Вы тут

Вертыкаль Галіны Адамовіч


Ненатуральныя героі з галівудскіх фільмаў ужо надакучылі, і сёння свет усё больш цікавіцца рэальнасцю дакументальнага кіно, звяртаецца да стужак, героі якіх у прамым сэнсе жывуць побач. Неігравыя стужкі паціху набліжаюцца і да нас, пакуль геаграфічна: напрыклад, у суседнім Вільнюсе кінатэатры падчас фестывалю дакументальнага кіно заўжды запоўненыя. Чаму мы яшчэ не ў трэндзе, як зняць фільм без падману і стаць сябрам для сваіх герояў, распавяла рэжысёр-дакументаліст Галіна Адамовіч.


Кадр з фільма «Чужое і сваё».

— Сярод вашых герояў шмат людзей веры. Як паўплывалі сустрэчы з імі? Ці лёгка было атрымаць іх давер?

— Лічу, рэжысёру патрэбен давер любога чалавека, а не толькі таго, хто верыць. Кожны, хто пагаджаецца на здымкі кіно пра сябе, павінен давяраць рэжысёру, але, безумоўна, так атрымліваецца не заўсёды. Вядома, што самыя цікавыя людзі тыя, хто знаходзіцца ў нейкім пікавым становішчы. З аднаго боку, мне падабаецца працаваць з такімі героямі, а з іншага — ім часта не да здымак, яны пакрыўджаныя ці ўзрушаныя і ў гэты момант ім не патрэбна кіно. Вядома, я вельмі радуюся, калі хтосьці кажа: «О, Галіна Адамовіч будзе здымаць пра нас кіно!», але гэта адбываецца вельмі рэдка: людзей, якія сочаць за цітрамі, мала, але з імі можна трапіць на адказ, на нейкае супрацоўніцтва. Часцей пытаюцца: «Навошта гэта патрэбна»? А часам нават: «Колькі заплаціце?». Словам, шмат сітуацый, у якія трапляеш, шукаючы герояў. А вось што тычыцца людзей веры, мяркую, любы чалавек, які займаецца мастацтвам, павінен мець веру. Пытанне ў тым, якую рэлігію ён абярэ. Але без гэтага немагчыма, і гэта, дарэчы, адразу заўважна пра работах. Для любога мастака вельмі важная сістэма каардынат — у нас няма іншага інструмента: толькі мы і наша жыццёвая пазіцыя, разуменне межаў. Хтосьці адзначаў, што чалавек без веры мне нецікавы. Напэўна, я магу пагадзіцца з гэтай думкай. Таму што мне з імі проста і зразумела — у іх вельмі ясная сістэма каардынат.

— Вы неяк адзначалі, што ў многіх маладых рэжысёраў сістэмы каардынат няма. Чаму вы так лічыце?

— Мяркую, каша ў галаве з узростам не звязаная. Ёсць рэжысёры ва ўзросце з такой праблемай, а ёсць маладыя рэжысёры, якія, наадварот, цудоўныя. Я аглядала стужкі з фестывалю праваслаўнага кіно «Пакроў» у Кіеве і заўважыла, што шматлікія фільмы зробленыя без разумення таго, навошта гэта створана. Большасць з іх здымалася аматарамі, на тэлефоны, без задумы. Мне гэта не вельмі цікава, бо для мяне кіно — сур’ёзная прафесія. Хочацца бачыць добрыя фільмы, абмяркоўваць мантаж і цікавыя дэталі, асабліва ў стужках на такую тэму. Яны павінны быць зроблены вельмі якасна, прафесійна і адказна, бо інакш стаўленне да гэтай тэмы зменіцца ў горшы бок. Што тычыцца маладых рэжысёраў, не магу сказаць, што я строгі крытык у дачыненні да іх. Але мяне раздражняе, калі хтосьці атрымае прыз на нейкім фестывалі і піша, што гэта адбылося ўпершыню ў гісторыі беларускага кіно. У такія моманты мне крыўдна: і Дашук, і Аслюк, і Лук’янчыкаў, і іншыя атрымлівалі вельмі сур’ёзныя прызы. Ёсць яшчэ Жданоўскі, Алай, Гарулёў, і ў іх вельмі добрыя фільмы! Я разумею, што хочацца распавесці пра асабісты поспех, але традыцыі нашай дакументалістыкі былі закладзеныя нашмат раней.

