На чэрвеньскім пасяджэнні Савета па ўзаемадзеянні органаў мясцовага самакіравання пры Савеце Рэспублікі Нацыянальнага сходу Беларусі ў цэнтры ўвагі аказалася пытанне працаўладкавання. Акцэнт невыпадковы. У краіне пастаўлена задача дасягнуць да канца наступнай пяцігодкі ВУП у аб'ёме 100 мільярдаў долараў ЗША, у тым ліку не менш за траціну прыросту валавога ўнутранага прадукту стварыць за кошт работы новых прадпрыемстваў і вытворчасцяў, павелічэння долі малога і сярэдняга бізнесу, уцягвання незанятага насельніцтва ў эканамічную дзейнасць. Разбіраемся, якія тэндэнцыі назіраюцца на рынку працы і як ідзе работа па Дэкрэце № 1.
48 праблемных тэрыторый
Узровень фактычнага беспрацоўя (разлічаны па методыцы Міжнароднай арганізацыі працы) за другі квартал гэтага года склаў 4,7 %. Сярод мужчын ён вышэйшы, чым сярод жанчын — 5,8 % супраць 3,5 %.
Пры гэтым ёсць рэгіёны, дзе сітуацыя на рынку працы ацэньваецца як напружаная. Спіс такіх тэрыторый вызначаюць па шасці крытэрыях (яны прапісаны ў пастанове Савета Міністраў ад 22 лютага 2018 года № 142). Гэта ўзровень зарэгістраванага беспрацоўя, доля беспрацоўных, якія шукаюць работу 12 месяцаў і больш, доля работнікаў арганізацый, якія працуюць у рэжыме вымушанай няпоўнай занятасці, доля работнікаў арганізацый, якія знаходзіліся ў цэладзённым ці цэлазменным прастоі, каэфіцыент напружанасці на рынку працы і каэфіцыент замяшчэння рабочай сілы (адносіны колькасці прынятых работнікаў да колькасці звольненых).
Такі пералік будзе складацца кожны год. У 2018-м у яго трапілі 48 раёнаў. Большасць з іх (15) знаходзіцца ў Віцебскай вобласці. У Брэсцкай вобласці такіх рэгіёнаў дзесяць, у Мінскай — сем, у Гомельскай і Магілёўскай — па шэсць, у Гродзенскай — чатыры. Каб адсочваць сітуацыю на праблемных тэрыторыях, праводзіцца маніторынг. На 1 ліпеня 38 раёнаў палепшылі свае паказчыкі, адзін — Сенненскі — пагоршыў, у астатніх дзевяці — без змен.
Калі казаць пра афіцыйна зарэгістраванае беспрацоўе, то ў цэлым па краіне яно знізілася да 0,4 %. Толькі ў адным рэгіёне гэты паказчык дасягае 1 % — на Шаркаўшчыне.
У Савета Рэспублікі Нацыянальнага сходу Беларусі хваляванне выклікае той факт, што па-ранейшаму колькасць звольненых работнікаў перавышае іх прыём. Так, у чэрвені гэта розніца склала 2,5 тысячы чалавек, у маі — 12 тысяч, у красавіку — 14 тысяч. У Міністэрстве працы і сацыяльнай абароны прагназуюць: такая тэндэнцыя будзе працягвацца і надалей, бо на прадпрыемствах ідзе мадэрнізацыя.
— Але тая статыстыка, якая публікуецца па прынятых і звольненых, робіцца толькі па буйных і сярэдніх прадпрыемствах — са штатам 100 і больш чалавек. Пры гэтым колькасць занятых практычна не змяншаецца: гэта сведчыць пра тое, што людзі ідуць у малы бізнес, самазанятасць, — каментуе начальнік упраўлення палітыкі занятасці міністэрства Алег ТОКУН.
Улічыць усе нюансы
Каб стымуляваць занятасць, на пачатку года быў прыняты Дэкрэт № 1. Згодна з ім мясцовыя органы ўлады максімальна павінны садзейнічаць насельніцтву ў працаўладкаванні. Праводзіць індывідуальную работу па падборы вакансій, займацца рэсацыялізацыяй асоб, якія вядуць асацыяльны лад жыцця. Для гэтага стварылі пастаянныя камісіі, у склад якіх увайшлі дэпутаты, спецыялісты выканкамаў, прадстаўнікі грамадскіх аб'яднанняў. Акрамя таго, абласныя і Мінскі гарадскі Саветы дэпутатаў могуць дадаткова накіроўваць сродкі мясцовых бюджэтаў на рэалізацыю мерапрыемстваў у галіне занятасці на тэрыторыях з напружанай сітуацыяй на рынку працы.
База даных незанятых грамадзян фарміруецца цэнтралізавана Міністэрствам працы і сацыяльнай абароны. Інфармацыя ў ёй будзе абнаўляцца раз на паўгода і актуалізавацца па выніках квартала. Доступ да гэтых звестак атрымаюць усе раённыя камісіі. Першую пробную базу зробяць да 1 верасня — яна дазволіць адпрацаваць механізм узаемадзеяння, улічыць памылкі. Канчатковая версія будзе сфарміравана да 1 снежня.
Грамадзяне, якія сядзяць без работы, будуць павінны з наступнага года аплачваць у поўным аб'ёме такія паслугі, як гарачае водазабеспячэнне, газазабеспячэнне пры наяўнасці індывідуальных газавых ацяпляльных прыбораў, цеплазабеспячэнне. Але не ўсе непрацуючыя будуць лічыцца ўтрыманцамі. Выключэнні прапісаны ў пастанове ўрада ад 31 сакавіка 2018 года № 239. Сярод іх бацькі, якія выхоўваюць дзіця да сямі гадоў, траіх і больш непаўналетніх, выпускнікі ўніверсітэтаў і каледжаў (да канца года, у якім атрымалі дыплом), алімпійскія чэмпіёны, якім выплачваюць дзяржстыпендыю, жонкі маладых спецыялістаў, калі ў мясцовасці, куды размеркавалі мужа, няма магчымасці працаўладкавацца, і іншыя катэгорыі.
