У апошнія гады аб'ём замежных інвестыцый у беларускі капітал паступова зніжаецца. Па даных Белстата, у мінулым годзе ён склаў 8,6 мільярда долараў, 11,3 млрд — у 2015-м і 15 млрд — у 2014 годзе. У той жа час для рэальнага сектара эканомікі інвестыцыі — гэта доступ да сучасных тэхналогій, новыя рынкі, больш дасканалыя метады кіравання і адміністравання. Гэта пункт росту, які так патрэбен нашай краіне зараз. Але што мы можам прапанаваць замежным бізнесменам з таго, чаго няма ў іншых дзяржавах? З якімі праблемамі даводзіцца сустрэцца таму, хто вырашыць інвеставаць у Беларусь? Пра гэта «МС» запытала ў Сяргея Навіцкага, намесніка старшыні Савета па развіцці прадпрымальніцтва ў Рэспубліцы Беларусь.
— На ваш погляд, чаму сёння адбываецца падзенне аб'ёму інвестыцый?
— Інвестыцыі ёсць розныя: калі грамадзяне нашай краіны ўкладваюць грошы, калі гэта робіць замежнік, калі дзяржава інвестуе (напрыклад, у інфраструктуру: дарогі, газаправоды, электрасеткі, транспартныя камунікацыі, сацыяльную сферу). У сувязі з тым, што зараз не самы лепшы стан у эканоміцы краіны ў цэлым, інвестыцыйная актыўнасць і знізілася. Што датычыцца ўкладанняў саміх беларусаў, то, на жаль, нашы суайчыннікі далёка не самыя актыўныя інвестары. Часта, калі ў беларуса з'яўляюцца свабодныя грошы, ён імкнецца размясціць іх на дэпазіце з досыць высокім працэнтам, а не ўкласці ў справу.
Замежныя інвестыцыі апошнім часам таксама зменшыліся. Перш за ўсё з-за таго, што інвестар павінен мець поўную гарантыю: грошы, якія ён увязе ў краіну, як мінімум не будуць згублены, а ў ідэале — іх колькасць значна павялічыцца. Кожны інвестар плануе сваю дзейнасць, а для гэтага яму патрэбна стабільнасць, перш за ўсё заканадаўчая. Умовы, на якіх былі ўкладзены калісьці грошы, нельга змяняць. Да таго ж гэтыя ўмовы павінны быць больш прывабнымі, чым у іншых краінах. Адна з найважнейшых сфер — гэта падаткаабкладанне. Рэйтынг «Doіng busіness» складаецца з некалькіх пазіцый, адна з якіх якраз гэтая. І калі ўвогуле мы займаем 37-ю прыступку, то ў сферы падаткаабкладання — 99-я. Для параўнання, Казахстан займае 60-ю пазіцыю, Расія — 45-ю.
— Якім чынам можна палепшыць умовы для інвестыцый?
— Па-першае, знізіць стаўкі падатку на нерухомасць і зямельнага падатку. Мясцовыя Саветы дэпутатаў маюць права выкарыстаць павышальны каэфіцыент да гэтых падаткаў у памеры да 2,5 разу. Тым самым яны наносяць моцны ўдар па бізнесе, у тым ліку інвестыцыйным. Гэта дэматывуе замежнікаў укладаць грошы. Каб вырашыць пытанне, трэба ў 2018 годзе зрабіць падатковы манеўр, г.зн. адмяніць права мясцовых Саветаў выкарыстоўваць гэты каэфіцыент. Адначасова варта павялічваць паступленне ў мясцовыя бюджэты ўскосных падаткаў з абароту, ПДВ ці на зарплату.
Па-другое, трэба дазволіць суб'ектам гаспадарання пры агульнай сістэме падаткаабкладання ўжываць улік выручкі «па аплаце». Сёння, калі прадпрымальнік прадукцыю адгрузіў, яму адразу трэба выплаціць усе падаткі — а выручкі ж яшчэ не паступіла. Для гэтага даводзіцца ці карыстацца абаротнымі сродкамі, ці браць крэдыт. Сістэма па «аплаце» — гэта калі тавар адгружаны, грошы за яго атрыманы і толькі пасля плацяцца падаткі.
Па-трэцяе, павялічыць парог гадавой выручкі для прымянення спрошчанай сістэмы падаткаабкладання. Сёння ў Расійскай Федэрацыі парог гадавой выручкі — 120 мільёнаў рублёў. Калі ён ніжэйшы за гэтую суму, то суб'ект гаспадарання мае права па спрошчанай схеме запаўняць падатковую дэкларацыю і аплачваць падаткі. У Беларусі, на жаль, гэты парог значна — у пяць разоў — ніжэйшы, чым у Расіі. Адпаведна, яго трэба падняць.
Па-чацвёртае, варта аднавіць стаўку 2% ад экспартнай выручкі пры прымяненні спрошчанай сістэмы падаткаабкладання. Калі прадпрымальнік пастаўляе сваю прадукцыю на знешнія рынкі, то плаціць толькі гэтыя працэнты — і на гэтым складанасці ў выплатах заканчваюцца.
