Вы тут

Час падарункаў


Спе­цы­я­ліс­ты па сне (ёсць, як вы­свят­ля­ец­ца, і та­кія) ра­яць пра­чы­нац­ца і тут жа, ад­ра­зу, ба­чыць свят­ло — дзён­нае... Гэ­та зна­чыць, што ця­пер, зі­мою, спаць трэ­ба да дзе­вя­ці, бо ра­ней у на­шых два­рах све­цяць хі­ба ліх­та­ры... І ча­сам — снег.

...Па ім — чыс­цют­кім, бя­лют­кім — а сё­май ра­ні­цы но­сяц­ца аў­чар­кі: аж ша­ле­юць, бед­ныя, каб да­га­дзіць сва­ім гас­па­да­рам. Тыя ста­яць — то по­бач, то па­вод­даль —
ды­ха­юць ма­роз­ным і све­жым яшчэ па­вет­рам, ба­чаць, як пра­чы­на­ец­ца го­рад...

Доб­ра, ка­ра­цей, спа­да­рам — у іх ёсць са­ба­кі, якія што­ра­нак вы­вод­зяць іх па­гу­ляць.

І, вя­до­ма ж, доб­ра са­ба­кам: у іх ёсць гас­па­да­ры.

Го­лас на­ро­да

...З пра­ві­лаў жыц­ця. Вы­хо­дзя­чы з до­му (зі­мой — з за­па­сам цяп­ла) трэ­ба: узяць ка­ша­лёк і ма­біль­нік, вы­клю­чыць газ і свят­ло, за­мкнуць дзве­ры. З пер­шы­мі, з ты­мі, што ў ква­тэ­ру, кло­па­ту ня­ма — ад­ной пра­вай, як той ка­заў, а вось з дру­гі­мі, у там­бу­ры, ужо ка­ні­цель, бо там ма­ла па­кру­ціць кол­ца, трэ­ба пры­пад­няць (а не апус­ціць, як звы­чай­на) руч­ку... Што, вя­до­ма ж, раз­драж­няе, хоць мы і пры­вык­лі. А вось ба­бу­ля...

Яна да су­сед­кі на зі­му пры­еха­ла — з вёс­кі. Тыд­ні са два пры­вы­ка­ла, у ква­тэ­ры ся­дзе­ла, на трэ­ці — ра­зам з гас­па­ды­няй ста­ла ў го­рад вы­хо­дзіць, каб па­гля­дзець, дзе тут што пра­да­ец­ца-куп­ля­ец­ца, на чац­вёр­ты — пай­шла па кра­мах са­ма. А што — ёй па­да­ба­ец­ца: ледзь не ўсё — апроч цэн і... дзвя­рэй у там­бу­ры.

Та­му ба­бу­ля, іх ад­чы­ня­ю­чы, што­раз уго­лас і до­сыць гуч­на пра­маў­ляе: «Во зра­біў! Во ўдру­жыў! Як не сва­і­мі ру­ка­мі... Каб яны ад­сох­лі та­бе!»

...Су­сед, які ста­віў гэ­ты за­мок, го­лас ба­бу­лін не чуе (га­ды тры ўжо як вы­ехаў — у не­вя­до­мым кі­рун­ку). Але ж чу­юць ін­шыя.

Што так­са­ма, ві­даць, не ліш­не.

«На ву­лі­цах жыц­ця»

Усё за­блы­та­на: баць­кі вы­хоў­ва­юць дзя­цей, дзе­ці — баць­коў...

У гэ­тай сям'і да­чуш­ка ўжо да­рос­лая, а сы­ну — гад­коў з во­сем, ві­даць. Сур'­ёз­ны. Спа­кой­ны: на «дзя­сят­кі» ву­чыц­ца, зай­ма­ец­ца му­зы­кай, спор­там... Што, на­пэў­на, і не дзіў­на: змал­ку ба­чыць, як шчы­ру­юць баць­кі, змал­ку чуе ад іх, што, каб неш­та мець — той жа доб­ры кам­п'ю­тар, ма­шы­ну, ква­тэ­ру, трэ­ба ста­рац­ца.

Сын так і ра­біў, бо ве­рыў...

А не так даў­но, пе­рад Ка­ля­да­мі, яшчэ і «пра­ве­рыць» па­шчас­ці­ла: баць­ка яго кло­пат зай­меў — ста­рую ма­шы­ну пра­даў, но­вую не ку­піў, а вы­ехаць трэ­ба...

Ся­бар вы­ру­чыў — па­зы­чыў свай­го «кру­за­ка».

Не ма­шы­на — звер! Ма­лы перш-на­перш яе звон­ку агле­дзеў, ва­кол абы­шоў, по­тым — ад­чы­ніў дзвер­цу, за­лез на зад­няе ся­дзен­не. Сеў па­ся­рэ­дзі­не, па­кру­ціў га­ла­вой — уверх, на­ле­ва-на­пра­ва, па­ма­цаў ску­ра­ную абіў­ку, спы­таў:

— Та­та, а дзя­дзя Сла­ва лепш за ця­бе ву­чыў­ся?

І та­та му­сіў яму ад­ка­заць... А до­ма — яшчэ і па­ка­заць школь­ны атэс­тат, чыр­во­ны дып­лом... Каб не бы­ло ў сы­на су­мнен­няў.

...З Ба­ра­ду­лі­на:

Да­рос­лым стаць

Спя­ша­ец­ца дзі­ця,

І не ўяў­ля­ю­чы ўся­го

вар'­яц­тва

На ву­лі­цах жыц­ця.

Ад кры­ты­кі да зайз­драс­ці

...З аў­то­бу­са мы вый­шлі ўтра­іх. І тут жа, на пры­пын­ку, за­тры­ма­лі­ся — хло­пец з дзеў­кай, каб пры­ку­рыць, я — каб па­пра­віць ша­лік. І за­ад­но, вы­пад­кам, па­чуць:

— Ты за­раз да­моў?