— Пра што не варта здымаць дакументальнае кіно?

— Ёсць вядомы расійскі рэжысёр Марына Разбежкіна. Яна кажа сваім студэнтам, што трэба здымаць гарызантальнае кіно. То-бок, не трэба быць ганарлівым, фанабэрыстым, а проста здымаць жыццё, напрыклад, сацыяльных нізоў. І я ніколі не разумела: а навошта? Так, гэтае жыццё таксама існуе, бамжы жывуць побач, але мяне вучылі, што трэба станавіцца лепш. А як жывуць нізы, я і так ведаю. Навошта? Мне цікава, каб чалавек выходзіў з гэтага гарызантальнага жыцця, але меркаванні ёсць розныя — камусьці і такія фільмы падабаюцца. Пры ўсёй маёй любові да Разбежкінай я не магу быць салідарнай з яе меркаваннем. Крыж мае дзве асновы: гарызантальную і вертыкальную!

— Вашыя стужкі вельмі інтымныя і распавядаюць пра моманты, не разлічаныя на кінематограф…

— Напрыклад, кіно пра роды атрымалася жыццёвым — у мяне не было іншых варыянтаў. Прырода абараняе маці, і ў момант цяжарнасці складана думаць пра штосьці іншае. У той момант мне хацелася разбірацца ў гэтай тэме, паглядзець на працэс з іншага гледжання. Цяпер мне ўжо нецікава, таму што ёсць іншыя пытанні. Гэта нармальна — здымаць пра тое, што табе цікавае цяпер, і шукаць адказы! Іншая справа, што я нават пасля фільма нічога так і не зразумела: напэўна, у з’яўленні на свет дзіцяці сапраўды ёсць нейкая таямніца. Здымаць было нескладана, пускалі без праблем, але тое, што адбывалася падчас здымак, было важнейшым за кіно, і тут я не магла паўплываць на працэс, бо на гэтай пляцоўцы рэжысёр не галоўны. І гэта тое, што я люблю ў дакументальным кіно: калі жыццё важней за ўсялякія здымкі.

— Дакументальнае кіно — гэта ў першую чаргу фіксацыя. А як ставіцеся да пастаноўкі?

 — Вельмі нейтральна. Калі гэта арганічна і таленавіта зроблена — чаму б і не? Рэжысёр Сяргей Мірашнічэнка зараз працуе над фільмам пра 1917 год, дзе распавядае пра здраду народа цару. Гэтых людзей ужо няма, але яны пакінулі дзённікі, і рэжысёр робіць інсцэніроўку: акцёрам трэба чытаць гэтыя запісы. Але, тым не менш, гэта будзе дакументальнае кіно! Я не супраць пастановак, але гэтага я рабіць не ўмею, нават баюся акцёраў і акцёрства.

 — Стужка «Інакіня» — вельмі асабістае кіно. Ці лёгка было працаваць з гераіняй?

 — З Ірынай Дзянісавай мы былі знаёмыя да работы над стужкай. Да таго ж пра мужа інакіні, музыканта Ігара Мацюхова, Жданоўскі зняў выдатнае кіно «Con anima». Думаю, «Інакіня» стала нашым з Дзянісавай своеасаблівым адказам на стужку пра яе мужа — ёй хацелася, каб наш фільм атрымаўся. Больш за тое, рабіць гэта кіно была ідэя манастыра, дзе жыве гераіня. Скажу нават больш: у мяне не было звышідэі стварыць духаўздымнае кіно, але атрымалася стужка, якая патрэбная не тысячам, а сотням тысяч людзей. Я ведаю тых, хто прыйшоў у манастыр, паглядзеўшы «Інакіню». Фільм сапраўды атрымаўся важным і патрэбным, я крыху адчула сябе ў гэтай сітуацыі інструментам: мне сказалі рабіць, і я рабіла. Я стараюся ісці ад чалавека і заўсёды кажу героям, каб яны ставіліся да здымак як да прыемнай прыгоды, авантуры, і пасля таго, як усё скончыцца, без здымачнай групы ім будзе ўжо сумна.

