Арніталагічныя цуды сталіцы

Птушкі жывуць побач з чалавекам, але ці многія з нас добра знаёмы з крылатымі жыхарамі горада? Падчас лекцыі ў Водна-балотным цэнтры грамадскай арганізацыі “Ахова птушак Бацькаўшчыны” Руслан ШАЙКІН распавёў пра незвычайных прадстаўнікоў птушынага свету беларускай сталіцы, якіх можна назіраць штодня.

Малы, які завісае над галінай елкі, як калібры

Аказваецца, у Мінску жыве самая маленькая птушка Еўропы – жоўтагаловы каралёк. Для беларускай сталіцы від лічыцца звычайным. Пазнаюць каралька па жоўтай палосачцы на галаве. Зазвычай каралькі трымаюцца ў верхавінах дрэў, зрэдчас спускаюцца ў ніжні ярус лесу. Руслан вызначыў час, калі гэтых птушак можна ўбачыць ледзь не пад нагамі. У пачатку вясны, як толькі з’яўляюцца першыя праталіны, птушкі спускаюцца ўніз у пошуках спажывы. Каралькі вымушаны ўвесь час шукаць сабе розных насякомых, бо ў іх паскораны абмен рэчываў, яны з’ядаюць корму нашмат больш сваёй вагі (усяго 5 грамаў!).

Даволі часта свіст каралькоў блытаюць са свістам сініц, таму што асобныя гукі ў птушак вельмі падобныя. Да таго ж яны любяць трымацца ў чародках з іншымі птушкамі. “У адрозненне ад іншых птушыных, якія голасам пазначаюць сваю тэрыторыю, каралёк спявае ад душы, настрою”, – кажа Руслан. Голас у птушкі ціхенькі, але чутны здалёк.

Век каралька кароткі – у сярэднім ён жыве не больш за два гады.

Хто бегае ў Афрыку на зімоўку?

Драч выглядае сапраўдным няўклюдам. Падскокваючы ў палёце прыкладна на метр над зямлёй, ён нязграбна лятае, нібыта паранены. Нямногім шанцуе ўбачыць драча ў палёце, таму раней быў папулярны жарт: ён, маўляў, сыходзіць на зімоўку ў Афрыку пехатою. Па паводзінах вельмі нагадвае курапатку, але як ні дзіўна, з’яўляецца сваяком журавападобных. Прафесійны бягун прапісаўся ў двух сталічных парках: Лошыцкім і Уга Чавеса.

“Такое адчуванне, што яму падабаюцца гульні, звязаныя з бегам”, – заўважае Руслан.

Пачуць крэхт драча (“crex crex” па-лацінску) можна ў маі, падчас гнездавання. Крылаты крахтун палка абараняе ўласную тэрыторыю, але яго лёгка выманіць, уключыўшы запіс голасу драча. Пачуўшы саперніка, птушка адразу кінецца шукаць нягодніка.

Зараз папуляцыі драча у Еўропе скарачаюцца, бо від прывязаны да лугавых экасістэм, якіх з гадамі становіцца ўсё менш. Беларускія ўмовы цалкам задавальняюць драча, таму за гэтым бегуном назіраюць нават у вялікім горадзе.

Птушка-кузурка

Каго з птушыных лёгка пераблытаць з насякомым? Адказ відавочны: цвыркуноў. Адзін з якіх – салаўіны цвыркун – калісьці быў занесены ў Чырвоную кнігу. Родзічаў чарацянкі сапраўды лёгка прыняць за салаўя, хаця яны значна меншыя па памерах і паводзяць сябе інакш. Голас рачнога цвыркуна нагадвае “дзе-дзе-дзе” і амаль не адрозніваецца ад голасу зялёнага коніка.

Пеўчы сваяк дзятла

Сваё імя круцігалоўка атрымала за здольнасць моцна паварочваць галаву назад. Падобную да вераб’я птушку сямейства дзятлавых часцей не бачаць, а менавіта чуюць. Круцігалоўка часта і гучна падае свой голас, не падобны да звычайнага дзятлавага дробу.

У гэтай птушкі два пальцы размяшчаюцца спераду, а два ззаду (прылады для поўзання па дрэвах). Яна не будуе дуплаў, бо мае слабую дзюбку. Круцігалоўцы даводзіцца засяляцца ў старыя дуплы дзятлаў, часам выганяе дробных птушак – вераб’ёў, сініц, але ў некаторых выпадках і яе “просяць” вызваліць жытло. З задавальненнем харчуецца мурашамі і мурашынымі кукалкамі, насякомымі і бесхрыбетнымі жывёламі.

Круцігалоўка атрымала прапіску ў Лошыцкім парку.

Схаваны ў трыснягу

Малы бугай гняздуецца ў кустоўі на вадаёмах са стаячай вадой. Паназіраць за жыццём рэдкай птушкі, занесенай у Чырвоную кнігу, можна ў заказніку “Лебядзіны”. Але адшукаць малога бугая няпроста: ён добра засвоіў майстэрства маскіроўкі. Пужлівая маленькая чапля хаваецца ад ворагаў, імітуючы трыснёг: для гэтага падымае дзюбку ўверх – і ад раслін яго ўжо не адрозніць.

Самы чырвоны

Чаромашнік звычайны славіцца сваім чыстым голасам: на рускай мове яго песня перадаецца як “Витю видел?”. Пры гэтым птушка не прымае ўдзел у птушыным хоры, а спявае сама сабе, падалей ад суродзічаў. Падобны да вераб’я чаромашнік адметны ярка-чырвонай галавой і грудкай. Спецыялісты сцвярджаюць, што менавіта чаромашнік з’яўляецца носьбітам самага чыстага чырвонага колеру, які сустракаецца ў прыродзе.

Прафесійны ткач

Калі б праводзіўся конкурс на самае эфектнае гняздо, яго б выйграў рэмез звычайны. Для будоўлі птушка выкарыстоўвае раслінны пух, часам робіць не адно, а нават два гняздзечкі. Рэмеза блытаюць з грычуном малым ды сініцамі, а раней навукоўцы адносілі рэмеза да сямейства сініц. Пазнаюць па адметнай чорнай масцы на шэрай галаве. У Мінску рэмез – рэдкі госць, але яго заўважалі ў Драздах і заказніку “Лебядзіны”. Назіраць за птушкай лепш за ўсё ў маі, калі яна занята будаўніцтвам і падае голас. Самі ж гнёзды лепей шукаць увосень – для жытла рэмез выбірае найчасцей вербы, таполі.

У каго гняздо з лускі рыбы?

Чырванакніжнік зімародак – бадай, адна з самых эфектных птушак, якія сустракаюцца ў сталіцы. Яго яркая блакітная спінка блішчыць і пераліваецца на сонцы. Прыгажун любіць бавіць час каля вады, таму не здзіўляйцеся, калі заўважыце зімародка на Свіслачы альбо Лошы: ён аддае перавагу дробным рачулкам. Акрамя таго, зімародак зарэкамендаваў сябе выдатным рыбаком. Птушка гняздуецца ў норах, куды зацягвае рэшткі рыб. У яго гняздзе збіраецца даволі шмат рыбінай лускі.