Вы тут

Чым адрозніваюцца пагода і надвор'е?


«У на­шай мо­ве ёсць сло­вы «ца­на» і «кошт». Да­па­ма­жы­це ра­за­брац­ца ў роз­ні­цы па­між іх зна­чэн­ня­мі», — про­сіць спа­дар Сань­ко з Брэс­та. Ад яго ж пы­тан­ні, ці мож­на ўжы­ваць сло­ва «га­тоў­ка» і як бу­дзе пра­віль­на — «мы жы­вём» ці «мы жы­вем?»


Як заўж­ды, на моў­ныя пы­тан­ні чы­та­чоў ад­каз­ва­юць стыль­рэ­дак­та­ры «Звяз­ды» Алесь Са­ла­ме­віч і Леў Глу­шыц­кі.

1. Ца­на і кошт — сло­вы бліз­ка­знач­ныя. У роз­ных сфе­рах кошт мае не­каль­кі азна­чэн­няў. У агуль­на­моў­ных слоў­ні­ках кошт ёсць вар­тасць ча­гось­ці, вы­ра­жа­ная ў гра­шах. Яна скла­да­ец­ца з та­кіх па­каз­чы­каў, як за­тра­ты на срод­кі вы­твор­час­ці та­ва­ру, яго транс­пар­та­ван­не і за­ра­бот­ную пла­ту. Але і ца­на — гэ­та гра­шо­вае вы­ра­жэн­не вар­тас­ці та­ва­ру. Та­му ад­роз­нен­ні па­між сло­ва­мі ца­на і кошт (ка­лі мы га­во­рым не пра стро­гую тэр­мі­на­ло­гію) у боль­шас­ці вы­пад­каў ма­юць не сэн­са­вы, а сты­ліс­тыч­ны ха­рак­тар. На­прык­лад, «І які кошт гэ­та­га пра­дук­ту?» — пы­тан­не, якое мог бы за­даць адзін ка­ле­га-біз­нес­мен дру­го­му, прос­ты ж па­куп­нік у кра­ме спы­тае: «Коль­кі гэ­та каш­туе?», «Па якой ца­не гэ­та ма­ла­ко?» ці «Па­чым у вас смя­та­на?». Ён жа за­ўва­жыць, што цэ­ны (а не кош­ты!) зноў па­вы­сі­лі­ся...

2. Сло­ва га­тоў­ка ў на­шай мо­ве без­умоў­на ёсць. Па­хо­дзіць яно ад ста­ра­бе­ла­рус­кай наз­вы го­то­вые гроши (пенези), што і як­раз аба­зна­ча­ла на­яў­ныя гро­шы. Сён­ня на­зоў­нік га­тоў­ка мае ад­цен­не гу­тар­ко­вас­ці. Але тым не менш у раз­мо­вах, у мас­тац­кіх тво­рах, а ча­сам і ў пуб­лі­цыс­тыч­ных тэкс­тах гэ­тае сло­ва мо­жа і па­він­на ўжы­ва­цца.

3. У тых вы­пад­ках, ка­лі мы прос­та ад­каз­ва­ем на пы­тан­не пра жыц­цё-быц­цё, пра­віль­на бу­дзе сказаць ме­на­ві­та жы­вём (або ідзём, бя­ром, спа­дзя­ём­ся...). У Яку­ба Ко­ла­са ў «Но­вай зям­лі» чы­та­ем, на­прык­лад: Жы­вём, кла­по­цім­ся, і дба­ем, // І ўсе на­рэш­це па­ўмі­ра­ем...

Ад­нак ёсць вы­пад­кі, ка­лі ў та­кіх сло­вах трэ­ба пі­саць -ем (-эм). Гэ­та сі­ту­а­цыя, ка­лі мы не рас­каз­ва­ем, а за­клі­ка­ем да ча­гось­ці — ужы­ва­ем дзея­слоў у за­гад­ным ла­дзе. На­прык­лад, ад­на з руб­рык «Звяз­ды» на­зы­ва­ец­ца «Усміх­нем­ся!» Ка­лі сфар­му­ля­ваць па-ін­ша­му, то гэ­та зна­чыць не «мы (ка­лі-не­будзь) усміх­нём­ся», а «да­вай­це ўсміх­нем­ся!»