 — Фільм «Чужое і сваё» вельмі складаны ў плане перажыванняў. Як атрымліваецца пражываць гісторыі герояў?

 — Зараз я працую над фільмам пра дзяцей-аўтыстаў, і гэта вельмі складана. Складаныя маці, яшчэ больш складаныя дзеці — зразумела, што ім не да здымак. Так, ёсць кіно «Антон тут побач» Любові Аркус, але гэта фільм-выказванне, фільм-учынак... Вельмі цяжка пражываць усе гісторыі з маіх фільмаў. Мне было складана з хоспісам, зараз — з аўтыстамі. Я шмат плачу, мне гэта не падабаецца, але немагчыма маўчаць пра такія праблемы. З кожным годам аўтыстаў становіцца ўсё больш, я не думала пра гэта да здымак: калі чалавек у тэме неглыбока, то падаецца, што такой праблемы наогул не існуе!

— «Беларусь. Дакументальная гісторыя» — гэта штосьці абсалютна іншае, не падобнае да астатніх вашых работ…

 — Так, гэта заказное кіно, таму і непадобнае. Усё проста: такія праекты звычайна ствараюцца вялікай камандай журналістаў, якія шукаюць і адсейваюць інфармацыю. Я была ў сябе адна, таму работы было зашмат. І многія мне казалі пра гэтае кіно, што я прадалася, але мне за яго не сорамна: я не называла чорнае белым і наадварот. Я казала пра тое, што ёсць добрага ў нашай краіне, і ўсе мае героі жывуць у такіх жа абставінах, як мы, але яны запускаюць спутнікі, робяць складаныя аперацыі і выхоўваюць будучых чэмпіёнаў у Мазыры без мільённых бюджэтаў, словам, працуюць на знос. Не шкадую, што гэтае кіно было ў маім жыцці: я ўбачыла шмат таленавітых людзей, пераважна мужчын, якія робяць сваю справу добра. Можна па-рознаму ставіцца да фільма, але гэта адзіная стужка, якая была запушчана ў той год. І тэма вельмі цікавая, на яе трэба здымаць, толькі не варта ставіць рэжысёра ў цэйтнот.

— Рэжысёр здымае кіно для сябе?

— Зразумела, я вырашаю свае пытанні. Шмат таго, на што няма адказаў. І гэта самыя цікавыя пытанні, на якія цяжка ці немагчыма знайсці адказы! Мне хочацца паспрабаваць зразумець, чаму штосьці адбываецца і як з гэтым жыць. У мяне няма іншага камертона, акрамя сябе, тэма павінна быць цікавай менавіта мне. Калі я буду рэагаваць на нешта эмацыянальна, то і глядач — таксама, я перакананая. У актрысы Ганны Хітрык дзіцяаўтыст. У Ганны ёсць песня «Усмешка» пра сон, у якім яна нібыта згубіла дзіця. Калі я яе пачула, то заплакала, зразумела, што яна выдатна і слушна будзе гучаць у фільме. Праз некаторы час уключыла песню яшчэ раз, каб праверыць, — эмоцыі былі тыя ж. І я падумала, што хтосьці з гледачоў таксама павінен адчуць тое ж самае!..

— Вы атрымліваеце шмат узнагарод за мяжой. А ці дапамагаюць яны на радзіме?

