Бывае ў жыцці такое, што каб і хацеў, не прыдумаеш, а тут стаіш — назіраеш і не ведаеш, смяяцца ці плакаць.
Крама, значыць. Хударлявы пажылы мужчына пенсійнага ўзросту пытае ў прадавачкі (а «тая баба — сем пудоў сама меней важыць»...):
— У вас чарнасліў з костачкай ці без?
— Яго толькі што прывезлі. Адкуль я ведаю? — адмахваецца жанчына.
— дык вы паспытайце, — падказвае ёй пакупнік.
— З чаго б гэта? Мне — нельга.
— Тады давайце я зраблю.
— Яшчэ што выдумайце! Вы паспытаеце, а мне за вас адказвай... Тут усюды камеры стаяць... Так што купляйце і каштуйце... Ці рабіце што хочаце!
— Добра, узважце дзве штукі, — згаджаецца мужчына і тут жа б'е адбой. — Я што, — абураецца, — з-за дзвюх чарнаслівін павінен у чарзе да касы стаяць? Ці вы ў таваразнаўца якога спытаеце, што вам прывезлі?!
— А чаму гэта я павінна спытаць? Схадзіце самі.
— Ну і пайду, — не здаўся мужчына. — Дзе ён у вас сядзіць?
— Не ён, а яна... І сёння ў адгуле, — сказала прадавачка, захоўваючы спакой сфінкса. — Вунь у зале адміністратар стаіць, падыдзіце да яе.
Пенсіянер падаўся ў бок дамы ў белым халаце.
— Калі ласка, дапамажыце вырашыць праблему, — папрасіў жанчыну, пад ручку падвёўшы да прылаўка. — Скажыце, чарнасліў у вас з костачкай ці без?
Можа, на пуд лягчэйшая адміністратарка падышла да латка з сухафруктамі, узяла адну чарнаслівіну і адправіла яе ў... рот — на экспертызу.
— Без костачкі, — сказала яшчэ не зжаваўшы.
— Ну калі так, — з палёгкай уздыхнуў пакупнік, — узважце мне 300 грамаў.
Прадавачка зачарпнула саўком чарнасліву, насыпала яго ў пакет, паклала на вагу, напісала цану і — падала мужчыну. Той (і нарэшце!) атрымаў жаданае, мусіць, не вельмі верачы, абмацаў фрукт у пакеце і тонам сапраўднага следчага прадавачцы сказаў:
— Вось, паглядзіце, я бяру прадукт, націскаю на яго пальцамі і адчуваю, што ён без костачкі! Вы ж маглі б зрабіць тое самае?
— Мужчына! Не пудрыце мне мазгі! — праз прылавак кажа яму прадавачка.
— Ды гэта вы іх пудрыце! — пераможна заяўляе пакупнік. — Дайце мне кнігу скаргаў!
— А навошта?.. Вы хацелі ўзяць трыста грамаў чарнасліву без костачкі і вы іх узялі. Дык ідзіце ў касу, плаціце і нясіце дамоў — зрабіце радасць жонцы альбо ўнукам...
Пакупнік хацеў нешта адказаць, але патрэбных слоў, відаць, не знайшоў: махнуў рукой і рушыў да касы — з «паднятымі» нервамі, з горкім прысмакам крыўды...
Не вам казаць, яшчэ многія так сыходзяць (з рынкаў, з крамаў, з цырульняў, з аптэк) — не «высвятляючы адносін», нікому нічога не кажучы...
І пакуль мы будзем маўчаць, нас будуць так абслугоўваць.
Валянціна Паліканіна, г. Мінск.
У першыя пасляваенныя гады нашы вяскоўцы рэдка траплялі ў горад, але ж тады адразу бачылі, што жыццё там наладжваецца куды хутчэй: будуюцца дамы, адкрываюцца розныя крамы, працуюць клубы, кінатэатры...
Дык вось. Акурат у тыя часы мы з сябрам Толікам трапілі ў Мазыр. Першае, што зрабілі, — пакаштавалі марозіва з папяровых кубачкаў. Потым з нейкіх дзіўных жалезных скрынак папілі газіроўкі. Аўтаматы, праўда, спрацоўвалі не заўжды: бывала, капейкі бралі, а вады не лілі... Тады мы — як дарослыя, як гарадскія — стукалі па іх кулакамі.
