«Гусей — кармі і сцеражы: На шлях — ні-ні! У ваду — не лезці...»

Што было, — было: па адной вясковай вуліцы гусі хадзілі. А тут, як на ліха, машына і...

Не паспела затармазіць: адну асобіну збіла, астатнія — ходу, у двор...

Кіроўца (чалавек яшчэ) услед за імі падаўся. Кажа:

— Прабачце, гаспадынька, я, відаць, вашу гуску збіў? Можа, глянеце?

Выйшла кабета за весніцы, паглядзела.

— Не, — сказала, — гэта не мая, у мяне такіх пляскатых зроду не было.

А вось іншых — шэрых ці белых, круглых, спаважных, нават... пісьменных шмат — і было, і ёсць. Сведчаннем таму

Гэты здымак — з Беларусі,

Дзе чытаюць нават гусі!

Напісалі: нельга ў воду, —

Чарадой шукаюць броду.

Во, якія паслухмяныя — на думку сужэнцаў Астроўскіх з Мінска. Ці якраз наадварот, як лічыць спадар Анатоль Гарачоў з в. Даўнары Іўеўскага раёна:

Надпіс, можа, і не хлусіць:

Рэчка — з кепскай славаю.

Калі ж гусі з Беларусі,

Усё адно паплаваюць!

Ёсць і кампрамісны варыянт: гэта значыць, паплаваюць гусі, але ж далёка не ўсе, як мяркуе спадарыня Раіса Васільева з Гомеля. Яна, уважліва паглядзеўшы на здымак, не проста прыдумала подпіс, а намалявала карціну, прычым з дыялогамі. Накшталт — спынілася гэта чарада на беразе, пад забараняючым «знакам», і гамонку вядзе:

— Не было ж такога зроду:

Нам, гусям, ды нельга

ў воду?..

Ў гусака свае законы:

— Мне пляваць! Я сам

вучоны:

Там у кайф купаецца,

Дзе забараняецца!

...Я спытаю ў вас хутчэй:

— Бачыў хтось такіх...

людзей?

Ну, вядома ж... І, згадзіцеся, не толькі па тэлевізары ў крымінальнай хроніцы. Яны побач з намі жывуць: то вуліцу перабягаюць на чырвонае святло, то, напіўшыся, транспартам кіруюць, то бензінам дровы ў печцы падпальваюць, то па тонкім лёдзе ходзяць, а то проста з моста ў ваду, а потым...

Мае рацыю спадарыня Любоў Чыгрынава з Мінска:

Каб не каяцца да скону

Ты не плюй на забарону

І не кідайся з разгону

Безаглядна ў кар'ер...

Лепей добранька правер.

Задачка для тых, хто не хоча правяраць: Косця заплыў за буйкі на 10 метраў, Валера — на 20. Каго вадалазы знойдуць раней?

Адгадалі? Значыць, пагодзіцеся, што ў якасці подпісу пад верхнім здымкам могуць быць і вось гэтыя радкі ад спадарыні Чыгрынавай:

Мудры бабчын гусак,

Каб адвесці бяду,

Маладых забіяк

Не пускае ў ваду.

Правільна робіць. Але ж цікава, чаму: што з вадой той сталася?

Успамін з канверта — зноў жа ад спадарыні Чыгрынавай: «Каля нашай вёскі некалі была сажалка — чыстая-чыстая, бо жывілася выключна крыніцамі. Да таго ж яе з трох бакоў атуляў лес і хіба з паўночнага прасціралася поле. Карацей — прыгажосць была невыказная: усіх, хто прыязджаў у госці, вяскоўцы вадзілі ў гэты райскі куточак, каб паказаць ды і самім яшчэ раз палюбавацца. Больш за тое — рыбакі любілі пасядзець там з вудамі, дзеці — пакупацца ды пазагараць, парачкі — памілавацца...

