Спецыялісты па сне (ёсць, як высвятляецца, і такія) раяць прачынацца і тут жа, адразу, бачыць святло — дзённае... Гэта значыць, што цяпер, зімою, спаць трэба да дзевяці, бо раней у нашых дварах свецяць хіба ліхтары... І часам — снег.
...Па ім — чысцюткім, бялюткім — а сёмай раніцы носяцца аўчаркі: аж шалеюць, бедныя, каб дагадзіць сваім гаспадарам. Тыя стаяць — то побач, то паводдаль —
дыхаюць марозным і свежым яшчэ паветрам, бачаць, як прачынаецца горад...
Добра, карацей, спадарам — у іх ёсць сабакі, якія шторанак выводзяць іх пагуляць.
І, вядома ж, добра сабакам: у іх ёсць гаспадары.
Голас народа
...З правілаў жыцця. Выходзячы з дому (зімой — з запасам цяпла) трэба: узяць кашалёк і мабільнік, выключыць газ і святло, замкнуць дзверы. З першымі, з тымі, што ў кватэру, клопату няма — адной правай, як той казаў, а вось з другімі, у тамбуры, ужо каніцель, бо там мала пакруціць колца, трэба прыпадняць (а не апусціць, як звычайна) ручку... Што, вядома ж, раздражняе, хоць мы і прывыклі. А вось бабуля...
Яна да суседкі на зіму прыехала — з вёскі. Тыдні са два прывыкала, у кватэры сядзела, на трэці — разам з гаспадыняй стала ў горад выходзіць, каб паглядзець, дзе тут што прадаецца-купляецца, на чацвёрты — пайшла па крамах сама. А што — ёй падабаецца: ледзь не ўсё — апроч цэн і... дзвярэй у тамбуры.
Таму бабуля, іх адчыняючы, штораз уголас і досыць гучна прамаўляе: «Во зрабіў! Во ўдружыў! Як не сваімі рукамі... Каб яны адсохлі табе!»
...Сусед, які ставіў гэты замок, голас бабулін не чуе (гады тры ўжо як выехаў — у невядомым кірунку). Але ж чуюць іншыя.
Што таксама, відаць, не лішне.
«На вуліцах жыцця»
Усё заблытана: бацькі выхоўваюць дзяцей, дзеці — бацькоў...
У гэтай сям'і дачушка ўжо дарослая, а сыну — гадкоў з восем, відаць. Сур'ёзны. Спакойны: на «дзясяткі» вучыцца, займаецца музыкай, спортам... Што, напэўна, і не дзіўна: змалку бачыць, як шчыруюць бацькі, змалку чуе ад іх, што, каб нешта мець — той жа добры камп'ютар, машыну, кватэру, трэба старацца.
Сын так і рабіў, бо верыў...
А не так даўно, перад Калядамі, яшчэ і «праверыць» пашчасціла: бацька яго клопат займеў — старую машыну прадаў, новую не купіў, а выехаць трэба...
Сябар выручыў — пазычыў свайго «крузака».
Не машына — звер! Малы перш-наперш яе звонку агледзеў, вакол абышоў, потым — адчыніў дзверцу, залез на задняе сядзенне. Сеў пасярэдзіне, пакруціў галавой — уверх, налева-направа, памацаў скураную абіўку, спытаў:
— Тата, а дзядзя Слава лепш за цябе вучыўся?
І тата мусіў яму адказаць... А дома — яшчэ і паказаць школьны атэстат, чырвоны дыплом... Каб не было ў сына сумненняў.
...З Барадуліна:
Дарослым стаць
Спяшаецца дзіця,
І не ўяўляючы ўсяго
вар'яцтва
На вуліцах жыцця.
Ад крытыкі да зайздрасці
...З аўтобуса мы выйшлі ўтраіх. І тут жа, на прыпынку, затрымаліся — хлопец з дзеўкай, каб прыкурыць, я — каб паправіць шалік. І заадно, выпадкам, пачуць:
— Ты зараз дамоў?