Але ж самае цікавае нас чакала наперадзе: у кінатэатры ішоў фільм «Чапаеў», і мы скіравалі туды.
Напэўна, трохі спазніліся, бо ні ў акенцы касы, ні ў фае ўжо нікога не было. Адзінае — у супрацьлеглым баку стаялі нейкія хлапчукі — ну вельмі да нас падобныя. Мы рушылі да іх, каб спытаць пра кіно. І тут жа заўважылі, што яны... ідуць да нас. Мы спыняемся, пачынаем, што называецца, крывіць морды... Яны ў адказ! Мой сябар Толік, не разумеючы, што гэта, адступіў назад. Тое ж самае зрабіў хлопчык, які быў падобны на яго...
Толькі тут я прыгледзеўся да хлопчыка, які змахваў на мяне, і зарагатаў, бо зразумеў, што насупраць добрую палову сцяны займае... люстэрка.
...Нешта падобнае ў тыя ж часы адбылося і з нашай цёткай Хвядорай. У Мазыры яна зайшла ў краму адзення, што была каля цэнтральнай плошчы, і ўбачыла там сваю сястру.
— І ты тут, Мальвіна? — спытала з радасці цётка.
А Мальвіна ёй не адказвае: яна пра тое ж... пытае.
Хвядора ў крыўду, бо даўно ж не сустракаліся, а яна, бач, крыўляецца... За гэта ж толькі вушы надраць!
Працягнула яна руку, а там ніякай Мальвіны: люстэрка на ўсю сцяну. Хвядора нават абмацала яго і ўзрадавалася, што не трэба на сястру крыўдаваць.
Анатоль Кашэвіч, Лельчыцкі раён.
...Дзед Панкрат — чалавек неблагі, памяркоўны, з гумарам, любіць некага падкалоць, некаму памагчы (адзінокіх старых у вёсцы нямала), але ж за гэта і плату бярэ — вадкай валютай. З-за яе, праклятай, жонка ўсе нервы спаліла: і прасіла яго, каб супыніўся, і лаяла, і пагражала, а ў таго, што называецца, у адно вуха ўляцела, у другое вылецела. Гэта значыць, што дзень-другі чалавек «прапусціць», а потым зноў за сваё: дадому ідзе — за платы трымаецца, назаўтра кажа, што «трубы гараць» — трэба затушыць. Ну і «тушыць»...
Але ж унукі ўсё роўна яго любілі. Адзін нават мянушку даў. Імя як належыць вымавіць не мог, — зваў дзедам Дакратам. Вяскоўцы ў гэтае імя адну літарку ўставілі — стаў Дамкратам. І лішні козыр займеў. Казаў: «Што — я з такой мянушкай ды чарку падняць не магу?!»
І раптам як падмянілі чалавека — ні кроплі ў рот! Няўжо «завязаў»? Але як?
Сам ён нікому нічога не сказаў, Кацярына, жонка яго, прабалбаталася. «Неяк у нядзельку, — па сакрэце расказала яна, — захацела я ў суседнюю вёску да дачкі сваёй з'ездзіць. Думала да абеду дамоў вярнуся, але ж затрымалася — на змярканні прыкаціла. Свінні — яшчэ здалёк пачула — галодныя, хлеўчык разносяць, карова не доеная мычыць... Значыць, думаю, гаспадар мой нічога не рабіў.
Адчыніла дзверы, — так яно і ёсць. Панкрат на ложку каля акна храпе — аж занавескі гайдаюцца, перагарам у хаце смярдзіць так, што ўчадзець можна...
Я давай вокны расчыняць, каб паветра змянілася, давай свіней карміць...
Усё парабіла — засталося толькі карову падаіць.
Зайшла ў хату, каб дайніцу ўзяць, а там... Карціна Рэпіна «Не чакалі». Рагуля наша ўсунула галаву ў акно — якраз над ложкам, дзе Панкрат мой спаў. І языком па твары яму... Адзін раз, потым другі...
Той зенкі прадраў, у мызу рукамі ўпёрся ды крычыць: «Не! Я нікуды з табой не пайду!.. За што? Я ж нікога не крыўдзіў?! Хіба Кацю калі...»