І толькі аграному ўсё гэта было непатрэбна: яму ворыўнай зямлі не хапала, хацелася плошчы пасяўныя пашырыць. Вось і аддаў ён загад узараць тое поле — аж да самай сажалкі. Трактарысты пярэчыць не сталі: зрабілі, як загадаў. Потым туды ж прывезлі пратраўленае зерне і калійную соль.

Мяхі з ёй, пэўна, лепш было б паставіць паводдаль і не на раллю. Бо ноччу пайшоў дождж, і ручайкі з атрутай пацяклі ў ваду. Назаўтра па берагах сажалкі ляжала мёртвая рыба. А потым памерла і яна сама».

Людзі праўду кажуць, што ўсё прырода сцерпіць, але ж і адпомсціць.

У адным высакагорным санаторыі пацыент паскардзіўся, што яму цяжка дыхаць. «Ды быць не можа! — здзівіўся доктар. — У нас жа — найчысцейшае паветра!..» — «Вось-вось, найчысцейшае, — кажа хворы. — А я прывык бачыць, што ўдыхаю».

І, вядома ж (як лічаць сужэнцы Астроўскія), што ўжываю:

Мы вадзіцу з крамы п'ём,

Хоць ля возера жывём...

Там — калі б ні ўзялі пробы —

То атрута, то мікробы.

Спадар Віктар Сабалеўскі з Узды нават «прозвішча» іх ведае:

Прыязджаць на Нарач

модна...

Хоць бывае й там «псіхоз»:

Выганяе з гладзі воднай

Злосны дзед Цэркарыёз.

Кажа: нечага купацца,

Гэта месца — для гусей.

Людзям — толькі любавацца,

А паплаваць — у басейн.

Трэба сказаць, што гэта — не найгоршае месца яшчэ (асабліва зімой). А вось летам...

...Ну якое там купанне, —

Мусім плёскацца ў ванне!

Бо мікробы і хваробы

Нам ніяк не даспадобы!..

Ну а гускам што рабіць?

Ні нырнуць, ні корм здабыць.

Шкадуе птушак спадарыня Соф'я Кусянкова з в. Лучын Рагачоўскага раёна. І, вядома ж, не без падстаў:

Сёння гвалт у чарадзе:

— «Быць бядзе!»

ды «Быць бядзе!»

Бо ў раку, паўз агароды,

З фермы хлынулі адходы...

Гускам страх не толькі

плыць,

Нават лапкі памачыць!

Лічыць так спадарыня Валянціна Гудачкова з Жыткавічаў. Цалкам лагічная здагадка і ў спадара Мікалая Старых з Гомеля:

Знюхаў наш гусак смурод...

Кажа: «Побач — ёсць завод.

Каб здаровымі застацца,

Лепш і праўда не купацца —

Лёгка гэтак сказаць,

а вось зрабіць...

Кінуў заклік «грамацей»:

«Вадаём — не для гусей!»

Ну а тым — нырнуць ахвота

Тым — на сушы —

не пражыць...

«Грамацея» б па суботах

У парылку не пусціць!

Строгае пакаранне ў спадара Валерыя Гаўрыша з Чавусаў!

Ад яго ж і наступныя разважанні: «Забароны ў жыцці, безумоўна, патрэбны: на брыдкаслоўе, курэнне, браканьерства, наркотыкі, на распіццё спіртных напояў у пэўных месцах... Але ж шмат абмежаванняў шкодных, тых, што адбіваюць усякае жаданне працаваць, перашкаджаюць чалавеку дзейнічаць, будаваць свой дабрабыт і нават жыццё».

Выснову гэтую спадар Валерый «ілюструе» наступнымі радкамі:

Купіць свінак селянін —

Забарона! Каранцін!

Афрыканская чума!

І... свіней ужо няма.

Ён завёў быў

дома качак, —

З вадаёмам перапоны...

Перспектываў больш

не бачыць:

Што ні крок, — то забароны!

«А таму, — працягвае спадар Гаўрыш, — не трэба спяшацца з такімі забаронамі. Трэба ўважліва аналізаваць наступствы, шукаць іншыя варыянты дзеянняў».

