Былы палац Радзівілаў у Паланечцы Баранавіцкага раёна зноў выставілі на таргі — пяты раз за апошнія пяць гадоў. Не ўдаецца знайсці інвестара, які купіў бы гэты аб'ект і ўдыхнуў бы ў яго жыццё. Праўда, чатыры гады таму сядзібу набыла на аўкцыёне прыватная фірма, але... нічога не змагла зрабіць. І ў 2016 годзе палац вярнулі дзяржаве.
Старшыня Вольнаўскага сельскага Савета Наталля ІБРАГІМАВА гаворыць, што ў Паланечцы даўно чакаюць інвестара-бізнесмена, які рэстаўруе іх славутасць.
Наталля Пятроўна паказвае будынак, які гэтай вясной крыху пацярпеў. Прайшлі моцныя дажджы, у адным месцы фундамент падтапіла, сцяна часткова абрынулася. Будынак лічыцца аварыйным, уваходныя дзверы наглуха закрытыя.
— А раней, калі мы яшчэ заходзілі сюды, — працягвае старшыня сельвыканкама, — я неяк акінула вокам краявіды з вышыні другога паверха і не магла налюбавацца, такая прыгажосць! Нават праз гады, стагоддзі, калі час і прырода многае зруйнавалі, можна пазнаць сістэму азёраў у парку, алеі, задуманыя аўтарам сядзібы. А на першым паверсе захавалася плітка, якую варта толькі памыць, і ніякая рэстаўрацыя не патрэбна — гатовая падлога і музейны артэфакт. Хочацца спадзявацца, што знойдзецца чалавек, які ацэніць і прыгажосць, і культурна-гістарычнае значэнне гэтага аб'екта, і не пашкадуе сродкаў. Як лічаць дасведчаныя людзі, на адраджэнне сядзібы трэба не менш за адзін мільён долараў, — заключае старшыня сельскага Савета.
У пасляваенныя часы ў былым радзівілаўскім палацы размяшчалася сярэдняя школа. Яе толькі ў пачатку 90-х гадоў мінулага стагоддзя перавялі ў іншы будынак. З той пары палац і пачаў разбурацца. Але гісторыю сваёй славутасці тут ведаюць, шмат матэрыялаў сабрала бібліятэкар Святлана Вяленка. У бібліятэцы захоўваецца калекцыя кніг па гэтай тэме.
Палац у Паланечцы быў пабудаваны на рубяжы ХVІІІ–ХІХ стагоддзяў па праекце невядомага італьянскага архітэктара. Шырокую вядомасць сядзіба набыла пры князю Канстанціне з роду Радзівілаў. Ён хутка прасоўваўся па службе, у 1820 годзе быў членам Віленскай Адукацыйнай камісіі, камергерам імператарскага двара, прадвадзіцелем дваранства Навагрудскага павета, членам Гродзенскага губернскага папячыцельскага камітэта аб турмах. У 1845 годзе Канстанцін становіцца міністрам народнай асветы, у 63-м годзе пакідае пасаду «па стане здароўя».
Князь многа зрабіў для развіцця адукацыі і культуры ў родным краі. Яго клопатамі былі ўладкаваныя Навагрудскае дваранскае вучылішча і пансіён, Гродзенскі пансіён. Яго абіралі членам-супрацоўнікам Імператарскага рускага геаграфічнага таварыства, куды ён дасылаў свае работы па беларускай мове і этнаграфіі. Вядомасцю карысталіся яго работы «Статыстычны нарыс Навагрудскага павета» і «Этнаграфічныя звесткі пра жыхароў Навагрудскага павета». У гэтым палацы, які сёння выстаўлены на аўкцыён, размяшчалася рэдакцыя часопіса «Людзі і час». Выданне планавалася прысвяціць матэрыялам па вывучэнні фальклору беларускага рэгіёна па Віліі і Нёмане. Канстанцін сябраваў з Уладзіславам Сыракомлем, які ахвотна прыязджаў у Паланечку, любіў тутэйшы «цудоўны сад», прымаў актыўны ўдзел у падрыхтоўцы часопіса.
