Не ведаю, як вы, а я ўгадваю, што вясна ўжо прыйшла, не па ручаінах, якія жвава бягуць па асфальце, не па пранізлівых сонечных промнях, якія яшчэ і не грэюць надта, але ўжо адбіраюць вочы, не па празрыстых прыцемках, якія адсоўваюцца на ўсё больш позні час і робяцца чыста-крыштальнымі — з прымаразкамі і яркай зоркай на яшчэ светлаватым небе, і нават не па водары абуджанай зямлі, які можна адчуць толькі ў сакавіку, які праб'ецца праз увесь чад і бруд вялікага горада. Вясна паведамляе пра сябе сялянскай памяццю, якая ў гарадской цёплай кватэры абуджаецца кожны год і пачынае нашэптваць у галаве, дазволу пра тое не пытаючыся, нешта абсалютна далёкае ад таго, пра што ты павінен думаць згодна са сваімі службовымі абавязкамі і сацыяльным статусам, — нешта нашмат больш простае. І, з кожным годам мацней разумееш, — больш важнае.
Я вось, напрыклад, нядаўна прачнулася сярод ночы і пачала думаць, што і як сёлета буду садзіць на агародзе. Успамінаць, на якой градзе летась сядзела фасоля, а на якой — цыбуля (расліны ж трэба штогод адпаведным чынам чаргаваць), планаваць, куды сёлета пасаджу агуркі, а куды — перцы. Стала складаць спіс насення, якое неабходна купіць, успомніла, што памідоры на рассаду трэба было сеяць яшчэ ўчора. Карацей, у клопатах і хваляваннях тая бяссонная ноч праляцела як імгненне. Разам з новым днём, які напоўніў шыбы ў высотцы насупраць світальнай чырванню, прыйшлі веданне і ўпэўненасць: вясна ўжо тут.
І так цяпер кожны дзень: у мітусні гарадскога натоўпу, у транспарце, на працы і дома на нейкую хвіліну раптам пераносішся ў іншую, вясковую, рэчаіснасць і ў нейкім урачыстым прадчуванні — хутчэй бы — глядзіш на каляндар: на якія дні прыпадаюць майскія святы, хвалюешся: ці паспееш да іх заканчэння зрабіць усё, што запланаваў, ці не будзе сёлета ў гэтыя дні дажджу або замаразкаў. Успамінаеш, як вецер пахне чаромхай, як цёхкае ў старых вербах салавей, радуешся, што хутка, вельмі хутка ўсё гэта абавязкова будзе ў тваім жыцці, інакш і быць не можа. Ведаеш, не можаш не ведаць, што будуць і пякучыя мазалі на руках, і абгарэлы на прагным вясновым сонцы твар, і спіна пад вечар будзе адмаўляцца прымаць вертыкальнае становішча — і ўсё роўна радуешся. Можа, са мной штосьці не так?
У такім разе не толькі са мной. У тралейбусе дзве жанчыны гучна абмяркоўваюць новы гатунак бульбы. У метро сужэнцы чытаюць часопіс для дачнікаў, муж дастае з кішэні аловак, нешта падкрэслівае. У магазіне насення ажыятаж — як на распродажы. Заходжу вечарам у кватэру — мама па тэлефоне абмяркоўвае з суседкай, чым падкарміць рассаду перцаў, каб да мая добра падраслі (а яшчэ некалькі тыдняў таму з той жа суседкай толькі і размовы было, што пра лекі ды пра тое, што сёлета, пэўна, ужо на лета ў вёску не паедуць, бо здароўя няма). Карацей, вясна бясспрэчна на Беларусі пануе...
І гэта вельмі добра, што ёсць у жыцці нешта трывалае і бясспрэчнае. Карані (без аніякай патэтыкі, у прамым сэнсе), якія трымаюць на зямлі. Запасны аэрадром, заўсёды гатовы прыняць, якая б катастрофа ні здарылася на той вышыні, на якую ўзляцеў. Скончаная з залатым медалём школа элементарнага выжывання. Веды, атрыманыя аднойчы і назаўсёды, якія за спінай не насіць, якія могуць спатрэбіцца ў любы час. Не так ужо і мала, праўда?..
Чаму ж тады мы так заўзята абараняем ад іх атрымання сваіх дзяцей? Сённяшнія саракагадовыя — апошняе, бадай, пакаленне беларусаў, якое не толькі ведае, што такое праца на зямлі і для чаго яна патрэбна, але і разумее, што без яе чалавек... бездапаможны, ці што? Калі ж удаецца выцягнуць пятнаццацігадовага водпрыска ў вёску ці на дачу, мы нават не стараемся далучыць яго да элементарнай фізічнай працы — ён у лепшым выпадку боўтаецца без справы, пазяхаючы ад нуды, у горшым — сядзіць з планшэтам у хаце. Калі ўсё ж прымусіш штосьці зрабіць — усё пойдзе не так: цыбуля будзе пасаджана ўверх каранямі, града ўскапана мелка, на кустах абрэзаныя самыя маладыя парасткі. Часцей за ўсё махаем на гэта рукой і перарабляем самі: маўляў, што тут зробіш, такое пакаленне, ім жа не ў вёсцы жыць...
Можа, яно і так. Але ўмець (ці хоць бы ведаць дакладна), як робяцца элементарныя, неабходныя рэчы, павінен кожны, нават рафінаваны гараджанін. Бо ад гэтага, зусім нечакана акажацца, можа залежаць літаральна жыццё. Я не кажу пра нейкі катаклізм, які можа пазбавіць нас выгод цывілізацыі, — гэта са сферы фантастыкі. Я кажу пра рэчы больш рэальныя. Вы не заўважылі, што апошнія гады кожную зіму з'яўляюцца паведамленні аб тым, што маладыя людзі загінулі, адпачываючы на дачы, — учадзелі або згарэлі. А чаму ніхто не кажа пра тое, што гэта не трагічная выпадковасць, у трагедыі ёсць прычына: няшчасныя проста не ведалі, як правільна падпаліць печ і закласці юшку. Простая навука, якой яшчэ за пакаленне да іх валодаў кожны (упэўнена: і іх бацькі таксама), але чамусьці не палічыў патрэбным падзяліцца з нашчадкамі...
А памятаеце, як у Караткевіча: «Я часам думаю, што таму мы такі моцны, трывалы народ, што праз усё наноснае ва ўсіх нас сядзіць звычайны мужык альбо баба. І культура, здаецца, і вытанчанасць, і размова пра Сомерсета Моэма, а павеяла сенам — і хочацца бабе басанож на траву; павеяла небяспекай — і празмерна культурны мужык лаецца беларускімі праклёнамі...» Зразумела, дзе мы — дзе Караткевіч, які напісаў гэта гадоў сорак назад. Усё мяняецца з шалёнай хуткасцю, ніхто ўжо хутка не будзе нюхаць сена і ўгадваць вясну па жаданні пакапацца ў градах.
Галоўнае, каб разам з гэтым і «моцны, трывалы народ» у мінулым не застаўся.
Алена ЛЯЎКОВІЧ
Фіналістка праекта «Акадэмія талентаў» на АНТ — пра творчасць і жыццё.
Амаль тысяча дзвесце чалавек сабраліся, каб вырашаць найважнейшыя пытанні развіцця краіны.
Аляксандр Курэц – самы малады народны выбраннік у сваім сельсавеце і адзіны дэпутат сярод сваіх калег па службе.
