Ад кіно з назвай «Мы» чакаеш менавіта нас. Але як зразумець, што на экране мы, што нас не падманулі? Лёгка: звычайна стужкі пра сапраўднае даводзяць да дрыжыкаў, выклікаюць нештучныя эмоцыі ды своеасаблівае пачуццё гонару за тое, што нарэшце ў айчынных рэжысёраў атрымалася паказаць нашу рэчаіснасць і наш менталітэт. У кінаальманаху дэбютных работ «Беларусьфільма» «Мы» (яго прэм’ера адбылася на сёлетнім «Лістападзе») гэтага, на жаль, амаль няма, і адзіная эмацыянальная звязка фільма ды гледача — адзінства месца, якое можна пазнаць па чыгуначным вакзале, Нямізе ды мосце на «Інстытуце культуры». Але ці дастаткова толькі гэтага для кіно, якое паважае айчыннага гледача?
Складана сказаць, ці наўмысна кінаальманах зроблены такім наіўным. А наіўнасць тут паўсюль: пачынаючы персанажамі і заканчваючы ўчынкамі герояў. У кожнай з 5 навел ёсць месца нейкай дзіцячай бесклапотнасці, даверлівасці ды прастаце, і гэта здараецца нават тады, калі героі фільма — дарослыя, сур’ёзныя людзі. Менавіта гэтая наіўнасць ужо не дазваляе ставіцца да кінаальманаха як да дарослага кіно, але і наўрад ці «Мы» стане адным са штуршкоў прывабіць да беларускага кінематографа маладую аўдыторыю. Тым не менш у гэтай спробе таксама можна пашукаць плюсы. Кожная з навел адсылае гледача да надзеі: стужка Яўгена Сяцько «Падарунак СантаКлауса» — да надзеі на каханне, «Спадароднік» Настассі Мірашнічэнкі — на прабачэнне, «Дыялог» Надзеі Абрамчук — на разуменне, «Лялька» Арсенія Ільіных — на шчасце, а «Брача» Кірыла Ярохіна — на спагаду. Але ці ёсць гэтая надзея ў фільмах?
Стужка Яўгена Сяцько (якога складана назваць дэбютантам у кінематографе, бо рэжысёр добра вядомы сваімі дакументальнымі работамі) як нельга лепш глядзіцца ў пераднавагоднія дні: малады харызматычны злачынца (яго іграе Раман Шыцько, які выканаў галоўную ролю і ў стужцы Нэлы Васілеўскай «Сябры па перапісцы») крадзе чамадан, пакінуты таямнічым немцам на мінскім чыгуначным вакзале, і замест навагодняга падарунка ў выглядзе матэрыяльнай ці хоць бы якой падтрымкі знаходзіць там прывабную дзяўчыну (актрысу Лізавету Шукаву, якая дэбютавала ў «ГараШы» Андрэя Курэйчыка). Так, з такога сцэнарыя, магчыма, магла б атрымацца навагодняя камедыя ці прыгожая меладрама, але замест гэтага глядач атрымаў банальную кароткаметражку, якая наўрад ці дасць камусьці надзею на каханне: дзяўчына, якой так хацелася трапіць у Германію разам з каханым (ці не?) немцам, хутка разумее, што лепш застацца беларускім хлопцам.
Што да надзеі на прабачэнне, то «Спадарожнік» Настассі Мірашнічэнкі можна лічыць адной з самых удалых стужак альманаха. Дарэчы, разам з работай над гэтай кароткаметражкай рэжысёр паспела зняць «Дэбют», і прадставіла яго на фестывалі IDFA, які называюць «дакументальнымі Канамі». Героі рэжысёра ў «Спадарожніку» — гэта прадстаўнікі розных пакаленняў. Адзін любіць вучыць, другі — вучыцца, адзін шукае сэнс жыцця, другі ўжо даўно знайшоў. Але першае, што заўважаеш у гэтай стужцы, — прыгажосць выявы: многа воднай стыхіі, рухаў, шмат водбліскаў святла; другое — таленавітыя акцёры (напрыклад, Аляксандр Яфрэмаў), паміж якімі бачная сувязь; трэцяе — сур’ёзная спроба паразважаць над пытаннямі бацькоўскай любові, дзіцячага неразумення, нянавісці і прыняцця сітуацыі. У далікатнасці роздумаў, у сімволіцы жэстаў і наіўнасці (якая тут дарэчы) амаль не заўважаюцца недахопы, якія ёсць у фільме, бо акрамя іх тут ёсць адказы на многія пытанні пакаленняў і дакладнае разуменне, што часам нават суровыя мужчыны могуць быць далікатнымі, калі справа тычыцца сям’і.
