На гэтым тыдні Мінскі міжнародны кінафестываль, да якога засталіся лічаныя дні — ён пройдзе з 2 да 9 лістапада, — раскрыў усе свае карты. Калі на мінулым тыдні былі абвешчаны конкурсныя праграмы, то на гэтым сталі вядомыя пазаконкурсныя праграмы і Нацыянальны конкурс (і Індустрыяльная платформа, і журы). Цяпер мы ведаем пра будучы «Лістапад» усё: можам думаць над асабістым раскладам, а з учарашняга дня і набываць білеты на паказы. А таксама сачыць за абмеркаваннямі, што разгарэліся вакол метадаў адбору фільмаў у Нацыянальны конкурс і ледзь не перакрылі сабой уласна фестываль.
Гарачы каментарый
Прызнанне падчас прэс-канферэнцыі, што ў камісію пры Міністэрстве культуры, якая разглядае сфарміраваную дырэкцыяй праграму беларускіх фільмаў, не ўвайшлі прадстаўнікі ўласна дырэкцыі, справакавала бум абмеркаванняў. І не толькі інфармацыйнае асвятленне ў медыя, але і канкрэтныя крокі: рэжысёрка Ева-Кацярына Махава адазвала сваю дакументальную карціну «Перазімаваць» ад удзелу ў конкурсе, чым выказала свой пратэст.
СМІ дапусцілі шэраг перабольшанняў, адпаведна якім дырэкцыя больш не мае дачынення да фарміравання Нацыянальнага конкурсу, а байкот рэжысёраў набыў масавы характар. У публікацыях нават з'явіўся пералік фільмаў, што сталі, маўляў, «ахвярамі», але ён, вядома ж, недакладны.
Фарміраванне праграмы беларускага кіно адбываецца на «Лістападзе» ў два этапы: спачатку дырэкцыя фарміруе самастойную праграму, потым гэтую праграму разглядае спецыяльная камісія пры Міністэрстве культуры. Такая практыка сама па сабе выклікае пытанні, але ў гэтым годзе заснавальнік кінафестывалю пайшоў далей і ўвогуле выключыў з камісіі прадстаўнікоў дырэкцыі. Так, гэта можна назваць цэнзурай.
Таму аўтары, нязгодныя з існуючым парадкам, могуць, адзываючы свае карціны ад удзелу ў «Лістападзе», выказваць сваё незадавальненне — на гэты момант, дарэчы, падобны жэст не набыў масавага характару. Незадаволеных можна зразумець, бо крыўдна, калі ты павінен праходзіць селекцыю не толькі прафесіяналаў кіно, але і нейкія іншыя інстанцыі, быццам апрыёры ў нечым вінаваты.
На жаль толькі, такога роду ініцыятывы нівелююць высілкі самога кінафестывалю, што, як і любы міжнародны форум, клапоціцца аб развіцці нацыянальнага кіно і лічыць гэта адным з прыярытэтных напрамкаў сваёй дзейнасці. Для гэтага «Лістапад» арганізуе Нацыянальны конкурс, дае беларускім аўтарам магчымасць паказваць сваё кіно на вялікім экране і камунікаваць з публікай, запрашае ў журы міжнародных экспертаў, якія могуць ацаніць беларускія фільмы з пункту гледжання кантэксту сусветнага кіно. Напэўна, пратэст супраць Міністэрства культуры ў гэтым выпадку ідзе поплеч са шпількай у бок дырэкцыі без статусу пастаяннай, што прыклала ўсе намаганні для таго, каб Нацыянальны конкурс на «Лістападзе» адбыўся.
Ігравы пазаконкурс
Калі адысці ад скандальнага флёру, «Лістапад» застаецца «святам, якое заўсёды з табой». У аб'яўленых пазаконкурсных праграмах на першым плане пакуль застаецца ўласна кіно. 25-ы фестываль — яго адкрыццё з фільмам «Халодная вайна» Паўла Паўлікоўскі адбудзецца ў наступную пятніцу — пакажа 167 карцін з 48 краін.
Як звычайна, Каны, Берлін і Венецыя прыедуць у Беларусь: мінскі кінафорум прапануе кінаманам і тым, хто проста хоча паглядзець на вобраз сучаснага сусветнага кіно, фестывальныя хіты і сенсацыі, гучныя імёны, фільмы, якіх нельга абмінуць увагай, карціны, што ўбачыць на вялікім экране глядач, хутчэй за ўсё, не зможа, а калі зможа на маленькім, то не хутка. У пазаконкурснай праграме «Львы, мядзведзі, пальмавыя галіны», якая звычайна ўключае пераможцаў першых у свеце кінафестываляў, гэтым разам будзе паказана два фільмы з Канаў — уганараваныя «Залатой пальмавай галінай» «Крамныя зладзюжкі» Хіракадзу Карэ-эда і ўладальнік прэміі «Пальмавы сабака» і прыза за найлепшую мужчынскую ролю «Догмен» Матэа Гаронэ.
Секцыя «Майстар-клас» прадэманструе на вялікім экране карціны цэлага шэрагу добра вядомых рэжысёраў, што належаць да сённяшняй, скажам так, кінаэліты. Джафар Панахі, напрыклад, — даволі скандальны аўтар з Ірана, дзе яму забаронена здымаць. Некалькі гадоў таму па ўсім свеце прагучаў яго фільм «Таксі», вельмі спецыфічным спосабам — з дапамогай схаванай камеры — зняты насуперак афіцыйнай забароне. На «Лістападзе» можна будзе ўбачыць яго «Тры сястры». Ад мексіканскага рэжысёра Карласа Рэйгадаса, заўсёдніка Канскага кінафестывалю, гэтым разам будзе паказаны «Наш час» — менавіта яго праграмны дырэктар «Лістапада» Ігар Сукманаў назваў «фільмам года».
