Познія журавіны
Мой сусед — проста апантаны грыбнік! Ва ўсякім разе дадому з пустым кашом ніколі не прыходзіць. А пачнеш дзівіцца, распытваць, што ды адкуль, ён толькі ўсміхаецца, кажа, што і яму, і ўсім, хто любіць лес, адмысловы чараўнік дапамагае — каб са сцежак не збіліся, каб не заблудзіліся, каб улегцы дамоў не прыйшлі... Завуць таго дзядка лесавічком.
Не паверыце, але я яго, здаецца, бачыла.
Па журавіны амаль штогод мы з сяброўкай адпраўляемся позна, пасля таго, як іх... пазбіраюць. І крыўды тут аніякай, бо менавіта ў кастрычніку падымаюць свае чырвоныя галоўкі і проста клічуць да сябе ягады, якія схаваліся ў мох ад жнівеньскіх ды вераснёўскіх набегаў: спелыя, карысныя. Вось тады б і збіраць...
Аднак у той год мая сяброўка, занятая сваімі бясконцымі службовымі справамі, прыехала аж у канцы месяца. І надвор'е «выбрала» — не расказаць: ноччу добры марозік, раніцай — халодны дождж...
— Нічога, — скамандавала госця, — не размокнем. Апранаемся, едзем.
Яна ведала ўжо, куды: напярэдадні мясцовы ляснічы паказаў нам адну мясціну побач з шашой, дзе яшчэ траплялася трохі ягад.
І вось мы з вёдрамі, як тыя два прывіды, у жоўтым і ружовым дажджавіках, брыдзём па балоце.
Дождж тым часам то мацнее, барабанячы па плашчах, то прыціхае. Холад забіраецца пад вопратку, да яго далучаецца страх, бо міжволі прыгадалася, што некалі тут злучаліся два возеры і што невялікі адрэзак дарогі насупраць «злучэння» будаваўся куды даўжэй, чым многія вялікія, бо ўсё, што насыпа́лася днём, ноччу бясследна знікала. Прычым казалі, што прападаў, правальваўся не толькі пясок ды коні, а нават людзі, пакуль адзін з інжынераў не здагадаўся палатно дарогі абкласці мяшкамі з цэментам і толькі потым закідваць сярэдзіну...
Ад гэтых успамінаў мне стала зусім не па сабе. Я вырашыла падацца бліжэй да сяброўкі і раптам амаль побач убачыла... дзядка.
Ён таксама нас згледзеў, падышоў, з хітраватай усмешкай стаў пытацца, адкуль мы ды на чым прыехалі, колькі журавін назбіралі...
Пра тое ж спыталіся і мы. Дзядок сказаў, што з'явіўся... ні зблізку, ні здалёку (?), што журавін хоча набраць хіба ў капусту, што боты і ровар пазычыў (?) у вёсцы.
Карацей, нейкі дзіўны стары. Але ж мы з ім трохі пагаварылі і разышліся. Я адвяла сяброўку туды, дзе толькі што бачыла некалькі прыгожых купін. Не паспелі мы сагнуцца, каб пазбіраць ягад, як дзед — ні села, ні пала — зноў «намаляваўся» побач. «Ну і якога ж ражна?» — не без злосці падумала я і сябе ж прысароміла: стары чалавек, захацеў набраць журавін, а сам, відаць, не знаходзіць... Можа, недабачыць ці што? Трэба дапамагчы...
Сяброўка, як потым сказала, падумала пра тое ж. І мы ўжо разагнуліся, каб адсыпаць старому ягад, але ён... як скрозь зямлю праваліўся, мы агледзелі ўсё.
— Трэба і нам сыходзіць, — сказала сяброўка, — бо толькі намерзнемся. Журавін усё роўна няма.
Яна першай пакіравала ў бок машыны.
Але што гэта? Амаль побач, у нас пад нагамі, былі не проста купіны, — цэлыя курганы, аж чырвоныя ад ягад.
— Мы ж з табой тут хадзілі, — нічога не разумеючы казала сяброўцы я. —
І журавін не было?
— Так, — лыпала вачыма яна.
— Адкуль жа ўзяліся? Быццам, насыпаў хто?