Тут жа згледзеў мяне. Пытаецца: «А ты тут чаго?.. Я — вядома — гарэлку піў...»
Карова ў гэты час: «Ну-у-у-у» і зноў з языком, каб Панкрата лізнуць...
Я закрычала на яе, замахала, рагуля адступілася — выцягнула галаву з акна (шчасце, што рам не пакрышыла... Пытаю ў Панкрата: «Ну што — дапіўся?» А ў яго, бачу, дзікі страх у вачах і слёзы адтуль што боб...
Пасля ўжо трохі супакоіўся, кажа: «Я ж думаў, што памёр, што гэты нячысцік рагаты па мяне прыйшоў, каб у пекла завесці».
...З тога жаху працверазеў Панкрат: слова даў, што болей — ні-ні, трымаецца. Дай бог надоўга.
Галіна Нічыпаровіч, в. Магільна, Уздзенскі раён.
Гэтага чалавека і ў сталым узросце звалі проста Васілёк. Энергічны быў дзед, вясёлы, хоць і адзінокі — дажываў свой век у невялічкай хатцы, любіў успамінаць мінулае. Расказваў, якім ён хлопцам быў (статным ды прыгожым), як спадабаўся пану Богушу і як той наняў яго ў фурманы. Прычым не проста, а на два тыдні ў Мазыр вучыцца паслаў!..
Ну і далей — з якім свістам, на шасцёрцы прыгожых коней, ён, разадзеты, пад'язджаў да чыгункі, каб сустрэць гаспадара, калі той вяртаўся з Санкт-Пецярбурга, як вёз яго ў маёнтак, а ўсе іншыя паны (не кажучы ўжо пра людзей звычайных) пазіралі на экіпаж ды зайздросцілі...
Трэба сказаць, што дарога да маёнтка была няблізкая — ехалі некалькі гадзін. Не дзіва, што часам хацелася і спыніцца — па якой-небудзь маленькай ці вялікай патрэбе. Васіль тады хуценька бег у лес і тут жа вяртаўся.
Дык вось неяк, заўважыўшы гэта, пан Богуш папрасіў:
— А скажы мне, Васілёк, чаму гэта вы, мужыкі, так хутка спраўляецеся? Бо мы, паны, дык нашмат марудней.
— Я, паночку, — з павагі да вас ну нідзе не магу затрымацца.
— Ды я не пра цябе пытаюся, я наогул...
— Тады падумаю, — паабяцаў фурман.
І абодва яны змоўклі. Едуць сабе далей — і пяць вёрст, і дзесяць...
Першым голас падае пан:
— Васілёк, — просіць, — спыні нашых коней, я да ветру схаджу.
— Ну, што вы, паночку, тут нельга: тут дзеўкі ягады збіраюць. Як жа вы пойдзеце? — кажа фурман і падганяе запрэжку.
Едуць яшчэ кіламетр-другі, пан зноў кажа:
— Спыні...
— Ну што вы, паночку, тут таксама месца няўдалае: тут людзі дровы сабе пілуюць.
І зноў па конях.
Пан неўзабаве ў крык:
— Стой, пся крэў!
І з фурманкі, можна сказаць, на хаду, як той заяц. І ў лес...
Праз хвіліну-другую вяртаецца, садзіцца, дае каманду ехаць. А заадно строга пытае ў фурмана:
— Ты што сабе дазваляеш? Чаму я мусіў цярпець?..
— Дык вы ж, паночку, нештачка пыталі... Вось я і адказаў.
— Ну ты шэльма! Ну маладзец! Ты ж не толькі адказаў, ты яшчэ і паказаў мне! — праз смех прамовіў пан і пасля гэтага хвілін з дзесяць яшчэ смяяўся.
Уладзімір Пугач, м. Навасёлкі, Петрыкаўскі раён.
Рубрыку вядзе Валянціна Доўнар.
Ад яе ж. Пішыце! Конкурс на найлепшую вясёлую і праўдзівую гісторыю працягваецца.
Набор на бюджэтныя месцы павялічыцца.
Колькі ж каштуе гэты важны кампанент здаровага рацыёну зараз?
Не выявіць ні секунды абыякавасці.
