Недалёка ад хаты Ганны Якаўлеўны і Аляксея Міхайлавіча Кацюбаў стаіць знак «STОР Пагранічная паласа». Гэта значыць, што за іхнім дваром наша краіна заканчваецца і пачынаецца суседняя дзяржава. Гаспадар на гэты конт жартуе: «Калі наш кот усяго толькі за хлявом пабегаў, то гэта не значыць, што ён не пабываў ва Украіне і не злавіў там мыш».
Аляксей Міхайлавіч наогул чалавек з гумарам, пра сваю палавіну кажа так: «Некалі, каб яе ў жонкі ўзяць, усяго толькі цераз канаву перавесці спатрэбілася, а цяпер, каб назад захацеў адвесці, трэба ўсе працэдуры прайсці на мытні, граніцы, круг зрабіць у 15 кіламетраў». Яно і зразумела, Ганна і Аляксей выраслі ў суседніх вёсках, якія раздзялялі нейкія тры кіламетры. Каб ім тады хто сказаў, што іх сёлы некалі акажуцца ў розных дзяржавах, вядома, не паверылі б.
А тады, як пажаніліся, у госці адно да аднаго сваякі хадзілі, бывала, не па адным разе на дзень. Бацька Ганны дапамагаў хату маладым будаваць, вечна ў іх прападаў. Потым дзеці бегалі да бабулі з дзедам. Цяпер ужо ў роднай вёсцы Ганны Якаўлеўны з украінскай радні толькі адна пляменніца жыве. І не вельмі часта выпадае бываць там. І з таго, і з гэтага боку памежныя вёскі згасаюць. «Што тут засталося: лес, глуш, памежная паласа», — разважаюць гаспадары.
Нейкія паўстагоддзя таму Перавісь была немалой вёскай, працавалі школа і магазін, было даволі дзяцей, моладзі. Дзеці павырасталі і раз'ехаліся, сталых жыхароў застаецца жменька. Хаты стаяць пустыя.
Вось і яны, Кацюбы, выгадавалі шасцёра дзяцей. Ва ўсіх цяпер свае сем'і, клопаты. Адна дачка жыве ў Расіі, у Ліпецку, гэта самая далёкая з іх дзяцей. Астатнія — у Брэсце, у сваім Маларыцкім раёне. Адзін сын цяпер жыве побач, праз дарогу, у дзедавай хаце. Ён і дапамагае бацькам. Вядома, ім хацелася б, каб дзеці прыязджалі часцей. Але, як кожная маці, Ганна Якаўлеўна праяўляе разуменне: «Яны ж занятыя, усе цяпер на работах».
Пажаніліся нашы героі ў 1958 годзе, гэта значыць, што сёлета 60-годдзе іх шлюбу. Працавалі ў асноўным у калгасе. Гаспадыня, праўда, больш за дзесяць гадоў хадзіла на работу на завод. Тут зямля багатая мелам, побач было прадпрыемства па перапрацоўцы. А яшчэ дзясятак гадоў шчыравала на ферме. Выходзіць, і дзяцей столькі выгадавала, і пенсію добрую зарабіла. «Тады ўсе так працавалі ў вёсцы», — кажа гаспадыня. Яны з мужам і пасля пенсіі не сядзелі на прызбе — даглядалі немалую ўласную гаспадарку, нават свой конік быў.
— А як каня прадалі, соткі ў калгасе не бяром, — расказвае гаспадар. — Хапае і таго, што каля хаты садзім. Агарод маем, як жа без агарода. Яшчэ і курэй трымаем, кабанчыка. Сумна ж зусім без работы.
— Цяпер добра жыць, — уступае ў размову гаспадыня. — Усе прадукты пад самую хату прывязуць тры разы на тыдзень. Купляй, што хочаш, толькі б грошы былі. Я яшчэ застала тую пару, калі пралі і ткалі. А каб што зварыць ці спячы, трэба было спачатку вырасціць збожжа ці грэчку, намалоць, натаўчы. Адзежу такую хіба мы мелі, як цяпер? Была адна кашуля, штаны ці сукенка. Але вось дзіва: працавалі тады цяжка, але людзі здаравейшыя былі. У школу бегалі за некалькі кіламетраў у дождж, мароз, і не хварэў ніхто. Хоць за парадкам, за чысцінёй так, як сёння, не сачылі. Раней часу на гэта не было: як ішоў з работы, так і пайшоў у пакой. А цяпер, бачыце, нават у вёсцы ўсе разуваюцца, бо падлога чыстая...
На лёс нашы героі не наракаюць, дзякуюць богу, што яшчэ на сваіх нагах, што самі сябе даглядаюць, могуць напаліць печку зімой, летам грады пасадзіць і прапалоць. 80-гадовая Ганна Якаўлеўна і зварыць, і ў хаце прыбярэ. Зімовымі вечарамі муж і жонка часта глядзяць тэлевізар. Газету раённую выпісваюць, каб быць у курсе мясцовых навін.
Але пра што б ні заходзіла размова з імі, зноў яна непрыкметна пераходзіць на тэму памежжа. Бо ідзе дэмаркацыя мяжы, і кантрольна-следавую паласу ўзвялі побач. «А нядаўна, — расказвае гаспадар, — пагранічнік ледзьве не ўваліўся ў сажалку за нашым хлявом. Сажалку тую выкапалі даўно. Добра, што яна цяпер прамерзла, а то вымачыўся б чалавек». У Перавісі цяпер пагранічны нарад можна сустрэць ледзь не кожны дзень.
Старшыня Арэхаўскага сельскага Савета Святлана Вітаноўская кажа, што ў іх вёсках пражывае вельмі шмат беларуска-ўкраінскіх сем'яў. Раней такія інтэрнацыянальныя вяселлі па вясковых мерках лічыліся вельмі нават прэстыжнымі. Калі дзяўчына была з украінскага боку, на вяселле везлі пірагі, караваі ледзь не вазамі, бо там даўнія і багатыя традыцыі па выпечцы. І да гонару нашых хлопцаў, чарнабровыя ўкраінкі прыкладалі немалыя намаганні, каб выйсці замуж за беларусаў і тут асесці. Так што Ганна і Аляксей Кацюбы ўяўляюць сабой тыповы прыклад сям'і таго часу, дружнай, працавітай, шматдзетнай.
Святлана ЯСКЕВІЧ
Васілеўскія такія: на Зямлі і ў космасе ліхія!
Ідэнтычнасць праз спадчыну.
Беларусь — у тройцы лідараў па захваральнасці.