Бібліятэка яго палаца налічвала каля чатырох тысяч тамоў, тут былі архіў, калекцыя карцін, рэдкія творы мастацтва. Галерэя з 38 партрэтаў прадстаўнікоў роду Радзівілаў размяшчалася ў сталовай. Лёс гэтых збораў і калекцый склаўся па-рознаму. Частку каштоўнасцяў сын Канстанціна Мацей вывез у Зегжу, маёнтак жонкі. Асобныя рэчы сталі часткай нясвіжскіх збораў. Архіў (дакументы ХV—ХІХ стагоддзяў) захоўваецца ў Галоўным архіве старадаўніх актаў у Варшаве. Калекцыя кніг — у Нацыянальнай бібліятэцы Польшчы. Многае страчана падчас войнаў. Палац двойчы гарэў: у 1917-м і 1943 гадах. А вось Юр'еўскі касцёл, узведзены ў 1899 годзе Альбертам Радзівілам, добра захаваўся. Храм служыў магільным склепам апошніх гаспадароў маёнтка. Мае рэдкую рэліквію — арнат (верхняе адзенне ксяндза), пашыты з выкарыстаннем слуцкага пояса.
Прыгожа выглядае палац на малюнку Напалеона Орды. Тады гэта быў палацава-паркавы комплекс, які складаўся з палаца, аранжарэі, капліцы-склепа, брамы, млына, парка з вадаёмамі. Цяпер засталіся муры і дах палаца. У садзе захаваліся рэшткі агароджы з лесвіцамі. А на фасадзе палаца стаяць калоны з галовамі-скульптурамі старажытных філосафаў. Спецыялісты сцвярджаюць, што такога дэкаратыўнага элемента няма ні ў адным палацы на тэрыторыі Беларусі, і проста цуд, што гэтыя скульптуры так добра захаваліся.
Яшчэ некалькі зім — і палац пачне інтэнсіўна разбурацца, лічаць у Паланечцы. А яго адраджэнне, вядома, стала б імпульсам для развіцця не толькі гэтай вёскі, але і суседніх. Яно і зразумела, паток турыстаў, новыя рабочыя месцы для тутэйшых жыхароў прынеслі б пэўнае ажыўленне.
— Прадаецца аб'ект цяжка, — расказаў кіраўнік Брэсцкага абласнога тэрытарыяльнага фонду дзяржаўнай маёмасці Павел МАНЬКО. — Зноў выставілі на таргі. Можа, такім чынам знойдзецца зацікаўлены чалавек альбо арганізацыя. Гэтым разам кошт аб'екта зніжаны на 80 працэнтаў і складае 19 тысяч рублёў. Па сённяшнім курсе Нацбанка гэта меней, чым за 9 тысяч долараў. Гэта пачатковая цана. Калі пакупнік будзе адзін, за такую суму ён можа атрымаць будынак палаца, гаспадарчыя пабудовы, а таксама зямельны ўчастак плошчай 3,3 гектара з правам арэнды на 50 гадоў. Паводле ўмоў аўкцыёну, новы гаспадар павінен правесці рэканструкцыю альбо рэстаўрацыю будынка, а таксама зарэгістраваць у Міністэрстве культуры ахоўнае абавязацельства на гісторыка-культурную каштоўнасць і выкарыстоўваць аб'ект на працягу трох гадоў з моманту ўводу ў эксплуатацыю. Таргі прызначаныя на 4 снежня.
Святлана ЯСКЕВІЧ
Баранавіцкі раён
А разам з імі навучанне, сацпакет і нават жыллё.
Беларусь — адзін з сусветных лідараў у галіне здабычы і глыбокай перапрацоўкі торфу.
«Мы зацікаўлены, каб да нас прыязджалі».