У навеле «Дыялог» Надзеі Абрамчук, як і ў «Ляльцы» Арсенія Ільіных, амаль няма пробліскаў святла. У «Дыялогу» рэжысёр паспрабавала, зноў жа, паразважаць на тэму бацькоў і дзяцей: так, тэма вечная, яна сапраўды вартая развагаў, глыбокіх думак ды асабістых меркаванняў, але тут няма амаль нічога. Гераіні фільма — дзяўчынка, яе маці ды сабака, усе па-свойму адзінокія: маці, якая бесперапынку працуе, зрываецца на маленькай дачцэ, часам здаецца, што нават не мае да яе ніякіх пачуццяў і больш клапоціцца пра сабаку. У сваю чаргу дачка таксама больш любіць весці размовы з сабакам, чым з маці. У такім коле неразумення, нелюбові, непрыемнага судакранання існуюць гэтыя трое, але якую выснову з такога фільма можна зрабіць? У «Ляльцы» аўтар таксама вырашыў задацца пытаннем адносінаў: у трамваі сустракаюцца калісьці блізкія людзі, якія мелі адно на дваіх жыццё, як тады ім здавалася, будучыню і сумеснае шчасце. Калі дзяўчына (актрыса Маладзёжнага тэатра Лізавета Ільеўская) змагла перамагчы балючае расстанне ды пачаць дарослае новае жыццё (якое падзяляе з ёй дачка), то хлопец сэнс жыцця знайшоў толькі ў марнатраўстве. Яшчэ большай драматычнасці аповеду надае лялька — звычайная дзіцячая цацка, якая нарэшце прымушае героя падлічыць час, узгадаць мінулае і пераасэнсаваць рэчаіснасць, бо цяпер у яго ёсць маленькая дачка. Другая (і апошняя) удалая навела — «Брача» Кірыла Ярохіна, якая зроблена небездакорна, але сапраўды выклікае тое, што і патрэбна: спагаду, спачуванне. Магчыма, тут ёсць заслуга і сцэнарыста (драматург Дзмітрый Багаслаўскі), і аператара (Дзмітрый Рудзь), і, зразумела, самога рэжысёра, у якога атрымалася рэалістычна візуалізаваць персанажаў з вельмі рознай філасофіяй (папулярны рэпер і самотны паэт), але аднолькавым жаданнем ісці на кантакт. Што адбываецца: рэпер заўважае, як хлопец хоча скокнуць з моста ды не дазваляе гэта зрабіць, прычым не звыклымі дамовамі, як у серыялах, а смелым зваротам да згубленай душы ды добрым пачуццём гумару. Разам героі перажываюць вельмі складаную ноч: размаўляюць пра музыку ды вершы, чытаюць адзін аднаму ўласныя сачыненні, дзеляцца марамі ды меркаваннямі наконт складаных сітуацый. Словам, становяцца блізкімі сябрамі за некалькі гадзін. І з фільма бачна, што ў герояў нашмат больш драм, чым яны распавядаюць адзін аднаму, і нашмат больш шнараў ад перажытага. І хоць акцёры ў «Брача» не прэтэндуюць на «Оскар», паверыць у трагічную сітуацыю, якой заканчваецца фільм, вельмі лёгка — такім і павінна быць дэбютнае кіно: каб хацелася прасачыць за далейшым лёсам рэжысёра ды задаць яму пытанне: «А што далей?».
Але ўсё ж «Мы» — гэта альманах, які, напэўна, нельга ацэньваць паасобку. Калі тут і ёсць некалькі светлых промняў, то заўважыць іх будзе складана: магчыма, хтосьці проста не даглядзіць стужку да гэтага «промня». Усё ж у маладым кіно, хай і дэбютным, хочацца бачыць больш рэальнасці (якой бы непрыемнай і суровай яна ні была), а не бясконцыя лыжкі салодкага сочыва, якімі ліюцца радкі сцэнарыя. У цане заўсёды дзёрзкае, актуальнае кіно, якое б адпавядала кантэксту ды распавядала пра яго. Магчыма, кінематаграфістам трэба звярнуць увагу і на тое, што часам учынкі ды паводзіны створаных імі герояў не адпавядаюць ім узростава: маладыя бяруць на сябе абавязкі дарослых ды наадварот, але ніхто з гэтымі ролямі не спраўляецца. Ці ў Беларусі бракуе добрых сцэнарыстаў?
На кінастудыі паведамілі, што ў кінаальманаха хутка будзе працяг: новы зборнік будзе складацца з чатырох навел, якія здымуць Мітрый СямёнаўАлейнікаў, Кірыл Галіцкі, Ігар Васільеў і Дзмітрый Федаровіч. А пакуль што можна паглядзець першую спробу «Беларусьфільма» папрацаваць з маладымі рэжысёрамі: кінаальманах «Мы» паказваюць у кінатэатрах Гомельскай, Віцебскай і Мінскай абласцей, плануюцца паказы і ў астатніх рэгіёнах.
Маргарыта ДЗЯХЦЯР
Выбар саджанца для садавода — той момант, значнасць якога складана пераацаніць.
Канцэрт для дзяцей і моладзі, пластычны спектакль Ягора Дружыніна і «Рок-панарама».