Аўтар карцін «Вялікая прыгажосць» і «Маладосць», адзін з найвядомейшых сучасных італьянскіх кінарэжысёраў Паола Сарэнціна зняў новы праект «Лора», уключаны ў секцыю «Колеры ночы», якая будзе паказвацца ўвечары і ноччу. Тут жа жудасны «Дом, які пабудаваў Джэк» Ларса фон Трыера і «Вышэйшае грамадства» Клер Дэні.
На «Лістападзе» таксама пакажуць Наомі Кавасэ, Нуры Більге Джэйлана, Лукрэсію Мартэль, Філіпа Гронінга, Карнэла Мундруца і іншых. Ігравы пазаконкурс уключае ў сябе праграмы «Чалавечыя камедыі», «Жаночыя гісторыі», «Расійскія прэм'еры», «Культ кіно».
Дакументальны пазаконкурс
Нехта сказаў, гісторыя кінематографа пачалася з дакументальнага кіно, ім жа і скончыцца. Неігравыя карціны — адна з самых дзіўных з'яў у мастацтве ўвогуле. Фільмы пра цыганскую капэлу ва Усходняй Славакіі, аднаго з найвядомейшых кампазітараў Руіці Сакамота, еўрапейскі міграцыйны крызіс, закусачную для паўночнікаў, Пітэра Грынуэя, ісламскі халіфат і іншае — у сёлетніх пазаконкурсных праграмах дакументальнага кіно.
«Дакументальныя праграмы пакажуць, наколькі людзі і дзяржава непарыўныя, як праз даследаванне прыватнага жыцця, што цікава само па сабе, узіраючыся ў героя і яго асяроддзе, можна зразумець кантэкст еўрапейскай і нават сусветнай гісторыі апошніх дзесяцігоддзяў. І справакуюць пытанні, ці міласэрная дзяржава ў адносінах да чалавека і наколькі талент, амбіцыі, дабрыня і ахвярнасць у ёй запатрабаваныя», — казала падчас працы над секцыямі праграмны дырэктар Ірына Дзям'янава.
Пазаконкурс пакажа, напрыклад, праграму «Найлепшае». У яе ўключаны «Дзень перамогі» Сяргея Лазніцы — аднаго з найвядомейшых сучасных аўтараў, што належаць да, так скажам, постсавецкай прасторы. Яго «Аўстэрліц» два гады таму атрымаў на Мінскім кінафестывалі Спецыяльны прыз журы, а жудасная «Пакорлівая» летась удзельнічала ў Асноўным конкурсе ігравога кіно. Яшчэ адну карціну Сяргея Лазніцы «Працэс» можна знайсці ў секцыі «XX стагоддзе. Драмы гісторыі» — фільм выкарыстоўвае архіўныя здымкі штучнага судовага абвінавачання супраць прамыслоўцаў, ініцыяванага Сталіным у 1930 годзе.
Мінулае стагоддзе таксама даследуе работа «Я павінна расказаць» Сяргея Кудрашова, што базуецца на дзённіку Машы Ральнікайтэ, якая перажыла Халакост. І аўстрыйская карціна «Вальс Вальдхайма» Рута Бекермана — пра падзеі, што папярэднічалі выбранню Курта Вальдхайма аўстрыйскім прэзідэнтам.
Рубрыка «Спартыўныя страсці» ўключыла ў сябе тры фільмы, у тым ліку «Бясконцы футбол» Карнеліу Парумбою. Як сказала Ірына Дзям'янава, «заўсёды складана растлумачыць змест работ Парумбою, гэта проста трэба бачыць». А яшчэ «Сінія хуліганы» Цэзары Гжэсюка пра балельшчыкаў і «Надта прыгожая: маё права на барацьбу» Масеа Фроста пра жанчыну-баксёрку. «МузыкаДок», «Арт», «Кіно пра кіно», «Спатканне з Расіяй» і нарэшце адмысловая праграма да юбілею беларускай студыі «Летапіс», якая пакажа створаныя тут адрэстаўраваныя дакументальныя фільмы розных гадоў.
Асобна
Сёлета «Лістапад» арганізуе дзве спецыяльныя праграмы. Адна — як кінафестываль любіць рабіць — факусуецца на кінематаграфіі пэўнай краіны, гэтым разам Славеніі. Таксама адносна невялікая і адносна маладая дзяржава прадставіць шэсць карцін, ад класічнай стужкі сярэдзіны мінулага стагоддзя да сучасных работ. І пакажа, што на парадку дня ў славенцаў і як яны пра гэта размаўляюць.
Ну а эксклюзівам будзе рэтраспектыва класіка сусветнага аўтарскага кіно французскай рэжысёркі «Геніі кіно. Аньес Варда». Тут будуць паказаны яе класічныя работы, шэдэўр «Шчасце» і дакументальная карціна, што летась намінавалася на Оскар. Тварам гэтай рэтраспектывы стане актрыса Валеры Мерэс, вядомая па фільмах «Укол парасонам», «Банзай», а таксама як зорка аўтарскага кіно.
Нагадаю, паказы «Лістапада» будуць праходзіць у кінатэатрах «Цэнтральны», «Мір», «Піянер», «Масква», «Беларусь», «Falcon Club Буцік Кіно» і ў Музеі гісторыі беларускага кіно.
Ірэна КАЦЯЛОВІЧ
Мерапрыемства праводзіцца на добраахвотнай аснове.
Не выявіць ні секунды абыякавасці.