Па-пятае, варта адмяніць забарону прымяняць «спрошчаную» сістэму падаткаабкладання суб'ектам гаспадарання, ва ўстаўным фондзе якіх больш за 25% складаюць долі юрыдычных асоб. А калі 26%, то чаму нельга прымяніць тое ж самае правіла?
Па-шостае, абавязкова трэба спрасціць дакументальнае афармленне закупкі партый тавараў, камплектуючых, сыравіны ў краінах Еўразійскага эканамічнага саюза за наяўны разлік коштам да тысячы еўра. Напрыклад, калі беларускі індывідуальны прадпрымальнік набывае тавар у Расіі, то ён павінен падаць увесь набор дакументаў на яго. А пасля перадаць дакументы расіянам. Таму ІП часам не могуць набыць маленькія партыі тавараў. А насамрэч дастаткова толькі дакумента аб аплаце — чэка.
— Акрамя падаткаабкладання, што яшчэ «прабуксоўвае»?
— Інвестарам патрэбныя поўная празрыстасць і канкрэтыка. Мы павінны стварыць такія ўмовы, каб самі беларусы хацелі інвеставаць у сваю краіну. Адна з праблем — у нас няма развітога фондавага рынку. Я хачу купіць акцыі прыбытковага прадпрыемства, а няма дзе. Таму людзі ідуць на «Форэкс», дзе набываюць як акцыі замежных сусветна вядомых кампаній, так і іншыя, часта рызыкоўныя актывы, на якіх лёгка страціць грошы.
Трэба памятаць, што інвестар — гэта не завоблачны персанаж, а такі ж чалавек, як мы, які таксама імкнецца разумна падысці да ўкладання актываў, мінімізаваць рызыкі. Калі будуць такія ўмовы, што і мы з вамі захочам укладаць у сваю краіну, тады і замежны інвестар падцягнецца.
— Што для гэта могуць зрабіць мясцовыя Саветы дэпутатаў?
— Перш за ўсё трэба прааналізаваць ужо існуючы жылы і нежылы фонд, высветліць, напрыклад, якія з памяшканняў могуць быць цікавыя бізнесменам, выставіць іх на аўкцыён ці адпусціць з малатка па мінімальнай цане. Тым больш зараз ёсць столькі прэферэнцый для працы на перыферыі (не выплачваецца частка падаткаў на працягу 7 гадоў з моманту рэгістрацыі)... Галоўнае — не перакладаць адказнасць і не сядзець склаўшы рукі. Інвестар так проста не прыйдзе, яго трэба шукаць самім.
Дырэктар Інстытута эканомікі Нацыянальнай акадэміі навук, член Савета па ўзаемадзеянні органаў мясцовага самакіравання пры Савеце Рэспублікі Валерый БЕЛЬСКІ:
— Каб палепшыць інвестыцыйны клімат, трэба, па-першае, завяршыць чэкавую прыватызацыю, таму што рынак у гэтай сферы ў нас крыху звужаны. Ёсць некаторыя пытанні па падаткаабкладанні — яны не прынцыповыя, але яны ёсць. Па некаторых момантах адбываецца пагаршэнне — напрыклад, гэта датычыцца спрошчанай падатковай сістэмы. Потым, пытанні кантрольнай дзейнасці павінны мець на ўвазе больш прафілактычныя меры. Трэба выразна падзяліць паняцці «аптымізацыя падаткаабкладання» і «ўтойванне падаткаў», таму што мяжа тут вельмі тонкая. І адміністрацыйныя працэдуры — трэба хутчэй разглядаць пытанні выдзялення зямельных участкаў, павінна быць магчымасць ініцыятыўнай прапановы па вылучэнні зямлі. Гэта азначае, не «што прапануюць — тым
і карыстайся», але яшчэ і магчымасць унесці сваю прапанову. У прынцыпе, такія магчымасці ёсць, але ўсё адбываецца занадта павольна — асабліва ў будаўніцтве.
Намеснік старшыні Пастаяннай камісіі па бюджэце і фінансах Палаты прадстаўнікоў Нацыянальнага сходу Беларусі Валерый БАРАДЗЕНЯ:
— Самы галоўны рэсурс, якім валодае Рэспубліка Беларусь, — гэта чалавечы патэнцыял. Я лічу, што наша асноўная стратэгічная магчымасць — ператварыць індэкс чалавечага развіцця, у якім нашу краіну адносяць да высокага ўзроўню, у адпаведны ВУП на душу насельніцтва. Мы павінны той патэнцыял, што маюць беларусы ва ўзроўні адукацыі, кваліфікацыі, здароўя, актывізаваць і накіраваць на стварэнне. Пакуль у нас гэта не заўсёды атрымліваецца, але ўжо ёсць добрыя прыклады — Парк высокіх тэхналогій, такія сферы, як аграэкатурызм, біятэхналогіі, машынабудаванне, высокія тэхналогіі, лічбавая эканоміка.
Вераніка ПУСТАВІТ
У парадку дня — зацвярджэнне Канцэпцыі нацбяспекі і Ваеннай дактрыны.
Фіналістка праекта «Акадэмія талентаў» на АНТ — пра творчасць і жыццё.
Аляксандр Курэц – самы малады народны выбраннік у сваім сельсавеце і адзіны дэпутат сярод сваіх калег па службе.
