У будучыні ежа з крамы прыйдзе да спажыўца?

Чалавек у сваіх марах не раз уяўляў сабе ежу будучыні. Але амаль усе прагнозы на дадзены момант аказаліся няправільнымі. Дзе, напрыклад, кампактныя каровы памерам з сабак, якія павінны пасвіцца на заднім двары загараднага дома? Дзе ежа ў форме таблетак і пілюль? Прайшлі дзесяцігоддзі чаканняў, але насякомыя так і не замянілі сельскагаспадарчых жывёл у якасці галоўнай крыніцы бялку. Але розныя заходнія прадказальнікі і прагназісты і цяпер спрабуюць адгадаць, якой можа быць ежа, ну, хоць бы праз паўстагоддзя — у 2069 годзе. Пазнаёміцца з іх гіпотэзамі прапаноўвае партал hi-news.ru.

Каб з чагосьці пачаць, аналітыкі звярнуліся да Макса Элдэра з Інстытута будучыні, мазгавога цэнтра ў Апала-Альта, Каліфорнія. Элдэр працуе даследчыкам у Food Futures Lab, якую кампаніі і ўрады наймаюць якраз за яе працу — уяўляць кароў на заднім двары — ці блендары і халадзільнікі, якія могуць змяніць рынак прадуктаў. Элдэр лічыць, што па-за залежнасцю ад таго, рэалізуюцца гэтыя канцэпцыі або не, удзел у такіх спекуляцыях мае вырашальнае значэнне для фарміравання нашага свету. Варта на секунду перастаць марыць пра будучыню — і вы губляеце сваю ролю ў яе стварэнні.

Сёння харчовы магазін як від перажывае асабліва хуткія змены, паколькі ўсё больш і больш кампаній змагаюцца за сваю долю ў харчовым сектары. У ЗША, напрыклад, гэта рынак на 650 мільярдаў долараў. Старыя сеткі супермаркетаў супрацьстаяць дыскаўнтарам, еўрапейскім выхадцам і Amazon, які няўхільна захоплівае рознічны гандаль. Уся гэтая канкурэнцыя стварае атмасферу інавацый, паколькі рытэйлеры імкнуцца перасягнуць адзін аднаго ў эксклюзіўных прадуктах і паслугах, цэнах, тэхналогіях і зручнасці. Выбар, які яны робяць, мае значэнне: людзі ядуць і есці не перастануць, а тое, што мы ўжываем у ежу, шмат у чым вызначаецца прапанаваннем прадуктовых крам.

Прагназуючы, як будзе развівацца гэтая індустрыя на працягу наступных некалькіх дзесяцігоддзяў, Элдэр адзначыў: «Ідэя ў тым, каб падштурхнуць людзей за межы ўяўленняў аб тым, што з'яўляецца праўдападобным і магчымым. Якія каштоўнасці стаяць пад пытаннем? Якой будзе харчовая сістэма, калі мы аптымізуем яе пад розныя каштоўнасці? Падумайце пра гэта не столькі як пра прадказанні, колькі як пра ўяўленні. Уявіце свет, у якім стэйкі растуць на дрэвах (ці ў біярэактарах), закускі ідэальна падыходзяць вашай мікрафлоры, а ранішнюю каву прывозяць дроны».

Фабіа Парасеколі, прафесар факультэта даследаванняў прадуктаў харчавання і ежы Нью-Ёркскага ўніверсітэта, таксама шмат разважаў пра тое, якой будзе ежа ў будучыні. Ёсць меркаванне, што ўся сістэма супермаркетаў адыдзе ў нябыт: новыя сэрвісы дастаўкі прадуктаў прыцягнулі больш за мільярд долараў у 2018 годзе, а іншыя буйныя гандлёвыя інтэрнэт-рытэйлеры нарошчваюць сваю двухгадзінную службу дастаўкі ў многіх крамах у ЗША. Лянота, уласцівая чалавеку, пераможа, і ўсё больш людзей будуць здзяйсняць пакупкі, не ўстаючы з канапы.

