...Пры рэгістрацыі машыны можна ўзяць звычайны парадкавы нумар, а можа трохі даплаціць за адмысловы — з любімых лічбаў. Напрыклад — шчаслівых сямёрак, дзвюх дзясятак ці дваццацьпятак, з адзінак альбо...
На шашы нас са свістам абганяе «двоечнік», прычым круглы!
— Во, раней на трактарах «рассякалі», — заўважае наш спадарожнік. — А цяпер, бач ты, дарагіх машын накуплялі...
І сапраўды: змяніўся свет. Часам — непазнавальна.
Дом, вечар, тэлефонны званок. Сваяк на тым канцы проваду — з тых, што без прычыны ніколі не звоняць.
З пытаннем і зараз:
— Слухай сюды, — пачынае здалёк, — ты ж, як быццам, гуманітарый, філолаг трохі?
— Так, — згаджаюся, — трохі.
— Ты ж мовы павінна ведаць?
— Павінна.
— Дык, можа, падкажаш? Мы тут з унукам за ўрокі селі. Скажы, як на рускую перакласці слова ржышча? Я ўсіх сваіх знаёмых падняў — ніхто не ведае.
— Стерня, — кажу, не гледзячы ў слоўнік. — Ну, можа, пожня яшчэ...
— А лянішча як? — заганяе ў тупік сваяк. — Гэта не для ўнука. Гэта я для сябе пытаюся. Мы яго з бацькам некалі касілі, каб потым сечкі нарэзаць, каб карову зімой пракарміць. І, калі дазволяць, аўсянішча яшчэ збівалі, ячнішча... Там, дзе болей травы па ім, жнейкі, бывала, вышэй сажнуць, каб сабе засталося. Дык следам за імі начальства па дзялках хадзіла — з лінейкай... І ў крык тады: «Чаму 25 сантыметраў пакінулі, чаму не 15?» Хоць іх жа ўсё адно зааруць, па-любому...
Урок гісторыі, пра якую ўнук не прачытае ў падручніку.
І наўрад ці пачуе ад сваіх настаўнікаў.
Дзень як дзень... І людзі як людзі.
У пятніцу, падчас вячэры, яны гаварылі пра тое, што заўтра, у выхадны, трэба было б махнуць у вёску (яны там хатку летась купілі) — бульбы з бурачкамі набраць, яблыкаў прывезці.
— Можа, яшчэ ў лес на машыне падскочым, — загадзя папярэдзіла гаспадыня. — Добра б лапак адтуль прывезці. Баюся, што ружы мы дрэнна ўкрылі.
— А где они у вас? — насцярожыўся госць, унук-падшыванец. — И откуда?
— Усё табе трэба ведаць, — строга заўважыў дзед.
Бабуля адказала:
— Ды ў гародзе ж, пад вокнамі... Бацька твой вясною прывёз.
Пагаварылі так і забыліся б, але ж назаўтра да іх прыехаў зяць (па таго ўнука) і з самым сур'ёзным выглядам спытаў:
— Послушайте, а что вы за ружья в деревне прячете?
— Ты з чаго гэта ўзяў?! — здзівілася цешча.
— Да внучок ваш сказал: в огороде, под окнами.
...І не Паўлік, здавалася б! Не Марозаў, — проста... троечнік па бел. мове. А «здаць», як высвятляецца, мог. І роднага бацьку, і дзеда...
...Ну вядома ж: плаваць найлепш у моры, летам.
Але ж зімой і ў аквапарку — таксама цуд.
А значыць, едзем — невялічкай дружнай кампаніяй, па вядомым адрасе. Без праблем набываем білеты...
У гардэробе хіба «тармозім», бо там, апроч вопраткі, трэба пакінуць два капелюшы, тры парасоны (такая ў нас зіма), увесь абутак; трэба «паваражыць» яшчэ, што ў які пакунак пакласці, ды нарэшце — забраць нумаркі, што прыемна — разам з кампліментам:
— Вы так красиво разговариваете... Я впервые в жизни такой чистый белорусский слышу! — прызнаецца гардэробшчыца.
— А мы вось так чысценька яшчэ і па-нямецку можам, — хвалімся за Аксанку. — І па-англійску.
— Этим не удивить — немцы к нам приходили, — паведамляе жанчына. — И англичане были, и вьетнамцы с китайцами... А вот белорусы...
Ну ці ж не парадокс?
На новай працы, у новым кабінеце Максімаўне спадабалася ўсё: вялікае акно з шырокім падаконнікам (вазонаў можна наставіць), дыхтоўная мэбля, камп'ютар, светлыя шпалеры...
Вось толькі цвічкоў на сценах зашмат было. Папярэдніца, сказалі, розныя фотакарткі ды карцінкі чапляць любіла. А вось Максімаўна — не. Яна і лічыла, і лічыць, што працоўны кабінет не для гэтага, што тут калі нешта і павесіць, то выключна «знакі адрозненняў» — дыпломы ў прыгожых рамках, сертыфікаты, ганаровыя граматы...
Адну ў хуткім часе ёй уручылі. Як належыць: на ўрачыстым сходзе, пры ўсіх. Дырэктар уголас зачытаў: маўляў, за высокае прафесійнае майстэрства і плённую працу ўзнагароджваецца...
Гэта, вядома ж, не ордэн быў, не медаль, а ўсё адно прыемна, Да таго ж — прыгожа: на сцяну павесіць хацелася.
Што стрымала? «Камплімент»: у той ганаровай грамаце пасля слоў пра плённую працу было напісана: «...і ў сувязі з 40-годдзем».
А што — хай не забываецца, што ўжо не 20.
