Восем замежных і адзінаццаць беларускіх пастановак: 27 верасня ў Мінску адкрыўся штогадовы, гэтым разам сёмы, міжнародны форум тэатральнага мастацтва «ТЭАРТ» і адразу адправіў нас з месца ў кар'ер. Распачаўся ён з манернага, драйвовага, смешнага — бліскучага спектакля латвійскага Ліепайскага тэатра «Жаніцьба» па Гогалю, працягнуў французскім балетам Анжэлена Прэльжакажа «Фрэска. Карціна на сцяне», паабяцаў сёння паказаць пастаноўку ўжо вядомага ў Мінску рэжысёра Цімафея Кулябіна «Іванаў».
І яшчэ на некалькі тыдняў, аж да 16 кастрычніка, працягнуць гэты тэатральны «сезон». Мінулы форум «ТЭАРТ» завяршыўся таксама «Жаніцьбай» — пэўным амажам Санкт-Пецярбургу «Горад. Жаніцьба. Гогаль» у пастаноўцы Юрыя Бутусава. А гэта нагадвае нам, што форум — не рандомная, а сістэмная з'ява, якая, дарэчы, ці не ў першую чаргу накіравана на ўласна тэатр беларускіх абшараў. Мяркуецца, што адзінаццаць пастановак у традыцыйнай праграме «Belarus open» здольны нейкім чынам адлюстраваць, на якім этапе развіцця ў адпаведнай галіне сёння знаходзіцца наша краіна. Дарэчы, беларускі тэатр, які ці то з'яўляецца часткай еўрапейскай культуры, ці то знаходзіцца па-за яе межамі, абмеркавалі ў прасторы Ок16 на традыцыйнай дыскусіі напярэдадні адкрыцця «ТЭАРТа».
Уздыхаў пра адраджэнне ці ўздым чуваць не было, усё неяк больш пра знаходжанне ў рэзервацыі. Але ўласна мяне зачапіла, што стваральнікі «ТЭАРТа» (увогуле на дыскусіі былі прадстаўнікі тэатральных устаноў, рэжысёры, крытыкі) глядзяць на свой фестываль праз прызму ўздзеяння на сітуацыю ў краіне. Яны заклапочаны тым, каб выхоўваць публіку, паказваць тэатральным дзеячам замежныя поспехі, стымуляваць развіццё новых формаў і з'яўленне эксперыментаў. Старшыня праўлення «Белгазпрамбанка», што з'яўляецца генеральным партнёрам «ТЭАРТа», Віктар Бабарыка задаецца пытаннем, ці правільным шляхам ён ідзе, спансіруючы тэатральны форум. Можа, было б больш карысна арганізаваць для дзесяці перспектыўных беларускіх тэатральных дзеячаў трып, у якім яны змаглі б шчыльна пазнаёміцца з набыткамі сусветнай тэатральнай культуры?
Доўгая чарга, што выстраілася перад Цэнтральным домам афіцэраў, дзе планавалася «Жаніцьба», паказвае на тое, што ў замежных выказваннях у нас зацікаўлена больш за дзесяць чалавек. «ТЭАРТ», відавочна, стаў модным мерапрыемствам і з усіх бакоў пазітыўным. Манеры Віктара Бабарыкі, які пад'язджае да Дома афіцэраў на люксавым аўто і сціпла становіцца ў канец чаргі, лішні раз звязваюць форум з культурай менавіта еўрапейскай, часткай якой хаця б геаграфічна мы безумоўна з'яўляемся.
Але ці толькі геаграфічна? «На жаль, мы ў рэзервацыі, гэты факт трэба прызнаць. Беларусі няма на тэатральнай карце, і нам трэба зразумець, што мы можам зрабіць, калі не з'яўляемся часткай дзяржаўнага апарату, таму што прамоцыя і прасоўванне краіны — гэта задача дзяржавы, — каментуе тэатральны крытык Таццяна Арцімовіч. — Цудоўна, што, напрыклад, Рускі тэатр у 2017 годзе пачаў карыстацца паняццямі «менеджмент» і «рэбрэндынг», а ў яго афішы з'явіўся Дзмітрый Багаслаўскі, але гэта павінна было здарыцца дзесяць гадоў таму. А што трэба сёння, каб адбылася сінхранізацыя з глабальнай картай?»
Кіраўнік Цэнтра беларускай драматургіі Аляксандр Марчанка ў адказ звязвае канстатацыю «мы ў рэзервацыі і гэты факт трэба прыняць» з выразам «толькі асобы ў тэатры нешта мяняюць»: «Я ўпэўнены, што толькі прыняцце як першы крок здольна штурхнуць нас уперад. Можна, і для тэатра важна, нагледзецца на форму, але нагледзецца на змест ужо больш складана. Тут узнікае пытанне з асобай і з тым, ці ўпісаны беларускі тэатр у еўрапейскі кантэкст. Мне падаецца, што ў рэзервацыі мы знаходзімся якраз у адносінах да свабоды ўласнай свядомасці. То-бок пра што тэатр кажа?..
Пакуль вядуцца дыскусіі, карысныя, напэўна, толькі канстатацыямі, робіцца справа: ідзе модны ў Мінску тэатральны форум, які паказвае найлепшыя беларускія і выбітныя замежныя пастаноўкі. За гэты час публіка, якая звычайна аддае перавагу таму, што прасцей і весялей, бачыць, што тэатральныя абсягі куды глыбейшыя і разнастайнейшыя. Крытыка рэагуе на «чужое» абмеркаваннем і аналізам. Тэатральнае поле напаўняецца новымі інфармацыяй і эмоцыямі. Усе гэтыя рухі, магчыма, здольны паўплываць на энергію беларускага тэатра ў цэлым. У тым, што залежыць ад асобы. Бо дырэктар РТБД Уладзімір Карачэўскі на той жа дыскусіі запэўніў, што залежнае ад дзяржавы развіццю тэатра ніяк не перашкаджае.
Ірэна КАЦЯЛОВІЧ
Амаль тысяча дзвесце чалавек збяруцца, каб вырашаць найважнейшыя пытанні развіцця краіны.
Расказаў першы намеснік старшыні Дзяржаўнага камітэта па навуцы і тэхналогіях Рэспублікі Беларусь Дзяніс Каржыцкі.
Як вакцыны выратоўваюць жыцці і чаго можа каштаваць іх ігнараванне?
Аляксандр Курэц – самы малады народны выбраннік у сваім сельсавеце і адзіны дэпутат сярод сваіх калег па службе.