...Лесавік, не лесавік — нам заставалася хіба іх пазбіраць, напоўніць (!) вёдры і шчаслівымі паехаць дамоў.
Іаланта Валуевіч, м. Хацежына, Мінскі раён
Ёсць тыя хаткі, што не ведаюць звадкі
Жылі-былі двое — ён і яна, добрая, прыгожая пара: адзін ва ўсім стараўся дагадзіць другому, нечым прыемна здзівіць, парадаваць і, калі тое ўдавалася, абое былі на сёмым небе ад шчасця, хоць жылі зусім небагата: грошай хапала ад зарплаты да авансу і тое толькі таму, што ашчаджалі кожны рубель.
— А каб жа стрэльбу купіць, — час ад часу марыў гаспадар, — я б па выхадных стаў на паляванне хадзіць, можа, дармавога мяса калі здабыў бы, можа, лісу на каўнер падстрэліў?
Як быццам важкія былі аргументы? Апроч таго, жонка проста хацела дагадзіць свайму чалавеку. Вось і зэканоміла пэўную суму, прыдбалі яны ружжо.
Радасці ў той дзень было — аж пад столь: мужу ад таго, што пойдзе на паляванне, жонцы — што спраўдзіла мару...
Але ж на сваю галаву, бо пасля таго яе гаспадар ці не кожную вольную гадзіну стаў бегаць на паляванне.
Што заставалася ёй? Ну вядома ж — чакаць. І чаго ўжо тады не думаць: то ўяўляла, як на мужа (бронь Божа!) напалі дзікі ці ваўкі, то — што яго (ну бывае ж!) выпадкова параніў іншы паляўнічы, то — што зблудзіў ён і дарогі знайсці не можа...
Не без падстаў былі хваляванні.
У той выхадны ўжо зранку гуляла мяцеліца. Жонка напрамілы бог прасіла, каб муж застаўся дома, нікуды не ішоў. Ды дзе там: усё роўна пацягнуўся — у лес за суседнюю вёску. «На гадзінку», — сказаў. Але ж і дзве прайшлі, і тры, і чатыры... Кабета счакалася, знервавалася і не вытрымала — пабегла да суседа, стала прасіць, каб запрог каня, каб паехаў з ёю шукаць паляўнічага, бо калі звечарэе...
Едуць яны, значыць, амаль па цаліку, ва ўсё горла свішчуць, крычаць... Але ж
бачаць — нешта, як быццам, варушыцца? Так і ёсць — «снежны чалавек»! Стомлены, замерзлы, ледзьве жывы!
Бервяном, можна сказаць, яго ўкінулі ў воз, укрылі кажухамі, прымчалі ў цёплую хату. Гаспадыня адразу ж давай распранаць, адпойваць гарачым ды расціраць гарэлкай...
Гаспадар жа толькі сапе і маўчыць: рады, што жывы, што дома. Жонка таксама язык праглынула, хоць, здаецца, сказала б... Ды што там — нават забіла б!
Але ж вось скончыла яна «працэдуры», убачыла, што, здаецца, усё абышлося. І ўжо тады расчыніла дзверы, схапіла стрэльбу і як бразне яе за парог!
Грукату было на ўсю хату! Патроны паляцелі ў адзін бок, ружжо ў другі, амуніцыя следам...
Гаспадар (хоць душа і балела) усё роўна маўчаў.
...Карацей, звечара яны не пасварыліся. А нараніцу ўжо разам, удваіх, з рогатам поўзалі па падлозе ў сенях, па адным збіралі патроны; муж правяраў, ці спраўная стрэльба.
Абое пры гэтым пачувалі сябе вінаватымі і абое рабілі высновы. Напэўна, таму ў іх хаце аніколі больш не было калатнечы.
Раіса Васільева, г. Гомель
Непедагагічны прыём
Гэтую гісторыю я неяк расказаў свайму сябру. Той выслухаў, пасмяяўся ды кажа:
— О, дык гэта ж для «Звязды», для рубрыкі «Народ на провадзе!»
Можа, і сапраўды?