Мінпрацы і сацабароны распрацавала таксама прыкладны пералік цяжкіх жыццёвых сітуацый, пры якіх грамадзян без работы могуць вызваліць ад аплаты паслуг па стапрацэнтным тарыфе. Спіс быў накіраваны ў аблвыканкамы і камісіі. Сітуацыі можна ўмоўна падзяліць на чатыры блокі. Першы — стан здароўя. Напрыклад, наяўнасць у чалавека захворвання, якое з'яўляецца паказаннем да ўстанаўлення інваліднасці, але яна з нейкіх прычын пакуль што не аформлена, працяглае аднаўленне пасля траўмы, праходжанне курса лячэння і рэабілітацыі ад нарказалежнасці.
Другі блок — неабходнасць догляду дзяцей, старэйшых за сем гадоў. Напрыклад, школьнік стаіць на дыспансерным уліку з хранічным захворваннем, навучаецца дома пасля хваробы. Трэці блок — неабходнасць пастаяннага ці часовага догляду дарослых непрацаздольных грамадзян. Чацвёрты — адсутнасць магчымасці працаўладкавання. Тут могуць быць такія аб'ектыўныя прычыны, як значная аддаленасць месца жыхарства ад органаў тэрытарыяльнай службы занятасці, нерэгулярная транспартная сувязь, адсутнасць вакансій па спецыяльнасці.
— Хачу адразу сказаць, што гэты пералік прыкладны, ён не закрыты. У камісіі застаецца права прымаць рашэнне па кожнай канкрэтнай сітуацыі, — дадае Алег Токун.
Субсідыі прадпрымальнікам і стажыроўкі для моладзі
На думку Савета Рэспублікі, рашэннем праблем на рынку працы мусіць стаць стварэнне новых рабочых месцаў. Перавагу неабходна аддаваць высокавытворчым месцам.
Знізіць напружанасць на рынку дапаможа і арганізацыя самазанятасці. За паўгода 2018-га субсідыі на сваю справу атрымалі 923 беспрацоўныя. З іх 771 чалавек адкрыў прадпрымальніцкую дзейнасць, 143 сталі рамеснікамі, 9 заняліся аграэкатурызмам. Сярод тых, хто атрымаў фінансавую дапамогу на запуск уласнага бізнесу, 19,4 % пражывае ў сельскай мясцовасці, 27,5 % — у малых гарадах. Больш за ўсё прадпрымальнікаў з ліку беспрацоўных з'явілася ў Гомельскай вобласці — 215 чалавек.
— Крыху скарацілася колькасць зваротаў па субсідыі: за аналагічны перыяд летась іх атрымалі 1014 чалавек. Але ў гэтым няма нічога дрэннага: справа ў тым, што Дэкрэт № 7 даў магчымасць не рэгістраваць многія віды дзейнасці ў якасці ІП, а займацца імі, сплаціўшы адзіны падатак, — тлумачаць у міністэрстве.
Вялікая ўвага ўдзяляецца занятасці моладзі. Па выніках абследавання за май 2018 года, узровень фактычнага беспрацоўя сярод 16—30-гадовых складае 6,2 %. У лютым ён быў вышэйшы — 7,6 %.
— Трэба разумець, што частка моладзі вучыцца, частка знаходзіцца ў пошуках лепшага месца. Тэрмін працаўладкавання ў іх, як правіла, ніжэйшы, чым у сярэднім па краіне. Для параўнання: у Расіі маладзёжнае беспрацоўе складае 9—10 %, а ў некаторых краінах Еўропы можа дасягаць 25—30 %.
Спецыяльна для выпускнікоў каледжаў і ўніверсітэтаў ёсць праграма стажыроўкі для набыцця практычнага вопыту. Ім дапамагаюць уладкавацца па атрыманай спецыяльнасці, а наймальніку кампенсуюць частку налічанага заробку і падаткі. Праграмы навучання, якія прапануюць службы занятасці, таксама скіраваны на моладзь. Больш за 50 працэнтаў тых, хто атрымлівае новую прафесію на такіх курсах, — гэта грамадзяне да 30 гадоў.
Адна з ключавых праблем — дысбаланс попыту і прапановы.
— Усе краіны знаходзяцца ў пошуку таго, як узгадніць рынак працы і рынак адукацыйных паслуг. Што ў нас робіцца для гэтага? Галоўную ролю ў прагназаванні патрэбы эканомікі ў кадрах з гэтага года іграюць Мін-
працы і сацабароны і Мінэканомікі, — заўважае Алег Токун. — Менавіта мы будзем казаць сістэме адукацыі, колькі і якіх спецыялістаў неабходна навучаць у найбліжэйшай перспектыве, каб тыя, хто выпускаецца, былі запатрабаваныя. Першы пробны прагноз будзе зроблены восенню гэтага года.
Наталля ЛУБНЕЎСКАЯ
Фота Анатоля КЛЕШЧУКА
Прэзідэнт падкрэсліў, што гэтае пытанне яшчэ ніколі не стаяла так востра.
Век жыві — век вучыся.
На што здольная абноўленая версія кабінета?
Разбіраемся разам з урачом па медыцынскай прафілактыцы.