Гэта, вядома ж, цяжэй, чым «шыльду» прыбіць да жывога (!) дрэва, але... бяспечней, бо, можа ж стацца, што гусі пачуюць словы спадара Міколы Кісяля з Мінска:

— Хопіць вам гагакаць,

Горка ў пер'е плакаць.

Лепш — падняцца ў неба

Ды к «шыльдапісаку» —

Дзеўбануць дзе трэба

Гэтага сабаку!

Месцазнаходжанне аднаго з іх (пісак ці сабак) ведае спадарыня Ніна Бурко з в. Капланцы Бярэзінскага раёна:

Рыбак заядлы, Аляксей

Перахітрыў-такі гусей,

Калі прыбіў цвікамі, зрання,

Што забаронена купанне.

І сталася — яго рака!

Адзін «купае» чарвяка!

Трэба разумець, не проста так. Зараз — без гусей, без перашкод, у поўнай цішы — рыбы сабе наловіць, потым ля вогнішча стане юшку варыць...

Дарэчы, неяк на пах яе да аднаго вось такога рыбака цыганку прынесла. Падышла ды кажа: «Брыльянтавы, дай руку, паваражу табе». Ён працягнуў. Жанчына глянула і гаворыць: «Ой, даражэнечкі, бачу, што захварэеш ты: дызентэрыя пачнецца... Ад прыбіральні нікуды не адыдзешся. Можа, нават у бальніцу загрыміш». — «Што — такія дрэнныя лініі?» — пытае рыбак. — «Не, такія брудныя рукі...»

А дзе мікробы, там, як вядома, хваробы — нікому не патрэбныя. Таму скончыць агляд нашай конкурснай пошты хочацца іншымі цалкам лагічнымі тут радкамі спадара Віктара Сабалеўскага:

Апусцілі дзюбы гусі:

«На вярхах» узгоднена,

Што ў рэках Беларусі

Плаваць забаронена.

Не таму, што там чума

Ці які гвінейскі грып —

Набліжаецца зіма

І гусак ужо асіп.

А таму з купаннем давядзецца пачакаць — лета, цяпла, водпуску, мора...

Кажаце, доўга? І сапраўды: святы (на думку спадара Васіля Мірончыка з Бабруйска) куды бліжэй. Ды яшчэ і якія! Да такіх, калі не кабанчыка, то, як мінімум

Гусей — кармі і сцеражы:

На шлях — ні-ні,

у ваду — не лезці...

Але ж,

як да Каляд дажыў,

То смачна з яблыкамі з'есці!

Хто б спрачаўся — мы не будзем. Як і з вызначэннем пераможцаў.

Такім чынам, паводле меркаванняў вялікага чытацкага журы, найлепшыя радкі да папярэдняга конкурснага здымка (на ім, нагадаем, было як мінімум чатыры кабеты ў беларускіх нацыянальных строях і адна, можна сказаць, без ніякага... «Звязда» 29 верасня г.г.) напісалі спадары Анатоль Гарачоў з Іўеўшчыны, Іван Астроўскі з Мінска, а таксама спадарыні Раіса Васільева з Гомеля, Любоў Чыгрынава з Мінска і Соф'я Кусянкова з Рагачоўшчыны. З гэтым, апошнім меркаваннем, пагадзілася і журы маленькае — рэдакцыйнае.

Такім чынам, прыз у выглядзе падпіскі на дарагую сэрцам «Звязду» на першы квартал 2017 года накіроўваецца ў вёску Лучын, што на Рагачоўшчыне.

Хочаце, каб газета прыходзіла і да вас? Тады ёсць варыянты, як той казаў: першы — аформіць падпіску, другі — уважліва паглядзець на новы конкурсны здымак, прыдумаць подпіс, можна некалькі — трапных, дасціпных, кароткіх (не больш за 8 радкоў) і даслаць у рэдакцыю.

Поспехаў!

Валянціна Доўнар

dounar@zviazda.by

Ад іх жа шчырыя прабачэнні ўсім, чые радкі гэтым разам не прайшлі строгі конкурсны адбор, але наступным... Пішыце!