У адкрытым доступе на інфармацыйным партале «Партызаны Беларусі» будуць выкладзены лічбавыя копіі ўнікальных дакументаў, сярод якіх лісткі па ўліку партызанскіх кадраў і ўзнагародныя лісты партызанаў, баявыя дзённікі, якія вяліся ў кожным атрадзе, рукапісныя газеты, а таксама трафейныя дакументы.
Нацыянальны архіў Рэспублікі Беларусь захоўвае найбуйнейшы корпус дакументальных крыніц па гісторыі Беларусі ў гады Вялікай Айчыннай вайны. Яны знаходзяцца ў спецыяльным сховішчы, дзе падтрымліваецца адпаведны тэмпературна-вільготнасны рэжым, ёсць сістэмы абязпыльвання, газавага пажаратушэння. Дакументы раскладзеныя па скрынках, што абараняе іх і ад пылу, і ад уздзеяння святла. Супрацоўнікі архіва займаюцца паляпшэннем фізічнага стану дакументаў, рэстаўруюць іх, перашываюць, пераплятаюць.
Шмат намаганняў робіцца і для стварэння электронных баз даных. У першую чаргу архівісты імкнуцца аблічбаваць найбольш запатрабаваныя дакументы, каб іх лішні раз не даставаць і не трапаць і прапаноўваць даследчыкам для работы менавіта лічбавыя копіі. Таксама ў лічбу пераводзяцца вопісы дакументаў.
Сёння на сайце архіва вы можаце азнаёміцца з аблічбаванымі дакументамі, якія расказваюць пра вёскі, спаленыя на Беларусі ў гады Вялікай Айчыннай вайны.
Бясспрэчна, стварэнне новай агульнадаступнай базы даных пра партызанаў і падпольшчыкаў зробіць больш зручнай працу даследчыкаў, якія цікавяцца ваеннай гісторыяй. Але інтэрнэт-партал «Партызаны Беларусі» будзе карысны і простым грамадзянам, якія змогуць больш даведацца пра лёс сваіх дзядоў.
Трэба сказаць, што сёння дакументы ваенных часоў адны з самых запатрабаваных. У архіў прыходзяць збіраць інфармацыю для курсавых, дыпломаў, кандыдацкіх. Багата людзей цікавіцца сваімі каранямі, штомесяц паступаюць дзясяткі запытаў, якія датычацца ўдзелу сваякоў у партызанскім руху. Звяртаюцца сюды і школьныя музеі з просьбай адсканаваць дакументы, каб папоўніць ці стварыць у сябе экспазіцыі.
Ёсць цікавасць да беларускага архіва і ў грамадзян замежных краін. Напрыклад, з Казахстана прыйшоў запыт ад сваякоў, якія шукалі інфармацыю пра аднаго з партызанаў. І калі яна была знойдзеная, людзі нават заказалі прыватны самалёт, каб прыляцець у Беларусь, запрасілі з сабой вядомую ў Казахстане тэлекампанію. «Мы ўбачылі адносіны сына і ўнука да дакументаў. Яны гладзілі ўзнагародны ліст. У мужчыны, якому за 70 гадоў, цяклі слёзы ад таго, што ён датыкаецца да гісторыі бацькі», — расказвае Маргарыта Старасценка, загадчык аддзела выкарыстання дакументаў і інфармацыі. Знойдзены былі і могілкі, на якіх пахаваны той партызан, і казахі паехалі па мясцінах баявой славы свайго продка.
Наогул запытаў на дакументы, якія могуць уплываць на лёсы людзей, у архіў паступае багата, тым больш што сёння іх можна аформіць у тым ліку і праз інтэрнэт. На працягу многіх гадоў у Беларусь прыязджалі супрацоўнікі следчага камітэта з Германіі, шукалі інфармацыю пра вайскоўцаў нямецкай арміі, якія займаліся знішчэннем насельніцтва. Некалькі гадоў таму яны знайшлі даныя пра чалавека, што працаваў у канцлагеры. Зараз гэта вядомы ў сваёй краіне дзеяч, прафесар. Але ў Германіі закон не мае зваротнай сілы, звесткі былі данесены да грамадскасці, трапілі ў друк.
«Работа аддзела выкарыстання дакументаў часта падобна на працу дэтэктываў. Калі пачынаеш працаваць над запытам, не ведаеш, што можаш знайсці, даведацца», — заўважае Маргарыта Анатолеўна. У архіве захоўваюцца гісторыі партызанскіх брыгад — таленавітыя мастакі-партызаны часам аздаблялі іх шыкоўнымі малюнкамі, у справу ішлі алоўкі і фарбы. Тут ёсць унікальныя карты: уражвае, да якіх дробязяў на іх прамаляваны ўсе дэталі. У атрадах выходзілі баявыя лісткі: перавярніце плакаты на адваротны бок — і вы нават убачыце, якія шпалеры былі выкарыстаны, каб іх стварыць. У музеі багата трафейных дакументаў, у тым ліку захоўваецца арыгінал загада аб спальванні Хатыні і картатэка на людзей, якіх вывозілі на прымусовыя работы ў Германію. На дыхтоўныя бланкі, якія загадзя былі аддрукаваныя ў Германіі, наносіліся звесткі пра остарбайтараў, іх прозвішчы, фатаграфіі, адбіткі пальцаў, пазначалася, на якія работы накіроўваецца чалавек. У архіве можна даведацца не толькі пра баявыя дзеянні, але і пра побыт ваенных часоў. Напрыклад, захаваліся кантрольныя работы вучняў партызанскай школы пры атрадзе імя Калініна.
У архіве яшчэ можна багата чаго знайсці. Напрыклад, доўгі час пад грыфам «сакрэтна» былі зводкі Беларускага штаба партызанскага руху, сёння яны даступныя.
Алена ДЗЯДЗЮЛЯ
Выбар саджанца для садавода — той момант, значнасць якога складана пераацаніць.
Канцэрт для дзяцей і моладзі, пластычны спектакль Ягора Дружыніна і «Рок-панарама».