...У 80-я гады мінулага стагоддзя працаваў я настаўнікам фізкультуры ў сельскай дзевяцігодцы. Класы тады былі вялікія, у асобных — хлопчыкаў нават больш, чым дзяўчынак. А гэта ж сіла, калі браць, напрыклад, падлеткаў.
Якраз іх, старшакласнікаў, па восені і... узялі (ну вядома ж, разам з настаўнікамі) у калгас, на ўборку ўраджаю.
І вось работа ўжо закіпела: хлопчыкі ішлі паперадзе — рвалі буракі, дзяўчынкі следам церабілі іх ды скідвалі ў кучы. Потым пад'язджаў трактар з прычэпам, і вучні, усе разам, пачыналі пагрузку...
Не ў памяці, колькі трактароў ужо ад'ехала, але ж пасля чарговага ўсе захацелі адпачыць — пасядзець, перакусіць, а нічыйныя, можна сказаць, хлопцы з дзявятага (іх ранейшую класную абралі старшынёй сельсавета, а новую пакуль не прызначылі) нават згуляць у «дурня». «А што? Няхай, — не зважалі настаўнікі. — Гэта ж не ў школе ды ў час адпачынку...»
Але вось ён скончыўся, усе дзеці дружна пайшлі працаваць. І гэтых карцёжнікаў настаўнікі клікалі, нават не раз...
Тыя, што называецца, і вухам не вялі — рэзаліся ў карты!
— Фёдар Аркадзевіч, ну скажыце вы ім, — сталі прасіць мяне каляжанкі (мужчын у школе і тады амаль не было). — Можа, вас паслухаюць?
— Я што — дырэктар ці завуч? — запярэчыў спачатку.
— Не, — згадзіліся жанчыны, — але ж вас яны паважаюць.
Гэта — што казаць — было праўдай, бо я, на той час адносна малады, сам гуляў з дзецьмі ў футбол ды тэніс, сам вазіў іх на розныя спаборніцтвы (той клас выйграваў раённыя спартакіяды, двое вучняў гулялі за зборную вобласці па настольным тэнісе)...
Але ж тут, на полі, паводзілі сябе зусім не па-спартыўнаму: дзяўчаты, меншыя за іх вучні ўжо збіраліся грузіць чарговы прычэп, а гэтыя бэйбусы працягвалі рэзацца ў дурня!
Іх трэ было неяк спыніць.
Карацей, я падаўся да хлопцаў, рассунуў плечы гульцоў, сказаў:
— Ну, хто тут картуе? Раздавайце і мне...
Вучні спачатку разгубіліся, нехта шапнуў, што, маўляў, не трэба, але ж многія ўжо ўсміхаліся, пыталі:
— А вы ўмееце? А не баіцеся? Тады сядайце!
Я сеў, гульня пачалася, да мяне ход: карта ляжыць у цэнтры круга, але я яе пабіць «не магу». Цягну — адзін раз, потым яшчэ і яшчэ...
Дзеці вакол паціраюць рукі і толькі што не скачуць ад радасці! Ну як жа настаўнік вось-вось атрымае дурня! Можа, нават з пагонамі...
Так яно ўрэшце і выйшла: я «атрымаў». Уся калода карт апынулася ў мяне.
Я для прыліку іх патасаваў (даў гульцам пасвяткаваць перамогу), а потым... схаваў у кішэнь. Сказаў:
— Усё, хлопцы — пагулялі і до. А зараз — за работу.
Вучням нічога не заставалася, як згадзіцца і ўстаць з наседжаных месцаў.
...Калі я падвёў іх да працуючых, усе здзівіліся.
— Як вам удалося? — спыталі настаўнікі.
— Гэта непедагагічны прыём, — адказаў я. — Ва ўсякім разе — не жаночы.
...Цяпер многія з тых карцёжнікаў ужо сталі дзядамі, але для мяне яны па-ранейшаму хлопцы. Пры сустрэчах мы ахвотна ўспамінаем школу і, дзякаваць богу, застаёмся сябрамі.
Ф. А. Карпей, г. Мядзел
Рубрыку вядзе Валянціна Доўнар
Інтэрв'ю з алімпійскім чэмпіёнам па фехтаванні.
Прафесійна, аператыўна, па-добраму.