— Ну. А ты?
— І я.
— Што там будзеш рабіць?
— Нічога. А ты?
— І я.
...«Ну што гэта за жыццё ў цябе?! — казаў неяк бацька гультаяватаму сыну. — Цэлымі днямі ні халеры не робіш, ляжыш на канапе, глядзіш тэлевізар, п'еш піва...» — «Тата, — перапыніў яго нашчадак, — я штось не разумею: ты крытыкуеш мяне? Ці ўсё-такі зайздросціш?»
І мару — таксама...
У маці дзве дачкі. Аднаго, як быццам, бацечкі, але...
Старэйшая — здабытчыца, працаўніца: многага паспытаўшы тут, з'ехала ў Амерыку. Даглядае там састарэлых, няблага зарабляе, як можа, памагае малодшай сястры. Бо яна — поўная процілегласць: і тое ёй не гэтак, і гэта не так! Уладкуецца недзе на працу, тыдзень паходзіць і кіне. Там калектыў не даспадобы, там начальнік дурны, там цяжка, там мала грошай... А жыць жа за нешта трэба, і прыбрацца хочацца, і да мора з'ездзіць — мара жыцця...
Наваспечаная «амерыканка» (шкадуючы, чаго ні зробіш) гэтую мару спраўдзіць хацела: аплаціла малодшай паездку ў Балгарыю.
Тая прыляцела, пасялілася ў атэлі, спусцілася ў рэстаран на вячэру. А там...
Шведскі стол і столькі напіткаў-наедкаў, задарма, што дзяўчына, паспытаўшы ці не ўсяго, сапсавала страўнік. Пакуль лячылася, — дадому пара. «Адпачыла».
Сястра, даведаўшыся, ЯК, сказала: «Усё ва ўнітаз! І мару — таксама».
Што адказаць на «дзякуй»?
Беларусь агітуе за мову, прычым — за сваю, беларускую.
Да прыкладу, едзеш па сталічных праспектах і раз-пораз бачыш то вялізнае фота хлопчыка з сабакам (надпіс побач: «Маё першае слова на роднай мове «сябар»), то ўпэўненага ў сабе маладзёна (з першым словам «поспех»), то прыгожую жанчыну сярэдняга веку з яе першым «дзякуй»...
І кожны з гэтых людзей нібыта пытае: «А якім будзе тваё першае слова на роднай мове?..»
Нехта, дасць Бог, задумаецца над адказам, зробіць высновы і тым самым адкрые для сябе цэлы россып іх, «крамяных, росных, васільковых»! Нехта ж — проста ўздыхне, бо ў Беларусі і сапраўды (на вялікі жаль) можна дажыць да сямі гадоў, ведаючы адно слова «сябар», у трыццаць — засвоіць «поспех» і ў 40-45 — «дзякуй».
...Пры гэтым не факт, што ў адказ на яго хоць зрэдку пачуеш «калі ласка».
Позна!
...Хросны памёр. Вялікі працаўнік быў і гаротнік... А ўжо дабрак, гумарыст...
У крамцы «Рытуальныя паслугі» (іх шмат цяпер у гарадах і сёлах) выбіраем «мужчынскі» вянок, дыктуем надпіс на стужку: «ДАРАГОМУ БАЦЕЧКУ АД ХРЭСНІКАЎ».
Прадавачка (яна ж — «мастачка») піша: нейкай адмысловай асадкай, схіліўшы галаву, старанна выводзячы кожную літарку...
Урэшце, скончыўшы, разгінаецца, акідвае вокам тое, што атрымалася, уголас чытае «ад каго» і кажа:
— Странная ў вас фамилия!
...Нябожчык, убачыўшы гэтую «сцэнку», пачуўшы гэтую фразу, абавязкова пасмяяўся б і некаму расказаў.
