Вы тут

Чаму мы не беражом жыццё сваё і іншых


Пачатак мінулых выхадных у мяне асабіста быў невясёлы. Машына імчала праз вымыты дажджом сонечны ранак да роднай вёскі, мільгалі за вокнамі знаёмыя краявіды, ахінутыя лёгкім флёрам спакойнага хараства, якое бывае толькі на пачатку восені. («Калі душа ўсяе прыроды з тваёю злучыцца душою ў адным суладдзі і настроі...» Лепш за Коласа пра гэты час ніхто не напісаў, дый не напіша, напэўна, ніколі.) У машыне побач ехалі родныя людзі, дома чакала маці са смачным сняданкам. А настрой быў самы паганы. Не ішлі з галавы тыя чужыя дзеці, што загінулі напярэдадні вечарам на чыгуначным пераездзе пад Іванавам. Гартала на тэлефоне стужку навін, шукала падрабязнасці таго здарэння, чытала сваім спадарожнікам уголас. Насуперак завядзёнцы, калі ўсю дарогу размаўляем, жартуем, рагочам, гэтым разам у машыне было панурае маўчанне, бы пахавалі нядаўна каго. Мы сапраўды ў думках гаравалі па іх, тых незнаёмых дзецях, чыё жыццё так па-дурному, так незразумела бязглузда скончылася ў два, тры, шаснаццаць, дваццаць два гады...


І ў празрыстым настылым паветры, здавалася, трымцела тая страшная бяда, якая накрыла далёкую палескую вёску, у якой ніхто з нас ніколі не быў і да гэтага дня пра існаванне якой нават не ведалі. Чатыры пахаванні адначасова. Тры труны, дзве з якіх зусім маленькія — у адной сям'і. Ад аднаго толькі ўяўлення і праз тыдзень сціскаецца сэрца. А як перажылі іх бацькі? Божа, як перажылі іх бацькі?!.

Следства, безумоўна, праз нейкі час паведаміць усе падрабязнасці гэтай страшнай трагедыі. Але наўрад ці яны зменшаць бязглуздасць і невытлумачальнасць таго, што адбылося.

Бо ва ўсіх дэталях застанецца нязменнай чыгунка, якая сама па сабе зона асаблівай небяспекі, лакаматыў, які імчыць да пераезда, мікрааўтобус, які на хуткасці едзе да таго ж пераезда. Лакаматыў сігналіць, а дваццацідвухгадовы юнак за рулём мікрааўтобуса, не звяртаючы на гэта і на чырвонае святло ўвагі, вырашае праскочыць. Нязменным застанецца і страшны вынік гэтага ліхацтва: чатыры загубленыя жыцці і два — чатырохгадовай дзяўчынкі і пятнаццацігадовага падлетка — пад пагрозай, за іх змагаюцца ўрачы ў Брэсце.

На жаль, гэта страшная гісторыя так і застанецца ў многім нявытлумачанай, бо галоўны сведка і, напэўна, віноўнік у гэтай справе ляжыць на вясковых кладах. І няма як спытаць у яго, назаўсёды 22-гадовага: «Саша, Сашачка, аб чым жа ты думаў, калі ціснуў на газ перад самым цягніком?» Як і не спытаеш яшчэ аднаго 18-гадовага нябожчыка з Баранавіч, які не менш бязглузда загінуў на пару дзён пазней, таксама на чыгунцы, — ён па рэйках (!?) ішоў у навушніках і не чуў цягніка, які яму сігналіў. Перад смерцю хлопец яшчэ і намучыўся, — яму адрэзала ногі і частку рукі, памёр у бальніцы. Якая мука бацькам і сваякам — гэта нават уявіць цяжка. А яшчэ гэта незададзенае пытанне і пошук адказу на яго...

