася ўжо 114 дзён адпачынку.

Кажа, што ўсе гады работы з дзецьмі стараецца вырашаць тры задачы. Выхаваць малых паўнавартаснымі грамадзянамі краіны, каб ніхто не мог абразіць іх фразай «ты дзетдомавец, што з цябе ўзяць», дамагчыся, каб малыя не паўтарылі памылак сваіх бацькоў, а яшчэ — стварылі ўласныя сем'і.

— Прыходзіш на работу, а там нехта захварэў, камусьці трэба новы дзённік, некаму цыркуль... У нас зараз 64 дзіцяці, і гэта як мінімум 64 праблемы штодня, — дзеліцца дырэктар.

Яна часта ўспамінае словы сваёй аднакурсніцы па філфаку паэткі Яўгеніі Янішчыц, што «чалавек цягам дня пражывае шмат сацыяльных роляў: работніка, пакупніка ў краме, пасажыра ў аўтобусе. І ад таго, наколькі ён сацыялізаваны, залежыць у выніку поспех яго жыцця».

— Дзяцей трэба рыхтаваць да гэтых сацыяльных роляў, каб яны разумелі, што ўсё ў жыцці даецца працай, каб ведалі кошт капейцы. А такі «рэстаранны» вобраз жыцця ў дзетдоме, калі ўсё гатовае і па раскладзе, мае адмоўны адбітак. Шкада, што пры такой установе нельга стварыць гаспадарку і грады, — кажа яна.

Валянціна Пятроўна ўпэўнена, што сучасныя дзеці больш разняволеныя, чым іх папярэднікі, знікла наіўнасць, яны хутчэй адаптуюцца да жыцця. Матэрыяльнае забеспячэнне ў іх таксама значна лепшае, чым было раней, і яны не жывуць у закрытай прасторы. Маюць кішэнныя грошы, ходзяць у бібліятэку, кіно і г. д.

«Поле цудаў» і «гадзіна чытання»

Пасля абеду дом ажывае, бо дзеці вяртаюцца са школ — вучацца яны ў звычайных установах разам з аднагодкамі, што жывуць з бацькамі.

— Тым не менш станаўленне асобы ў нашых дзяцей значна больш маруднае, чым у хатніх, — заўважае Валянціна Зяневіч. — Мама не прыкладвала іх да грудзей, не фарміравала ўстойлівага псіхалагічнага статусу, і гэта сказваецца і фізічна, і сэнсарна. У іх маруднае ўспрыманне, памяць, увага, лагічнае мысленне.

Тое, што недадалі ў дзяцінстве, трэба навёрстваць, а для гэтага патрэбна добрая эмацыянальная накладка, якую ствараюць праз гульні.

У дзетдоме 13 гурткоў рознага кірунку. Для лепшага засваення школьнай праграмы гуляюць у «Поле цудаў», у клубе «Знатакі» фарміруюць логіку і мысленне, а на занятках у «Таленавітых суразмоўцах» вучацца культуры паводзін і стасункаў.

Для фізічнай падрыхтоўкі ёсць «Палёты на спартыўную планету», футбол, эстафеты. А каб навучыцца абслугоўваць сябе, гатуюць у кафэ «Пальчыкі абліжаш» і «Гатуем самі». Малыя атрымліваюць па 10 рублёў на кішэнныя расходы і з гэтых грошай набываюць у краме разам з выхавацелем неабходныя інгрэдыенты. Заадно і вучацца арыентавацца ў цэнах. Нешта прыносяць і самі выхавацелі. Дзеці ўмеюць карыстацца мікрахвалёўкай і пральнай машынкай. Дні нараджэння адзначаюцца як дома, з тортам, свечкамі і падарункам, які заказвае імяніннік. Так што цяперашнія выпускнікі не будуць пакутаваць ад думкі, чаму «макарона цвёрдая». Пасля вячэры штодня наступае «Гадзіна чытання».

З бацькамі і без іх

Толькі двое з 64 гадаванцаў дзетдома біялагічныя сіроты, у якіх няма жывых бацькоў. Гэта дзеці, якія нарадзіліся ў Нігерыі. Фаціме ў лістападзе будзе 18, хутчэй за ўсё яна паедзе ў Італію на ўдачарэнне, якое там магчыма да 23 гадоў. Абу — 17, яго, пэўна, возьмуць у дзіцячы дом сямейнага тыпу. У Нігерыі засталася іх старэйшая сястра, якая ўжо сама мае дзетак.

У астатніх дзяцей нехта ёсць, і сваякі, часам, прыходзяць. Вось і цяпер на канапе жанчына чакае Дусю. Дзяўчынка — малодшая з яе чатырох дзяцей, двое з якіх у СПЦ Цэнтральнага раёна, адзін — з бацькам. Усе яны ад розных мужчын.

Большасць малых у дзіцячым доме наведваюць рэдка, аднак дырэкцыя падтрымлівае гэтыя стасункі. Кепскае пра бацькоў тут не гавораць.

— Генетычныя праблемы ў дзетак пачынаюць праяўляцца ў падлеткавым перыядзе, гадоў пасля 14, і тут асабліва трэба працаваць. Лёс сваіх выпускнікоў мы адсочваем яшчэ два гады пасля інтэрната. Тых, хто да нас заходзіць, стараемся і пакарміць, бо ведаем, што з гэтым у іх могуць быць цяжкасці, — кажа Валянціна Пятроўна.

Італьянская мама ці беларуская ўтульнасць?

30 дзяцей летам на ўсе тры месяцы паедуць у Італію на аздараўленне. І гэта добра, бо дапамагае дзецям сфарміраваць сямейную пазіцыю, якая павінна існаваць у грамадстве, лічыць дырэктар.

— Якім бы добрым ні быў дзіцячы дом, але гэта дзяржаўная ўстанова са сваімі строгімі законамі і парадкамі, хоць мы і ствараем цёплую абстаноўку.

Дзіцячы дом № 2 месціцца ў пераабсталяваным будынку дзіцячага садка. Тут цяпер шэсць груп: дашкольнікі, дзве групы дзяўчынак і тры групы хлопчыкаў. Падбіраць малых у групы стараюцца па ўзросце.

Сацыяльныя сіроты, пэўна, будуць працягваць з'яўляцца ў Беларусі, аднак няхай яны лепш жывуць з клапатлівымі апекунамі ды прыёмнымі бацькамі, чым з небяспечнымі роднымі ці ў дзіцячых дамах. Тым больш што закрыццё дзетдамоў і накіраванне малых у сем'і ці дамы сямейнага тыпу дапаможа ім у будучым не прывыкнуць спекуляваць ярлыком «беднай сіраты», якому ўсё дазволена і ўсе павінны, падкрэслівае дырэктар.

Ірына СІДАРОК

Фота Яўгена ПЯСЕЦКАГА