У аба­ро­ну слоў

Гэ­тым ра­зам мы вы­ра­шы­лі «аба­ра­няць» не сло­ва, а цэ­лы фра­зе­а­ла­гізм вес­ці рэй.

Сён­ня мож­на па­чуць, што гэ­ты вы­раз не­зра­зу­ме­лы, не­ўжы­ва­льны, і... па­спра­чац­ца, бо яго пра­ва на іс­на­ван­не мож­на па­цвер­дзіць пры­кла­дам з твор­час­ці кла­сі­ка на­шай лі­та­ра­ту­ры Ян­кі Ку­па­лы (зу­сім ня­даў­на, да­рэ­чы, вый­шаў пер­шы том яго пер­са­наль­най эн­цык­ла­пе­дыі). У «Бан­да­роў­не» пяс­няр пі­ша: У гуль­ні са­ма рэй во­дзіць, // Ве­се­ла мір­гае, // За­дзіў­ляе ўсіх чыс­та, // Як за­ра якая.

Ужы­ва­лі гэ­ты фра­зе­а­ла­гізм і Якуб Ко­лас, Зміт­рок Бя­ду­ля, Кан­драт Кра­пі­ва, ін­шыя пісь­мен­ні­кі з вы­дат­ным сты­лем і па­чуц­цём мо­вы.

Што да су­час­най лі­та­ра­тур­най, то гэ­ты вы­раз мае зна­чэн­не 'быць за­ва­да­та­рам, вер­ха­во­дзіць, аказ­ваць уплыў на ход ча­го-не­будзь'. Ся­род сі­но­ні­маў — да­ваць (за­да­ваць) тон, іг­раць пер­шую скрып­ку, ка­ман­да­ваць па­ра­дам, пра­віць баль, ра­біць па­го­ду. Яна, па­вод­ле слоў­ні­каў, па-першае, стан ат­мас­фе­ры ў дадзе­най мяс­цо­вас­ці, а па-другое — доб­рае надвор'е. А яно бывае толькі на два­рэ: сцвяр­джаць, што «важ­ней за ўсё на­двор'е... у до­ме», мяк­ка ка­жу­чы, не­ла­гіч­на

Каментары

Дык а чым адрозніваюцца пагода і надвор'е? Я дык ведаю, але загаловак абяцае растлумачыць гэта i iншым. Аднак адказу няма :)
У апошнім абзацы ёсць тлумачэнне

Выбар рэдакцыі

Культура

Чым сёлета будзе здзіўляць наведвальнікаў «Славянскі базар у Віцебску»?

Чым сёлета будзе здзіўляць наведвальнікаў «Славянскі базар у Віцебску»?

Канцэрт для дзяцей і моладзі, пластычны спектакль Ягора Дружыніна і «Рок-панарама».

Грамадства

Час клопату садаводаў: на якія сарты пладовых і ягадных культур варта звярнуць увагу?

Час клопату садаводаў: на якія сарты пладовых і ягадных культур варта звярнуць увагу?

Выбар саджанца для садавода — той момант, значнасць якога складана пераацаніць.

Культура

Вольга Здзярская: Для мяне мая прафесія — жыццё

Вольга Здзярская: Для мяне мая прафесія — жыццё

Актрыса НАДТ імя М. Горкага — пра шлях да сцэны і натхненне.

Грамадства

«Любоў — галоўнае, што бацькі павінны даць сваім дзецям»

«Любоў — галоўнае, што бацькі павінны даць сваім дзецям»

Тата і мама — два самыя важныя чалавекі ў жыцці кожнага дзіцяці.