Увогуле, вы не заўважалі, што апошнім часам мы нярэдка абясцэньваем уласнае жыццё, ставімся да яго з недаравальнай лёгкасцю? У нашых анёлаў-ахоўнікаў проста няма перадыху, бо мы то кідаемся бегчы на чырвонае святло, то кідаемся даганяць электрычку проста перад іншай, то лезем без броду ў ваду...

Пэўна, як ні парадаксальна гучыць, гэта прыкмета спакойнага квітнеючага грамадства, дзе няма вайны, эпідэмій, тэрактаў, дзе смерць становіцца нечым далёкім і амаль нерэальным. І пачынаеш адчуваць сябе як кінагерой: калі бяжыш перад машынамі, абавязкова праскочыш, калі ныраеш на злом галавы — абавязкова выплывеш. Гэта я пра нас з вамі, пра дарослых. А што ўжо казаць пра маладых, пра нашых дзяцей, у якіх жыццё рэальнае напалову перамяшанае з жыццём віртуальным, у якім паняцце «смерць» увогуле ўмоўнае: калі ў камп'ютарнай гульні цябе забіваюць, ты проста націскаеш кнопку адмены і пачынаеш гульню наноў, і твой герой зноў жывы-здаровы.

Тут ёсць яшчэ адзін вельмі важны, на мой погляд, момант. Нашы дзеці адгароджаныя ад смерці нават як ад натуральнага праяўлення чалавечага існавання (зноў жа гэта ў нейкім сэнсе прыкмета побытавага дабрабыту). Раней, яшчэ гадоў трыццаць-сорак таму, калі чалавек паміраў, на пахаванне збіраўся ўвесь яго род — сваякі старыя і малыя, блізкія і «сёмая вада на кісялі» (гэтаксама, дарэчы, як і на вяселле). Сёння гаруюць толькі самыя блізкія. («Якая мне справа да стрыечнай бабулі, якую я бачыў аднойчы ў жыцці? Ну і што, што яна выгадавала майго бацьку? І з якой прычыны мне ехаць на яе пахаванне, ды яшчэ і сына-падлетка з сабой везці, нерваваць дзіця?») Многія нашы шчаслівыя дзеці пражываюць бесклапотныя гады і да дваццаці — дваццаці пяці гадоў могуць не ўбачыць ніводнага сапраўднага, выбачайце за натуралізм, нябожчыка. Яны ведаюць з падручнікаў анатоміі, але не разумеюць, не адчуваюць, што смерць — гэта калі яшчэ зусім нядаўна цёплы жывы чалавек, дакладна гэткі самы, як і ты сам, беззваротна і назаўсёды становіцца нерухомым і халодным. І каб перайсці з аднаго стану ў другі, шмат не трэба, бо чалавек — стварэнне вельмі кволае. Часам, каб перастаць быць, хопіць націснуць на газ на чыгуначным пераездзе ці ўскараскацца на дах, каб зрабіць удалае сэлфі...

Ведаеце, адкуль з'явіўся гэты выраз «memento morі» («памятай пра смерць»)? Так старажытныя рымляне віталі трыумфатараў-палкаводцаў, якія вярнуліся з бітвы пераможцамі: маўляў, нягледзячы на славу, вы ўсяго толькі слабыя смертныя.

Па іншай версіі, за спінай у кожнага з гэтых слаўных воінаў стаяў раб, які павінен быў час ад часу паўтараць: «Respіce post te! Homіnem te memento!» («Азірніся! Памятай, што ты ўсяго толькі чалавек!»)...

Алена ЛЯЎКОВІЧ

alena@zviazda.by

Загаловак у газеце: Memento morі

Выбар рэдакцыі

Культура

Чым сёлета будзе здзіўляць наведвальнікаў «Славянскі базар у Віцебску»?

Чым сёлета будзе здзіўляць наведвальнікаў «Славянскі базар у Віцебску»?

Канцэрт для дзяцей і моладзі, пластычны спектакль Ягора Дружыніна і «Рок-панарама».