— У нас узнагароды ні на што не ўплываюць… Але нядаўна я з дачкой была ў Самары на фестывалі, і там арганізатары прыдумалі адвезці ўдзельнікаў у гарадок Хвалынск на вялікім цеплаходзе. Мне прапанавалі сустрэцца з гледачамі, таму ўсю насычаную праграму фестывалю я прапускала. І арганізатары пакінулі нас з дачкой на адпачынак яшчэ на дзень. Дачка спытала, чаму мы ні за што не плацім і маем асаблівыя ўмовы. Я растлумачыла, што мяне ведаюць і добра ставяцца… Вось такія бываюць бонусы...

 — Вы часта кажаце пра папулярызацыю беларускай дакументалістыкі. Як гэта зрабіць?

 — Асабіста я не магу: няма сіл. Нават дасылаць стужкі на фестывалі сіл не засталося: мне больш цікава іх здымаць. Трэба ствараць фільмы, глядзець стужкі для фестываляў (калі я працую ў журы), таму папулярызаваць дакументалістыку часу не застаецца. Здавалася б, дакументалістыку ніхто не глядзіць, але фільмаў вельмі шмат! Не магу сказаць, што ўсе яны добрыя, тое ж і з іншымі відамі мастацтва. Але важна знаёміць людзей з сапраўды добрым! Трэба аўдыторыю зацікавіць у дакументалістыцы: у мяне ёсць 2 сястрыінжынеры. Яны палюбілі дакументальнае кіно, калі я пра яго распавяла, і калі ў Мінску працуе «Лістапад», то абавязкова ідуць на паказы неігравых фільмаў. Трэба проста зрабіць дакументалістыку добрай звычкай. Я ўжо стамілася пра гэта казаць, але рашэнне бачу ў тэлебачанні. У нас няма ніводнай праграмы пра дакументальнае кіно: яго мала паказваць — трэба размаўляць з гледачом, тлумачыць штосьці. У той жа час на расійскім тэлеканале «Культура» такіх праграм некалькі. Упэўнена, што магла б зрабіць рэйтынгавую праграму пра дакументальнае кіно, нават была гатовая гэтым заняцца, але плынь жыцця туды мяне не вядзе.

— Прафесія рэжысёра ніколі не лічылася жаночай. Вы з гэтай думкай згодныя?

— Сёння вельмі шмат рэжысёраў-жанчын. І чым далей, тым больш! Нядаўна мы гаварылі з актрысай Ганнай Хітрык… Яна выдатная артыстка, але калі паўстае пытанне, што выбраць: работу ці сваё дзіцё, яна, безумоўна, выбірае другое. Калі ўзнікае выбар паміж прафесіяй і сям’ёй, то выбар жанчыны, часцей за ўсё, відавочны. Менавіта таму гэта мужчынская прафесія: яна патрабуе часу, здароўя, адданасці. А ў жанчыны ёсць абавязкі, якія ніхто не адмяняў. Мужчына можа абстрагавацца ад усяго дзеля работы. Але ў жанчыны тут ёсць некаторыя перавагі: калі жанчына-рэжысёр не будзе ў сваёй прафесіі першай, яна перажыве і знойдзе нешта пазітыўнае ў негатыўным. Мужчына так не зможа, я бачыла рэжысёраў-мужчын, якія вельмі цяжка перажываюць непаспяховасць. Калі я не атрымаю першы прыз, вельмі лёгка гэта перажыву: я ўжо даўно сабе штосьці даказала і здымаю кіно дзеля кіно, а не для ўзнагарод. Мне больш важна пражыць гэта правільна і прыгожа, і калі хацела б трапіць у Каны, я б гэта зрабіла, але цяпер не хачу прафесійнага поспеху коштам асабістага жыцця. Мяркую, гэта па-чалавечы.

Маргарыта ДЗЯХЦЯР

Выбар рэдакцыі

Культура

Чым сёлета будзе здзіўляць наведвальнікаў «Славянскі базар у Віцебску»?

Чым сёлета будзе здзіўляць наведвальнікаў «Славянскі базар у Віцебску»?

Канцэрт для дзяцей і моладзі, пластычны спектакль Ягора Дружыніна і «Рок-панарама».