Спакон веку ў вёсцы Раздзялавічы доўжыцца велікодная традыцыя — «будзіць продкаў». У панядзелак — на другі дзень Вялікадня, пасля сняданку, ўся «ро́дзіна» — гэтак называюць у вёсцы сям'ю, выпраўляецца на могілкі.
Сёння можна пачуць ад жыхароў-раздзялаўцаў: «Ідзём на могліцы будзіць бацькоў». У гэты дзень у вёсцы чуваць царкоўны звон, хоць храма ў Раздзялавічах няма. Званар б'е ў невялікі звон, які падвешаны на дрэва — вяз, каля ўвахода на могілкі. Гэтым звонам і «абуджаюць» спачылых раздзялаўцаў. «Могліцы» находзяцца ў самым цэнтры паселішча і да таго ж на самым высокім месцы. Для многіх жыхароў, асабліва для старых, гэтае месца яшчэ і самае прыгожае. А ўжо культавае — і казаць не трэба. Людзі надзвычай шануюць гэты дзень, рыхтуюцца да яго. Вялікдзень паказвае, што культ продкаў у крыві кожнага раздзялаўца: дзе б ён ні быў, але ў гэты дзень павінен наведаць могілкі і аддаць даніну павагі памерлым, пры гэтым працягваючы даўнюю традыцыю і захоўваючы рытуальныя дзеянні. Нядаўна стала вядома, што Рэспубліканская навукова-метадычная рада па пытаннях гісторыка-культурнай спадчыны надала традыцыі памінання продкаў з вёскі Раздзялавічы статус гісторыка-культурнай каштоўнасці.
Раздзялавіцкая традыцыя ўшаноўваць продкаў — адна з найбольш захаваных і адметных на Палессі. Але ўсё ж такі і яе таксама трэба ахоўваць і падтрымліваць. У Велікодны комплекс на вясковых могілках уваходзяць такія рытуальныя элементы, як абуджэнне памерлых, павязванне ручнікоў і фартушкоў, пачастунак для Дзядоў, праліванне, ахвяраванне званару (раней яму давалі яйкі і ежу, а цяпер і грошы).
Дагэтуль захаваўся звычай павязваць на помнікі ручнікі і фартушкі. Як і чаму гэта трэба рабіць, мне патлумачыла карэнная жыхарка Раздзялавіч 73-гадовая Юлія Шэмет. Вяскоўцы прытрымліваюцца павер'я: калі спачылыя будуць сядаць есці, ім трэба аб нешта выціраць рукі. Таму на крыж мужчыну вешаюць ручнікі, жанчыне — фартушок. На помнік свайму мужу-нябожчыку яна заўсёды носіць ручнікі, якія сама і вышывае.
— Перад смерцю муж казаў, каб заўсёды яму на помнік вешалі ручнікі, таму я і выконваю яго волю, — кажа Юлія Якаўлеўна.
Але многія жыхары, асабліва з маладога пакалення, замест даматканых альбо вышытых ручнікоў і фартушкоў, павязваюць на крыжы, помнікі і агароджы рознакаляровыя стужкі, змяняюць сапраўдную традыцыю.
У час наведвання могілак жыхары кладуць ежу на зямлю альбо на невялікі стол. У «меню» для дзядоў і бацькоў уваходзіць тое, што вяскоўцы спажывалі на святочным велікодным стале. Тут і каўбаса, і катлеты, і печыва. Само-сабою чырвоныя яйкі. Для нябожчыкаў таксама ў традыцыі ставіць посуд — талеркі альбо міскі, лыжкі, відэльцы, конаўкі альбо шклянкі. Традыцыі снедаць з «бацькамі» на могілках у Раздзялавічах няма. А вось частаванне гарэлкай — захавалася. Спачатку гаспадар альбо гаспадыня палівае моцным напоем магілку, трошкі налівае ў шклянкі і смакуе напой з бутэлькі. Гэты звычай называюць «праліваннем».
— Трэба сказаць, што на могілках ніхто не напіваецца, бо напівацца — значыць абражаць памяць продкаў, — зазначыла мне дырэктар Раздзялавіцкага Дома культуры Людміла Рабцэвіч, калі мы абыходзілі святое для вяскоўцаў месца. Дарэчы, у свой час гэты культработнік сабрала і прадставіла неабходныя звесткі пра старажытную традыцыю «Будзіць продкаў» рэспубліканскай камісіі і сама абараніла праект на статус помніка гістарычнай і культурнай нематэрыяльнай спадчыны.
У гэты дзень трэба паспець наведаць могілкі да дванаццаці гадзін апоўдні. Пакуль не пакіне апошні чалавек тэрыторыю могілак, датуль не сціхае і звон. Глуханямы ад нараджэння вясковы званар Юрый Валуевіч добрасумленна выконваў святую... працу.
Фота аўтара
Ганцавіцкі раён
Васілеўскія такія: на Зямлі і ў космасе ліхія!
Ідэнтычнасць праз спадчыну.
Беларусь — у тройцы лідараў па захваральнасці.
