Жанчыны-ваяры, як мы ўжо высветлілі раней, былі ва ўсе часы існавання чалавецтва, нават цэлыя плямёны мелі ваяўнічы характар. Але асабліва запомніліся і трапілі ў гісторыю нямногія з іх. Часам прычым так, што рэдка ў якога вядомага палкаводца-мужчыны гэтак атрымаецца. Ад проста супраціўлення агрэсарам і захопнікам да камандавання войскам і вызвалення цэлай краіны. Знаёмцеся і мяркуйце самі.
Безумоўна, Арлеанская дзева з'яўляецца самай вядомай жанчынай-ваяўніцай. Яна з'явілася ў самы цяжкі момант у гісторыі сваёй радзімы Францыі. Падчас стагадовай вайны, у 1429 годзе, у 17 гадоў яна сказала дафіну Карлу VІІ, што паслана Госпадам для выратавання французскага народа ад англійскай агрэсіі і ўзвядзення самога Карла на пасад. Яна выканала сваё абяцанне, але праз здраду тых, за каго яна змагалася, памерла на вогнішчы. Праз некалькі дзясяткаў гадоў з Арлеанскай дзевы былі зняты ўсе абвінавачанні, а ў 20-я гады XX стагоддзя Жанна д'Арк была кананізавана і на сёння з'яўляецца святой апякункай Францыі.
Легендарная каралева Брытаніі, якая жыла каля 1100 года да н. э., была жонкай цара брытаў Лакрына і маці яго сына Мадана, што не перашкодзіла яе мужу сысці да іншай жанчыны, якую ён і зрабіў новай каралевай. Гвендален не пагадзілася з такім стаўленнем да сябе і дзіцяці, сабрала войска, сама ўзначаліла яго і рушыла вайной на Лакрына. Вырашальная бітва адбылася каля ракі Стур, там Лакрын і загінуў, а Гвендален перамагла ў вайне і на працягу 15 гадоў аднаасобна правіла Брытаніяй, пасля чаго перадала ўладу сыну.
У першым стагоддзі нашай эры Рымская імперыя акупавала Паўднёвую Англію. Пасля смерці мясцовага лідара Прасутага захопнікі перасталі лічыць мясцовае насельніцтва сваімі саюзнікамі і пачалі адбіраць у іх землі. Менавіта тады ўдава цара Боўдзіка ўчыніла паўстанне супраць захопнікаў. Армія пад яе камандаваннем знішчыла шэраг рымскіх паселішчаў, але паўстанне скончылася ў 61 годзе ў бітве каля Шропшыра, калі войскі Боўдзікі пацярпелі поўнае паражэнне.
Яхатэп — жонка фараона Таа ІІ і маці-заснавальніца новай, 18-й, дынастыі фараонаў Егіпта, жыла і правіла каля 1500 гадоў да н. э. Пасля смерці мужа ўзначальвала войска і праславілася як выдатны воін і галоўнакамандуючы. Грабніца царыцы была знойдзена ў 1859 годзе, і ў ёй былі не толькі жаночыя рэчы і прадметы царскай улады, але і знакі ваенных заслуг — кінжал, сякера і мноства баявых узнагарод, уласцівыя для пахавання воінаў-мужчын. Галоўны артэфакт, які пацвярджае заслугі Яхатэп у ваенных дзеяннях, — ордэн Залатой мухі, якім узнагароджваліся воіны за гераічныя ўчынкі ў баях.
Пра жанчыну-палкаводца Фу Хаа было расказана ў папярэдняй частцы. Калі ў 1977 годзе каля кітайскага Аньяна была знойдзена яе грабніца, у магіле было больш за 100 відаў рознай зброі і навукоўцы змаглі пацвердзіць высокі ранг жанчыны-генерала. Акрамя гэтага, там выявілі велізарную колькасць вырабаў з бронзы, слановай косці, нефрыту, а таксама 16 жыўцом пахаваных рабоў.
Нарадзілася знакамітая італьянская ваяўніца ў 1061 годзе. З дзяцінства займалася ваенным майстэрствам і добра валодала зброяй, у 15 гадоў прыняла ўдзел у сапраўдным баі. На працягу 30 гадоў верай і праўдай служыла царкве. Пасля смерці айчыма Мацільда асабіста ўзначаліла войска і не адзін раз прымала непасрэдны ўдзел у крывавых бітвах, з якіх заўсёды вярталася цэлай. З узростам кінула ваенную службу і пайшла ў манастыр, але калі ўзнікалі ўспышкі паўстанняў і хваляванняў, пагражала сабраць войска і жорстка пакараць няверных.
Будучы малодшай дачкой караля Ліра Брытанскага, Кардэлія правіла краінай на працягу пяці гадоў пасля смерці караля да паўналецця пляменнікаў, якія пайшлі на яе вайной. Яна асабіста ўдзельнічала ў шматлікіх бітвах. Трапіла ў палон і падобна да Клеапатры скончыла жыццё самагубствам. Менавіта Кардэлія стала прататыпам гераіні вядомай трагедыі Шэкспіра «Кароль Лір».
Выдатны кіраўнік Сіпайскага паўстання ў Індыі, арыстакратка, дачка браміна і жонка махараджы. Нягледзячы на забарону, з дзяцінства вучылася валодаць зброяй і ездзіць верхам. Ваюючы супраць «чырвоных мундзіраў» генерала Роўза, пасылала хлеб, ваду і медыкаменты блакіраваным у крэпасці англійскім жанчынам і дзецям. Загінула ў 1858 г. ва ўзросце 23 гадоў.
У 1624 годзе каралевай афрыканскай дзяржавы Ндонга (сучасная Ангола) стала Зінга Мбандзі Нгола Анна. Яна практычна адразу заключыла ваенны саюз з Партугаліяй, жадаючы абараніць народ ад пастаянных набегаў суседніх краін і захопу ў рабства еўрапейцамі. Пасля здрады партугальскіх улад Анна Зінга збегла і сабрала войска са збеглых рабоў і насельніцтва каралеўства Матамба, падтрымліваючы партызанскі рух у сваёй краіне. Яна асабіста вадзіла сваё войска ў бой аж да 60-гадовага ўзросту, калі ў 1657 годзе ізноў заключыла мірны дагавор з Партугаліяй.
Гэтая жанчына адважылася адкрыта выступіць супраць брытанскіх каланізатараў у Індыі. З дзяцінства яе навучалі верхавой яздзе, стральбе з лука і ўменню карыстацца зброяй. Калі брытанская армія ў 1772 г. напала на яе каралеўства, а варожыя салдаты забілі яе мужа і дачку, Начыяр сабрала войска для барацьбы з акупантамі. Паводле гістарычных запісаў, менавіта яна ўпершыню ў гісторыі пачала практыкаваць тактыку «смяротнікаў». Адна з яе паслядоўніц абліла сябе алеем, пранікла ў брытанскія склады пораху і падпаліла сябе, стварыўшы вялікі выбух.
Выбар саджанца для садавода — той момант, значнасць якога складана пераацаніць.
Канцэрт для дзяцей і моладзі, пластычны спектакль Ягора Дружыніна і «Рок-панарама».