Вынаходствы са спісанай тэхнікі

«Казуля», «вамбат», «грызлі», «вожык», «калібры»... Не, гэта не жыхары заапарка, а экспанаты, сабраныя гуртком вынаходнікаў-рацыяналізатараў Смілавіцкага сельскагаспадарчага прафесійнага ліцэя. Што для іншых спісаная тэхніка, для хлопцаў — каштоўны матэрыял. З металалому яны збіраюць унікальныя прылады, якія могуць палегчыць працу на прысядзібным участку і ў гаражы.

Майстар вытворчага навучання Арцём КРЫВАПУСТ вядзе гурток восьмы год. Сам ён родам з Брэсцкай вобласці. Адвучыўся ў Івацэвіцкім дзяржаўным прафесійным ліцэі сельскагаспадарчай вытворчасці, потым у Пінскім дзяржаўным індустрыяльна-педагагічным каледжы і трапіў у Смілавічы па размеркаванні. Тут і застаўся. Арцём расказвае, што ў гурток штогод просіцца шмат ахвотных, але трапляюць толькі тыя, хто настроены сур'ёзна:

— Цяпер займаецца 12 навучэнцаў. Больш стараюся не браць, каб паспяваць кожнаму ўдзяліць час, сачыць за бяспекай — усё ж такі хлопцы працуюць з «балгаркай», зварачным апаратам. На занятках усе задзейнічаны: не цікава ж прыходзіць проста пасядзець.

Малады чалавек падкрэслівае: яны робяць не проста экспанаты, а рабочыя мадэлі. Кожная з іх — гэта вынік калектыўных высілкаў усяго гуртка. Як толькі прылада гатовая, запісваюць відэа, каб паказаць яе ў дзеянні.

— Калі ў галаву прыходзіць нейкая ідэя, я гляджу ў інтэрнэце, ці ёсць што-небудзь падобнае. Можа, няма сэнсу прыдумляць? Часам спрабую ўдасканаліць тое, што ўжо існуе, — кажа Арцём.

Ён паказвае нам вынаходкі. Вось, напрыклад, апошняя распрацоўка — пад'ёмнік «Геркулес». Спатрэбіцца ў гаражы ці на СТА. Заязджаеш пярэднімі ці заднімі коламі машыны на спецыяльныя падстаўкі, з дапамогай электраперфаратара прыводзіш механізм у дзеянне, і ён адрывае патрэбную частку аўтамабіля ад зямлі. Калі ласка, можна рамантаваць.

Яшчэ адна прыдумка ліцэйскіх «кулібіных» — рэкуператар паветра «Калібры». Гэта вентылятар і абагравальнік адначасова. Прылада не толькі падае ў дом свежае паветра, але і награвае яго праз перадачу цяпла ад таго паветра, якое выводзіцца з дома. За кошт гэтага памяшканне не ахалоджваецца і эканоміцца энергія.

Ёсць тут і адмысловая рыдлёўка для выкарчоўвання. Майстар вытворчага навучання папярэджвае: яна крыху цяжкаватая, але гэта пробны варыянт, можна зрабіць лягчэйшы. Прылада будзе карыснай для выкопвання бульбы ці перасадкі кветак. Уваткнуў пад куст і адным націскам нагі (нагінацца не трэба, бо палатно рыдлёўкі рухомае і дзейнічае па прынцыпе рычага) перакуліў зямлю.

Адзін з наведвальнікаў гуртка, трэцякурснік Кірыл СЦЯПУРА, прызнаецца, што яшчэ з дзяцінства захапляецца тэхнікай. «Памятаю, як з татам трактар збіраў», — дзеліцца хлопец. На рэспубліканскім аглядзе інавацыйнай і тэхнічнай творчасці навучэнцаў і работнікаў устаноў адукацыі ён прадстаўляў пілавальную стойку-захоп «Пірання». У чым яе перавагі? Калі кладзеш кароткае бервяно на козлы і пачынаеш пілаваць яго па цэнтры, яно стараецца «скласціся» і заціскае пілу, псуе яе. «Пірання» ж моцна трымае зубцамі дрэва толькі з аднаго боку, таму такой праблемы няма. Можна нават падставіць каляску, каб палены адразу падалі туды. Пры дапамозе гэтай устаноўкі лёгка пілаваць нават крывыя бярвёны. А яшчэ прылада замацоўвае іх на зручнай вышыні так,
што падчас работы рукі менш напружваюцца і спіна не баліць. На выраб «Піранні» пайшло месяцы тры: шмат часу занялі разлікі (трэба ж было зрабіць так, каб даўгое дрэва не перакульвала ўстаноўку). У выніку вынаходка заняла на конкурсе другое месца.

— Калі мой бацька ўбачыў стойку-захоп, сказаў: «Чаму ў мяне такой дома няма?» — усміхаецца Арцём Крывапуст.

Сам ён на леташнім рэспубліканскім аглядзе прэзентаваў акучнік-палольнік «Вожык», які таксама атрымаў «серабро». Калі прылада круціцца, то за раз выконвае чатыры аперацыі: фарміруе баразну, акучвае, знішчае пустазелле і перамолвае вялікія камякі зямлі (робіць глебу «пухкай»). Акучнік можна чапляць да мотаблока. А калі зрабіць такіх тры ці чатыры, то і да трактара, і адразу апрацоўваць некалькі радоў агародніны.

Але, бадай, самы паспяховы экспанат — міні-экскаватар «Грызлі». Яго можна выкарыстоўваць на прыватным падворку, напрыклад, каб выкапаць траншэю пад электрычныя кабелі. У адрозненні ад вялікага экскаватара, ён не разбурыць клумбы і не папсуе сцежкі. Збіралі гэту машыну з таго, што знайшлі: сядзенне — з КамАЗа, колы — з сеялкі, гідрацыліндры — са спісанай сельскагаспадарчай тэхнікі. Спецыяльна набывалі толькі рухавік і размеркавальнік. Распрацоўку прапаноўвалі выкупіць за сем тысяч долараў! Але ў ліцэі вырашылі яе не прадаваць.

Дарэчы, чаму большасць вынаходак названая ў гонар жывёл? Аказваецца, для таго, каб экспанаты лепш запаміналіся. У журы на конкурсах сядзіць шмат жанчын, і «Пірання» ім западзе ў душу куды больш, чым літарная абрэвіятура СЗП (стойка-захоп пілавальная).

У калекцыі рацыяналізатараў ёсць і арт-аб'екты. Напрыклад, копія Эйфелевай вежы з пластыку. Каб выразаць дэталі для яе, прыдумалі нават спецыяльны станок. Побач стаяць сабака і певень. Гэтыя экспанаты сёлета і летась перамаглі на Рэспубліканскім конкурсе «ТэхнаЁлка» ў намінацыі «Сімвал года». А вынаходнікі ўжо думаюць над арт-аб'ектам да Года свінні — не хочацца ўпускаць пальму першынства.

Наталля ЛУБНЕЎСКАЯ

Мінск — Смілавічы — Мінск

Фота Сяргея НІКАНОВІЧА