Ужо не раскажа, бо гэта з лясочку вернешся, з пясочку — ніколі.
Спадчына і спадкаемцы
Багатыя таксама плачуць.
У сям'і знаёмцаў — усяго па два, па чатыры, па шэсць, па восем: дамоў, кватэр, машын, крыніц даходаў...
Адна-адзіная — хіба дачка. Яна ж — пацеха, яна ж — пакута, бо ў няпоўныя 20 у першы раз закахалася. І, як здавалася, мела шчасце! Ва ўсялякім разе той каханы адказаў узаемнасцю: з'ехаліся, зажылі... Бацькі вяселле ім спланавалі! Аднак у маладых нешта там «не зраслося», і гады праз тры, не на жарт пасварыўшыся, яны разышліся.
Нейкі час жылі паасобку... Потым — разам. І зноў жа часова...
Карацей, гэтая валынка з раз'ездамі і «з'ездамі», гэтая «песня пра Фігара», які жыве немаведама дзе, цягнецца... шаснаццаць гадоў!
Тут у каго заўгодна цярпенне лопне — лопнула ў бацькі: загнаў таго «зяця» ў кут, сказаў яму:
— Будзь чалавекам, будзь мужыком нарэшце! Альбо жаніся і жыві, альбо... Вызначся...
— А як? — запытаўся дзяцюк.
— Ды проста: любіш Кацю?
Зяць адказаў «цесцю» фразай, ад якой «шызеюць» усе замежнікі (бо не разумеюць, што ў ёй — згода, адмова, альбо сумнеў?):
— Да нет... Наверное...
Праўда, жыць застаўся — пакуль.
Парадокс: у некага няма спадчыны, а вось спадкаемцаў!..
У некага — наадварот: пакідаць ёсць што, ды няма каму.
Час падарункаў
...Ты мне — я табе, можна сказаць: спачатку бацькі паказалі дзіцяці святочны салют (у двары ўсю ноч на Новы год рваліся петарды), а дзён праз колькі ўжо яно, тое малое, убачыла, як на патэльні скварыцца кавалачак свежыны, і аж запляскала ў ладкі: «Сают!.. Сают!» Хоць, здавалася б, што агульнага паміж тым і гэтым?
Прыкладна як паміж салютамі — сапраўднымі, ранейшымі (з нагоды вялікіх дзяржаўных свят) і імі ж, але цяперашнімі.
Ну вось надоечы...
Увечары, побач з домам нешта бабахнула! Аня з Санем на балкон — паглядзець. А там...
Як і варта было чакаць, паўнеба расквечана! «Салютуе» хтосьці!
— Можа, дзіця ў каго нарадзілася? — «здагадалася» жонка.
— Мо, ажаніўся хто? — падтрымаў яе муж. — Ці машыну выйграў...
— А можа, студэнт «хвасты» паздаваў?..
Для радасці, як вядома, падстаў з галавой — можа быць.
Як і не быць зусім... Бо яно ж і сапраўды — можна зараз сказаць дзяўчыне, жанчыне, дзіцяці: «Глядзі! Гэта — для цябе!». А потым выйсці ў двор і пад акном бабахнуць! Любімым, каханым гэта прыемна.
...Пакуль Саня з Аняй думалі так, пакуль «варажылі», для каго ж яркімі агнямі расквечана неба, і любаваліся ім, снег пайшоў — рэдзенькі, пяшчотны, нясмелы...
— Глядзі, гэта для цябе, — сказаў жонцы муж.
І яна, вядома ж, глядзела... Глядзела доўга. Каб запомніць — усё да драбніц... І каб потым, можа, да скону дзён «бачыць», як падае снег... Для яе.
Валянціна Доўнар
Выбар саджанца для садавода — той момант, значнасць якога складана пераацаніць.
Канцэрт для дзяцей і моладзі, пластычны спектакль Ягора Дружыніна і «Рок-панарама».