Як ёсць, так ёсць: вечар, тралейбус, вольнае месца, а пачытаць, здаецца, не лёс: дзве маладзіцы побач уселіся, «шчабечуць» — проста не змаўкаючы. Асабліва старэйшая. Расказвае, што замуж выходзіць яе пляменніца (роднай сястры дачка), што жаніх на сем гадоў старэйшы, багаты і родам з Піцера, што вяселле адбудзецца там, у рэстаране, што НЕ ехаць ёй нельга... Але ж і ехаць... таксама, бо дырэктар не адпускае з працы.
— Дык ты заяву напішы, — раіць маладзейшая, — за свой кошт.
— Ты думаеш, я за чужы хацела? Не, за свой... У нас проста начальнік такі. Абы крыві папіць. Я тры разы да яго хадзіла: і заявы пісала, і прасілася, нават плакала. А ён упёрся рогам...
— Слухай: дык, можа, бальнічны які зрабіць?
— Я пра гэта ўжо думала... Але ж, кажуць, ён сам захварэў.
— Дык, можа, памрэ?
На гэтых словах маладзіцы выйшлі. У тралейбусе стала ціха, але чытаць больш зусім не хацелася.
Займацца пошукам новага жылля часу ў Ільі не было — спецыялістам даверыўся. Сказаў, што кватэра патрэбна чыстая, аднапакаёвая, за кіламетр ад метро (ён пехам любіць хадзіць), не першы, не апошні паверх, зялёная зона.
Праз нейкі час паехаў глядзець (былі варыянты). І ў адной з кватэр (іншыя бракаваў у вітальні) нават у лоджыю выйшаў, каб паглядзець, што ж навокал...
Паўсюль стаялі дамы.
— А дзе ж, — спытаў, — зялёная зона?
Рыэлтар пачухаў патыліцу, «пашукаў»: наўпрост — у кухні суседняга дома — двое, мужчына з жанчынай, крышылі капусту. Галоўкі яе, качаны, ну, напэўна ж былі зялёнымі.
Радок са слоўніка: «Сядзелец — прадавец у краме...»; сядзеліца — прадавачка.
Абодва словы пазначаны сумным устарэлае.
Але ж зайдзі сягоння ў краму (ювелірную, прамтаварную...) і ўбачыш: сядзяць яны — і прадаўцы, і прадавачкі, сядзяць, можна сказаць, без справы.
...Кажуць, гадоў колькі таму Ілья Алейнікаў тэлефанаваў на Далёкі Усход, пытаўся, ці прадаюцца білеты
на яго канцэрты. «Так, прадаюцца, — заверылі арганізатары. — Але не купляюцца».
Што ні край, то звычай і... сталіца гумару: на Гомельшчыне гэта знакамітыя Аўцюкі (Вялікія і Малыя), на Міншчыне — вёска Дубіна, а на Брэстчыне, кажуць, аж дзве яны — Верацеі і Спорава.
«Пераклічка» гумарыстаў.
У аўцюка, інваліда вайны, пацікавіліся, як ён руку сваю страціў? Адказаў:
— Ды зламалі, калі ў ваенкамат вялі.
У верацейца (таксама аднарукага) любілі пытацца, як жа руку тую рэзалі ва ўмовах вайны, ці моцна яму балела?
Ён толькі рагатаў:
— Не... І які там наркоз?! Маладзенькая медсястрычка была. Як навалілася цыцкамі, то, дальбог жа, ніякага болю
не чуў!
...Зіма, як нясмелая дзеўка: то абяцала прыйсці і застацца, а то на трэці дзень раптам перадумала: зранку на дварэ адліга, а днём абяцалі дождж.
Ход гэтых назіранняў абрывае голас:
— Мы будзем багатыя? — немаведама ў каго пытае пажылая кабета і сама ж адказвае. — Мы ніколі не будзем багатыя, бо дурныя. Жывём і грошай не лічым. Вы паглядзіце, што робіцца...
Мы, адпаведна, глядзім («прамоўца» паказала куды...) і, вядома ж, бачым, што непадалёк зусім мужчыны ссоўваюць снег, потым з куч перакідваюць яго ў коўш «Беларуса», а ўжо той — у магутны самазвал. Трэба разумець, каб некуды вывезці?
— Ды хіба мазгоў не меўшы — бензін на гэта паліць! — абураецца кабета. — На сёння ж плюс пяць абяцалі. Усё паплыве. Снег сам растане...
— А калі яму і дапамогуць? — перапыняе гэту кабету іншая (чамусьці злая). — Калі гэтыя мужыкі памахаюць рыдлёўкамі, калі на снезе нейкую капейку заробяць ды дамоў прынясуць, — хіба гэта дрэнна?
...Складанае пытанне.
Ва ўсякім разе адказаць на яго «прамоўца» не змагла — прамаўчала.
Вечар. Завея. Мокры асфальт. На такім, вядома ж, не разгонішся... Зрэшты, каб і хацеў, бо наперадзе, справа і злева, — проста лавіна машын! Мусіць, нейкі затор: дарогу чысцяць ці што? А можа, аварыя?
Метраў праз сто мы бачым яе.
Бачым цёмны сілуэт чалавека, які ляжыць на зямлі, і побач — невялічкі натоўп... Стаяць машыны.
Нехта — як трэба разумець — некуды бег ці ішоў...
Нехта — некуды ехаў... Магчыма, абодва яны спяшаліся. І толькі што, усяго імгненне таму, адзін з іх не быў ахвярай, а другі — злачынцам.
Валянціна ДОЎНАР
З усіх куточкаў Беларусі.
Яе песні займаюць першыя радкі ў музычных чартах краіны, пастаянна гучаць на радыё і тэлебачанні.
