Якім Беларусь запомніць Генадзя Гарбука

Крыху больш за тры гады таму на сцэне Купалаўскага тэатра адбыўся творчы вечар у гонар 80-годдзя Генадзя Гарбука. Атмасфера лепш за ўсё сведчыла пра тое, як яго любяць. І як жа любіць ён... Напрыклад, сустрэчы, што падарыла першая драматычная сцэна краіны, і тых, хто ў зале, — нават не за тое, што прыходзілі на ЯГО, а за тое, што прыходзяць СЮДЫ.

Ён быў абсалютны купалавец. З той акцёрскай кагорты, для якой уласнае творчае «я» мела значэнне найперш у кантэксце служэння ў тэатры. Напачатку кар'еры, адразу пасля заканчэння тэатральна-мастацкага інстытута (дзе настаўнікам быў народны артыст Беларускай ССР Дзмітрый Арлоў), трапіў у віцебскі Коласаўскі тэатр. А ўжо будучы акцёрам Купалаўскага, стаў неверагодна запатрабаваны ў кіно: «Беларусьфільм» тады выпускаў стужку за стужкай, якія мелі поспех на экранах і тэлеэкранах усяго Саюза. А ён ствараў вобразы, па якіх пазнавалі і разумелі нас, беларусаў, — з асаблівым менталітэтам і характарам... Вось як у Гарбука.

Кінарэжысёры ўбачылі гэты характар ў тэатры, дзе Генадзь Гарбук прайшоў усе прыступкі — ад масоўкі ў «Паўлінцы» да зорных роляў. Любімай для яго стала роля Васіля Дзятліка ў спектаклі «Людзі на балоце» паводле Івана Мележа. Гэтага героя ён увасобіў яшчэ ў віцебскім тэатры, а потым, калі выйшаў тэлеспектакль, адзначаны ў 1966 годзе Дзяржаўнай прэміяй БССР, уся Беларусь (і не толькі яна) зразумела: Дзятлік — гэта Гарбук. Потым акцёр атрымаў і Саюзную прэмію — за ўдзел у шматсерыйным фільме «Людзі на балоце». У фільме Віктара Турава выканаў ролю Чарнушкі, бацькі Ганны, і стварыў такі ж няпросты вобраз, як душа беларуса-палешука. Ганарыўся, што сыграў у «Белых росах» паводле Аляксея Дударава. Ігар Дабралюбаў даручыў яму неардынарны вобраз старэйшага брата Андрэя ў фільме, які стаў народнай камедыяй. А вось Міхаіл Пташук доўга прыглядаўся: рабіў кінапробы з акцёрам пяць разоў, перш чым прызначыў на ролю Петрака ў фільме «Знак бяды». Генадзь Міхайлавіч лічыў яго самым адметным у сваёй біяграфіі: гэта была экранізацыя знакавага твора і для аўтара, Васіля Быкава, і для сучаснай айчыннай прозы наогул. У 1987-м на кінафестывалі ў Сопаце рэжысер-пастаноўшчык і выканаўцы галоўных роляў Генадзь Гарбук і Ніна Русланава былі ўзнагароджаны залатымі медалямі.

Але як бы актыўна ён ні здымаўся ў кіно (больш за 70 работ), творчым домам заставаўся тэатр. Якой бы шырокай ні была вядомасць, ён заставаўся сабой: не зоркай, а працаўніком, чалавекам, які даражыць тым, што мае магчымасць у жывых зносінах у тэатральнай зале прыадкрываць нашым людзям таямніцы іх уласных паводзін, мар, памкненняў, характараў. Яшчэ нядаўна, здаецца, Генадзя Гарбука можна было пабачыць у спектаклях паводле беларускай класікі:  «Сымон-музыка» Коласа, «Пінская шляхта» Дуніна-Марцінкевіча, «Людзі на балоце» (новы варыянт), у вельмі пранікнёным «Вечары» Аляксея Дударава ды шэрагу іншых пастановак.

Ужо ў новым стагоддзі да яго звярнулася кіно, каб увасобіў легендарнага Васіля Талаша ў чатырохсерыйнай стужцы «Талаш». Акцёр здолеў перадаць стрыжань героя: неверагодную жыццяздольнасць, упартае адстойванне годнасці, непакорлівасць чужой уладзе. І разам з тым атрымаўся вобраз жывога чалавека, якога паважала Беларускае Палессе. Адна з тых роляў, у якой застанецца жыць Генадзь Гарбук, народны артыст Беларусі, які вельмі добра разумеў і любіў людзей, з якімі выходзіў на размовы праз сцэну ці экран.

За шчырасць — высокія і пачэсныя ўзнагароды: прэмія Прэзідэнта «За духоўнае адраджэнне», медаль Францыска Скарыны. І ганаровы прыз Саюза тэатральных дзеячаў «Хрустальная Паўлінка» — за жыццё ў тэатры. Так, сёлета было б 60 гадоў з пачатку гэтага служэння...