След уяўлення

Мабыць, усе чытачы жнівеньскага нумара «Маладосці» звернуць увагу на два (паэтычнае і празаічнае) абліччы аднаго аўтара. Дзмітрый Рубін прадставіў нізку вершаў «Артэрыяльнае неба» і чатыры апавяданні. Перад намі сапраўды два розныя аўтары. Калі ў паэзіі значна больш пазнавальных сучасных паэтычных тэндэнцый, то да прозы Д.  Рубіна вельмі няпроста падабраць азначэнне ці характарыстыку.

«Часам на твары не бачу і твару», — прызнаецца герой Дзмітрыя Рубіна. Гэты адзін з вызначальных радкоў для паэта — прынамсі, для таго паэтычнага аблічча, якое прадстаўлена ў прапанаванай нізцы. Пошук сапраўднага, але няўлоўнага, невымоўнага, за падманлівым, хаця і відавочным, ярка-крыклівым, — галоўная тэма вершаў:

Лісты ўхапілі бярозу за рукі

Пачалі вырываць яе разам з коранем

Людзі сказалі

Вось гэта вецер

У радках Д. Рубіна шмат алюзій на сучаснасць, але зразумелыя яны будуць, бадай, толькі таму пакаленню, што ўзгадаванае на тых жа літаратурных тэкстах, тых жа фільмах і героях-кумірах. Для іншых перыфраз не будзе чытацца, але гэта не пазбаўляе вершы сэнсавай напоўненасці. Там, дзе адзін убачыць алегорыю, іншы ўспрыме канкрэтыку вобраза.

А вось апавяданні, змешчаныя ў часопісе, — гэта сапраўдная эстэтычная пастка для неспакушанага чытача. Усе сэнсавыя дарожкі вядуць зусім не туды, куды кіруецца чытацкая логіка (бо ўвогуле ніякай логікі ў дзеяннях герояў няма), ілюзія сюжэта — напраўду толькі ілюзія (бо наяўнасць сюжэта — гэта анахранізм), імкненне герояў дайсці да мэты, адпавядаць чаканым вобразам «нармальнасці» — хлусня (насамрэч ніхто не хоча быць уратаваным. Усе мы прагнем «плесці сеціва сваёй павуціны» на самоце).

Празаічныя тэксты Д. Рубіна не маюць падвойнага дна, як можа падацца на першы погляд: словы хаваюць другасныя адценні значэнняў, аднак ідэя — на паверхні. Словы, што мы прамаўляем адно да аднаго, ужо даўно толькі камяні ў пустэчу сусвету. Няма арыенціраў, няма межаў прафанацыі, няма суладдзя душаў — ёсць толькі бязмежная адзінота кожнага асобнага чалавека.

Усе героі апавяданняў Д.  Рубіна хворыя на «сіндром хранічнага невяртання», акрамя, бадай, Ганначкі — галоўнай гераіні апавядання «Права на праўкі». Ганначка — adkusher, менавіта яна правіць людзей, каб яны былі «пасрэднымі, стандартнымі, адпавядалі патрэбам соцыуму, патрэбам статыстыкі». Адным словам — прыгожымі. Бунт супраць такога ўспрымання прыгажосці, нармальнасці — ці не адна з асноўных тэм літаратурнай творчасці сучаснай моладзі.

 У кагорту спрэчных каштоўнасцяў, супраць якіх уздымаецца бунт, часта трапляюць і класічныя жанравыя азначэнні. Вядома, ведучы гаворку пра мастацкія здабыткі апошніх дзесяцігоддзяў, немагчыма карыстацца тэрмінамі з даведніка па тэорыі літаратуры, створанага ў сярэдзіне ХХ стагоддзя. Празаічныя творы Д.  Рубіна — выдатная ілюстрацыя трансфармацыі жанру апавядання. Зрэшты, у невялічкай прадмове ад рэдактара, змешчанай на пачатку публікацыі, творы вельмі трапна характарызуюцца як «драбочкі кафкіянскага пакутлівага пераварочвання, пера(с)тварэння…; трошкі гамсунаўскай “галоднай” асуджанасці творцы; …і нешта замяцінскае». Усё гэта ў творах сапраўды ёсць, таму настойлівы рэдактарскі клопат пра някемлівага чытача выглядае залішнім.

Жана КАПУСТА