Аднак Парасеколі не згодны з такім уяўленнем. Ён бачыць у будучыні з'яўленне магазінаў рознічнага гандлю, але з пашыранай функцыянальнасцю. Усё пачынаецца з уваходу ў краму: першае, што вы бачыце, гэта шкляныя вітрыны, напоўненыя яркімі цукеркамі, замест трох звычайных сартоў яблыкаў — цэлы тузін, а з суседняй пякарні даносіцца водар свежага хлеба. «Гэта дае вам уяўленне аб выбары, багацці, якасці і задавальненні. Усё больш і больш будзе развіцця ў гукавой і нюхальнай абстаноўцы — новыя спосабы старога прыцягнення пакупніка».

Ці будзем мы праз 50 гадоў купляць цэлыя інгрэдыенты — моркву і ўсё такое? Парасеколі лічыць, што тэхналогіі часам развіваюцца хутчэй, чым культура, і спажыўцы будуць працягваць гатаваць роўна да таго часу, пакуль гэта неабходна. Вось, напрыклад, станцыя, на якой можна рабіць уласнае арэхавае масла, а вось сокавыціскалкі — самы эфектыўны спосаб атрымання натуральнага апельсінавага соку. Людзі прагнуць удзельнічаць у вытворчасці прадуктаў харчавання і выказаць праз гэта сваю індывідуальнасць, сваё разуменне. Пры наяўнасці часу і фінансавых сродкаў яны будуць працягваць гатаваць самі.

Парасеколі робіць тое, што футуролагі называюць «узмацненнем слабых сігналаў» — праглядае даныя ў цяперашнім часе і экстрапалюе іх лагічна. Такога ж падыходу прытрымліваецца і Майк Лі з Future Market, які даследуе, як мы будзем вырабляць і купляць ежу ў будучыні. Лі, які працуе над дызайнам прадуктаў харчавання, заўважыў, што аўтамабільная прамысловасць выдаткоўвае вялікія грошы на вытворчасць вельмі футурыстычных канцэпт-караў, і зацікавіўся, чаму харчовая прамысловасць не робіць таго ж.

Ён мяркуе, што ў найбліжэйшыя гады колькасць пакупак у лічбавых прадуктовых крамах, магчыма, значна ўзрасце, але карціна будзе мяняцца і далей. Брытанскі рытэйлер Ocado ўжо блізка падышоў да стварэння цалкам аўтаномнага прадуктовага склада: у новым размеркавальным цэнтры ў Андоверы (Англія) парк робатаў, якія выглядаюць як нешта сярэдняе паміж паштовай скрыняй і робатам Wall-E, слізгаюць па металічнай сетцы, збіраюць прадметы з тысяч скрынь, размешчаных пад імі, і пакуюць для дастаўкі. Гэты рытэйлер плануе ліцэнзаваць сваю тэхналогію для бакалейных крам па ўсім свеце і ліквідаваць чалавечую працу, якая дорага абыходзіцца службам дастаўкі.

Як і Парасеколі, Лі лічыць, што фізічныя прадуктовыя крамы, безумоўна, застануцца ў розных фарматах. Людзям падабаецца дакранацца, бачыць і адчуваць пах свежых прадуктаў, а таксама шукаць ужо гатовыя. У рознічных крам ёсць моцны стымул зрабіць свае ўстановы прывабнымі: у крамах пакупнікі пакідаюць у тры разы больш грошай, чым у інтэрнэце. У Кітаі, напрыклад, вядомы інтэрнэт-гігант пачаў пашырацца ў афлайне за кошт свайго фірмовага супермаркета, дзе наведвальнікі могуць выбраць жывыя морапрадукты і прыгатаваць іх асабіста на інтэрактыўным фуд-корце.

