Пах хлеба

Не так даўно ў мясцовай краме дзве жанчыны пагардліва адсунулі хлеб: не такі ўжо і свежы, маўляў — хочацца лепшага. Што не дзіва...

Але ж, ідучы потым з крамы, я міжволі прыгадваў вясну 45-га, калі мы з мамай са сваёй вёскі Крушнікі за 40 вёрст пайшлі да Мазыра, каб купіць хлеба.

На той час, у свае дзевяць гадоў, у горадзе я не быў ні разу. Таму вельмі спяшаўся — абганяў матулю. Але ж потым змарыўся, стаў адставаць: плёўся ззаду, з цяжкасцю перастаўляў свае босыя ногі. Ды што там — пад пахай ужо (бо горача) нёс любімую пілотку з чырвонай зорачкай — падарунак дзядзькі Сцяпана. Пад канец вайны непадалёк ад вёскі яго рота трымала абарону. Баі былі вельмі жорсткімі, і ў адным з іх дзядзька загінуў.

Успомніўся па дарозе і бацька, які незадоўга да Перамогі злажыў галаву ў Нямеччыне.

...Хлебную краму ў горадзе мы адшукалі хутка, аднак яна аказалася зачыненай аж на два вялізныя замкі. Жанчыны, якія сядзелі паблізу, сказалі, што хлеб будуць даваць толькі назаўтра, а вось чаргу лепш заняць ужо.

І сапраўды, назаўтра з раніцы каля крамы віраваў натоўп: чарга расцягнулася на многія метры. Стаялі ў ёй і ўдзельнікі вайны; у многіх на гімнасцёрках блішчэлі ўзнагароды. Я з зайздрасцю пазіраў на іх, а яны — з цікавасцю — на мяне, на маю пілотку. Усміхаліся, адзін нават спытаў, на якім гэта фронце я ваяваў?..

А дзявятай раніцы прывезлі хлеб. Аб'явілі, што прадаваць будуць толькі па бохане на рукі. Мы з мамай досыць хутка купілі (два!) і зноў пайшлі ў чаргу — у самы хвост.

— Салдат, — раптам аклікнуў мяне (?!) ужо знаёмы франтавік, — ідзі сюды! Станавіся...

Я паслухмяна стаў перад мужчынам і тут жа на сваім плячы адчуў яго цёплую далонь. Мама, гледзячы на нас, толькі ўсміхалася — радавалася, што на свеце ёсць добрыя людзі. І гэта дзякуючы ім, а таксама дзядзькавай пілотцы, хлеба я купіў нават больш, чым маці.

...У вёску мы з ёй вярталіся шчаслівыя, бо да ўсяго, нас падвезла машына, якая ў наш бок ехала па дровы.

А ўжо дома нас чакалі меншыя сястрычкі. Усе разам мы елі хлеб, і пах яго мне не забыць да скону.

Анатоль КАШЭВІЧ, Лельчыцкі раён