Ідучы на інтэрв'ю з гэтай жанчынай, вельмі хвалявалася... Заўсёды лічыла, што навуковыя супрацоўнікі — гэта людзі з «іншых галактык», цалкам апантаныя сваёй дзейнасцю. А калі яшчэ і даведалася пра сферу інтарэсаў маладога навукоўца...
Алена Ярмоленка — намеснік загадчыка кафедры біяарганічнай хіміі па навуковай працы Беларускага дзяржаўнага медыцынскага ўніверсітэта, была адказным выканаўцам навукова-даследчай работы праграмы «Ствалавая клетка» Саюзнай дзяржавы з 2011 па 2014 год.
— Алена Міхайлаўна, якім быў ваш шлях у свет навукі? Адкуль увогуле вытокі любові да яе?
— Я вучылася на біялагічным факультэце БДУ. Пасля атрымання дыплома прыйшла працаваць у Беларускі дзяржаўны медыцынскі ўніверсітэт у навукова-даследчую лабараторыю. Там пачалася мая праца з клеткай. Пасля я паступіла ў аспірантуру БДМУ, праз нейкі час нарадзіла дзіця і дысертацыю не абараніла. Трэба неяк сабрацца з сіламі і давесці справу да канца (усміхаецца). Пазней мяне запрасілі выкладаць на кафедру біяарганічнай хіміі.
А што да вытокаў... Мне падаецца, што значную ролю адыгралі мае родныя. Я навуковец у трэцім пакаленні. Бабуля — біёлаг, дзед — хімік, тата — біяхімік, маці — аналітык. Шчыра кажучы, мяне цягнула да хіміі і біялогіі яшчэ ў школе.
— А чаму вы захапіліся працай менавіта з клеткай?
— У лабараторыі распачаўся інавацыйны праект, мэтай якога было культываваць бэта-клеткі (якія выдзяляюць інсулін) падстраўнікавай залозы дзеля трансплантацыі іх людзям, хворым на цукровы дыябет. Спачатку гэты эксперымент вёўся на жывёлах. Я займалася атрыманнем бэта-клетак ад свіней. За праект кіраўнікі атрымалі дзяржаўную прэмію. Але на гэтым праца лабараторыі не спынілася. Потым мы сталі займацца храстковымі клеткамі для трансплантацыі іх людзям з рознымі паталогіямі суставаў.
— Вы былі адказным выканаўцам навукова-даследчай работы праграмы «Ствалавая клетка». У чым яе сутнасць?
— Ствалавыя клеткі — папярэднікі ўсіх клетак арганізма. Зараз амаль ва ўсім свеце забаронены даследаванні эмбрыянальных ствалавых клетак, бо гэта неэтычна, таму навукоўцы працуюць з клеткамі пупавіннай крыві, чырвонага касцявога мозгу, але гэтыя клеткі складана атрымліваць, больш перспектыўным з'яўляецца атрыманне мезенхімальных ствалавых клетак з тлушчавай тканіны. Яны вылучаюцца сваёй універсальнасцю: ад іх можна атрымаць любыя — цягліцавую, тлушчавую, касцявую — клеткі. Спачатку мезенхімальныя ствалавыя клеткі атрымлівалі з касцявога мозгу донараў, але працэдура балючая, таму зручнейшым аказалася выкарыстанне тлушчавай тканіны: з аднаго міліграма тлушчу можна атрымаць адзін мільён клетак.
Яшчэ ў рамках праграмы ствараецца банк мезенхімальных ствалавых клетак, каб можна было трансплантаваць клеткі без удзелу донара.
— Гавораць, многія праяўляюць жаданне захаваць свае ствалавыя клеткі...
— Так, цяпер людзі значна часцей пачалі «замарожваць» пупавінную кроў, бо гэта цудоўная магчымасць падмацаваць сваё здароўе, калі спатрэбіцца. Напрыклад, неабходна трансплантацыя чырвонага касцявога мозгу, а няма магчымасці знайсці сумяшчальнага донара... У гэтым выпадку можна выкарыстаць свае ствалавыя клеткі.
— Якія ў вас бліжэйшыя мэты?
— Наша каманда дапрацоўвае спосаб трансплантацыі на аснове мезенхімальных ствалавых клетак для лячэння паталогій суставаў. Зараз мы ажыццяўляем трансплантацыю на трусах. Калі дакажам, што гэта эфектыўна і дзейнічае, то метад будзе значна выгаднейшы і зручнейшы за пратэзаванне.
Святлана ЧЫЖЫК, студэнтка ІІ курса Інстытута журналістыкі БДУ
Фота аўтара
Расказаў першы намеснік старшыні Дзяржаўнага камітэта па навуцы і тэхналогіях Рэспублікі Беларусь Дзяніс Каржыцкі.
Як вакцыны выратоўваюць жыцці і чаго можа каштаваць іх ігнараванне?
Аляксандр Курэц – самы малады народны выбраннік у сваім сельсавеце і адзіны дэпутат сярод сваіх калег па службе.
Васілеўскія такія: на Зямлі і ў космасе ліхія!