Выраб ежы на месцы — далёка не новая ідэя. Але ў наступныя паўстагоддзя яна можа пашырыцца ад прыгатавання страў да падрыхтоўкі і саміх інгрэдыентаў. Вырашчанае ў прабірцы мяса набліжаецца да таго, каб стаць камерцыйнай рэальнасцю. Прадуктовая крама можа быць абсталявана мяснымі біярэактарам у падвале і гідрапонным раслінаводствам на даху, якое будзе вырабляць садавіну і агародніну для крамы, збіраючы дажджавую ваду і кампенсуючы выкіды вугляроду ў краме. Такая сістэма была б экалагічна эфектыўнай, але пры гэтым прыцягвала б цікавасць спажыўцоў да свежасці і магчымасці прасачыць рух прадуктаў.

Але аспект нашай харчовай будучыні, які больш цікавіць Лі і Макса Элдэра, — гэта з'яўленне харчовай сістэмы, у якой, як выказаўся апошні, «спажыўцы будуць нечым большым, чым проста ратамі ў канцы ланцужка паставак». Кожны з нас паступова раскрывае ўсё больш і больш інфармацыі пра свае патрэбы і звычкі — ад біяметрычных даных, якія збіраюць пераносныя датчыкі, да слядоў у анлайне і разумных халадзільнікаў, якія ведаюць, якія прадукты заканчваюцца. І ў выніку вытворцы і прадаўцы прадуктаў харчавання змогуць высветліць, што вы хочаце і чаго вам трэба, перш чым вы самі пра гэта даведаецеся.

У той жа час новыя тэхналогіі вытворчасці, ад 3D-друку да вырошчвання на гідрапоніцы і клетачнай культывацыі мяса, палегчаць стварэнне прадуктаў харчавання, персаналізаваных для індывідуальнага спажыўца. Злучыце ўсё гэта разам і атрымаеце харчовую сістэму, у якой паміж вытворцам ежы і спажыўцом будзе цесная зваротная сувязь. Стэйк, які спажывец купляе на вячэру, можа быць вырашчаны роўна з той колькасцю калорый і суадносінамі бялку і тлушчу, якія яму трэба, плюс трохі жалеза, якое дапаможа знішчыць анемію ў зародку.

Калі прадукты змогуць адпавядаць патрэбам спажыўцоў, то і пакупніцкі вопыт зможа. Адзін шведскі стартап, напрыклад, працуе над так званым Moby Mart: перасоўным аўтаномным міні-маркетам, які можа перамяшчацца па горадзе ў адказ на ўзровень патрэб. Адным з магчымых варыянтаў будзе і тое, што мы не будзем хадзіць у краму па ежу, а ежа будзе прыходзіць з крамы для нас.

Як бы ўсё выдатна ні было, гэтыя прагнозы ігнаруюць іншыя, менш прыемныя сігналы, якія паказваюць на больш цёмныя асаблівасці нашага харчовага лёсу. Напрыклад, усё больш няроўнае размеркаванне багаццяў прыводзіць да палярызацыі шопінгу і харчовых звычак. Нягледзячы на агульнапрызнаны рост рынку натуральных і экалагічна чыстых прадуктаў, людзі яшчэ не прывыклі да іх. Варыянты нашай харчовай будучыні паказваюць на пэўны тып забяспечанага, тэхналагічна вольнага спажыўца. Што будзе з усімі астатнімі?

Апошнія кліматычныя справаздачы сведчаць аб тым, што без беспрэцэдэнтных умяшанняў многія часткі свету стануць непрыдатнымі для вытворчасці прадуктаў харчавання, што ўзмоцніць недахоп харчавання, беднасці і міграцыі. Дзікіх морапрадуктаў стане мала, калі наогул нешта застанецца. Найбольш магчыма, што паяданне жывёл — рыбы або мяса, дзічыны або выгадаваных на ферме жывёл — стане прывілеяй багатых. Верагодна, мяса на расліннай і клетачнай аснове стане досыць добрым, каб запоўніць пустэчу, але цікава — як будзе выглядаць курыца, вырашчаная такім чынам?

Падрыхтаваў Іван Купарвас