...Помню гэтае лета, адно з многіх, калі нам удалося выправіцца ўсім — гэта значыць, ужо ўпяцёх, з «поўным камплектам» дзяцей — адпачываць да бабулі, мамінай мамы, у невялікі прыморскі гарадок. Вінаград і абрыкосы, якія падалі проста пад ногі ў дворыку, нязмоўчны шум блізкай аўтастанцыі, дзе дыспетчар ненатуральна бадзёрым голасам пачынала абвяшчаць аб прыбыцці аўтобусаў прыкладна а пятай раніцы, а заканчвала — пасля адзінаццатай вечара, грукат таварнякоў на чыгунцы, пад які, як ні дзіўна, толькі лепш засыналася, і асаблівы, напоўнены морам, сонцам, соллю, ружамі, садавіной, ды бог яшчэ ведае чым, водар паветра, якое хацелася закатаць у слоік і ўзяць з сабой у хмарны Мінск. Штодзённыя вылазкі на мора — на досвітку, калі яшчэ не горача, і пад вечар, калі вада ўжо хоць і каламутная, але цёплая-цёплая... І, як абавязковы пункт у спісе — сямейнае фота. Прычым не ў якога-небудзь махляра з малпай ці ўдавам, якія пачкамі блукалі па Пляжнай вуліцы, а ў сапраўднага майстра, бабулінага знаёмага — у атэлье ў цэнтры горада.
З самага ранку дзядуля і тата выбіралі «парадныя» кашулі і доўга, прыдзірліва галіліся, а нас з сёстрамі ў чатыры рукі з угаворамі, пагрозамі, абяцанкамі і подкупам адзелі ў прыгожыя сукенкі мама з бабуляй. Я за лета нечакана так вырасла, што ўсё-такі адстаяла майку і шорты. Не менш давялося папакутаваць і ў атэлье, дзе вентылятар мала ратаваў ад духаты, а строгі фатограф надта доўга прымяраўся і перастаўляў нас так і гэтак, каб атрымаўся, як ён казаў, «ансамбль». Затое праз некалькі дзён дзядуля ўрачыста прынёс раздрукаваныя фатаграфіі — каляровыя, матавыя, вялікага фармату, дзе мы не адразу пазналі сябе ў адрэтушаваных круглашчокіх істотах. Адзін са здымкаў заняў цэнтральнае месца над бабулінай канапай, другі мама беражліва загарнула ў некалькі слаёў паперы і прывезла дамоў, каб таксама паставіць у рамку.
Затое цяпер гэты сямейны партрэт — адзін з самых любімых ва ўсіх нас. Бабулі і дзядулі ўжо даўно няма, аднак фота кожны раз абуджае ўспаміны пра іх, пра мора, пра лета, пра дзяцінства. Пра смажаную рыбу, абрыкосавыя піражкі, паход у горы па кізіл і вось гэта ўсё.
Чамусьці здаецца, што чым больш даступнай стала фатаграфія, тым больш яна абясцэнілася. Калі фатаграфаванне было падзеяй і адбывалася рэдка, з пэўнай важнай нагоды, то да яго рыхтаваліся, добра запаміналі і ўсе абставіны, і ўсіх людзей, якія трапілі ў кадр. Прыгадайце — некалі было добрым тонам, знаёмячыся, напрыклад, з сям'ёй сяброўкі або маладога чалавека, ветліва прагледзець яе ці яго сямейны альбом, паслухаць расповед пра старэйшае пакаленне, пра іншых сваякоў і атрымаць такім чынам уяўленне пра некалькі пакаленняў цэлага роду. Цяпер жа ў лепшым выпадку хуценька пакажуць фоткі на экране смартфона ці прышлюць спасылку на альбом у сацсетках, прычым здымкі сямейнага адпачынку часам губляюцца сярод коцікаў, сэлфі і гастранамічных «справаздач». Не падабаецца ўласнае фота — выдалім, пераробім: прыгожая поза, вусны «качкай» або адрэпеціраваная ўсмешка... У многіх маіх знаёмых і сяброў захоўваюцца гігабайты здымкаў на камп'ютарах і адзінкі — раздрукаваных на памяць. Мабыць, гэта тая ж гісторыя, што і з папяровымі кнігамі: мала хто захоўвае ім вернасць у той час, як зручней і прасцей чытаць з экрана. І ўсё ж, усё ж... Як ні дзіўна гэта прагучыць, папяровыя носьбіты часам аказваюцца больш трывалымі і даўгавечнымі за лічбавыя — і менавіта іх, гэтыя матавыя і глянцавыя, каляровыя і чорна-белыя, потым з цікавасцю перабіраем мы самі, нашы дзеці, унукі. Таму — не палянуйцеся, складайце сямейныя альбомы. Потым як знойдзеце.
Вікторыя ЦЕЛЯШУК
А разам з імі навучанне, сацпакет і нават жыллё.
Беларусь — адзін з сусветных лідараў у галіне здабычы і глыбокай перапрацоўкі торфу.
«Мы зацікаўлены, каб да нас прыязджалі».