— Ну. А ты?

— І я.

— Што там бу­дзеш ра­біць?

— Ні­чо­га. А ты?

— І я.

...«Ну што гэ­та за жыц­цё ў ця­бе?! — ка­заў не­як баць­ка гуль­та­я­ва­та­му сы­ну. — Цэ­лы­мі дня­мі ні ха­ле­ры не ро­біш, ля­жыш на ка­на­пе, гля­дзіш тэ­ле­ві­зар, п'еш пі­ва...» — «Та­та, — пе­ра­пы­ніў яго на­шча­дак, — я штось­ не ра­зу­мею: ты кры­ты­ку­еш мя­не? Ці ўсё-та­кі зайз­дрос­ціш?»

І ма­ру — так­са­ма...

У ма­ці дзве дач­кі. Ад­на­го, як быц­цам, ба­цеч­кі, але...

Ста­рэй­шая — зда­быт­чы­ца, пра­цаў­ні­ца: мно­га­га па­спы­таў­шы тут, з'е­ха­ла ў Аме­ры­ку. Да­гля­дае там са­ста­рэ­лых, ня­бла­га за­раб­ляе, як мо­жа, па­ма­гае ма­лод­шай сяст­ры. Бо яна — поў­ная про­ці­лег­ласць: і тое ёй не гэ­так, і гэ­та не так! Улад­ку­ец­ца не­дзе на пра­цу, ты­дзень па­хо­дзіць і кі­не. Там ка­лек­тыў не да­спа­до­бы, там на­чаль­нік дур­ны, там цяж­ка, там ма­ла гро­шай... А жыць жа за неш­та трэ­ба, і пры­брац­ца хо­чац­ца, і да мо­ра з'ез­дзіць — ма­ра жыц­ця...

На­вас­пе­ча­ная «аме­ры­кан­ка» (шка­ду­ю­чы, ча­го ні зро­біш) гэ­тую ма­ру спраў­дзіць ха­це­ла: апла­ці­ла ма­лод­шай па­езд­ку ў Бал­га­рыю.

Тая пры­ля­це­ла, па­ся­лі­ла­ся ў атэ­лі, спус­ці­ла­ся ў рэ­ста­ран на вя­чэ­ру. А там...

Швед­скі стол і столь­кі на­піткаў-на­ед­каў, задарма, што дзяў­чы­на, па­спы­таў­шы ці не ўся­го, са­пса­ва­ла страў­нік. Па­куль ля­чы­ла­ся, — да­до­му па­ра. «Ад­па­чы­ла».

Сяст­ра, да­ве­даў­шы­ся, ЯК,  сказала: «Усё ва ўні­таз! І ма­ру — так­са­ма».

Што ад­ка­заць на «дзя­куй»?

Бе­ла­русь агі­туе за мо­ву, пры­чым — за сваю, бе­ла­рус­кую.

Да пры­кла­ду, едзеш па ста­ліч­ных пра­спек­тах і раз-по­раз ба­чыш то вя­ліз­нае фо­та хлоп­чы­ка з са­ба­кам (над­піс по­бач: «Маё пер­шае сло­ва на род­най мо­ве «ся­бар»), то ўпэў­не­на­га ў са­бе ма­ла­дзё­на (з пер­шым сло­вам «пос­пех»), то пры­го­жую жан­чы­ну ся­рэд­ня­га ве­ку з яе пер­шым «дзя­куй»...

І кож­ны з гэ­тых лю­дзей ні­бы­та пы­тае: «А якім бу­дзе тваё пер­шае сло­ва на род­най мо­ве?..»

Нех­та, дасць Бог, за­ду­ма­ец­ца над ад­ка­зам, зро­біць вы­сно­вы і ­тым самым ад­крые для ся­бе цэ­лы рос­сып іх, «кра­мя­ных, рос­ных, ва­сіль­ко­вых»! Нех­та ж — прос­та ўздых­не, бо ў Бе­ла­ру­сі і са­праў­ды (на вя­лі­кі жаль) мож­на да­жыць да ся­мі га­доў, ве­да­ю­чы ад­но сло­ва «ся­бар», у трыц­цаць — за­сво­іць «пос­пех» і ў 40-45 — «дзя­куй».

...Пры гэ­тым не факт, што ў ад­каз на яго хоць зрэдку па­чу­еш «ка­лі лас­ка».

Поз­на!

...Хрос­ны па­мёр. Вя­лі­кі пра­цаў­нік быў і га­рот­нік... А ўжо даб­рак, гу­ма­рыст...

У крам­цы «Ры­ту­аль­ныя па­слу­гі» (іх шмат ця­пер у га­ра­дах і сё­лах) вы­бі­ра­ем «муж­чын­скі» вя­нок, дык­ту­ем над­піс на стуж­ку: «ДА­РА­ГО­МУ БА­ЦЕЧ­КУ АД ХРЭС­НІ­КАЎ».

Пра­давачка (яна ж — «мас­тач­ка») пі­ша: ней­кай ад­мыс­ло­вай асад­кай, схі­ліў­шы га­ла­ву, ста­ран­на вы­вод­зя­чы кож­ную лі­тар­ку...

Урэш­це, скон­чыў­шы, раз­гі­на­ец­ца, акід­вае во­кам тое, што атры­ма­ла­ся, уго­лас чы­тае «ад ка­го» і ка­жа:

— Стран­ная ў вас фамилия!

...Ня­бож­чык, уба­чыў­шы гэ­тую «сцэн­ку», па­чуў­шы гэ­тую фра­зу, аба­вяз­ко­ва па­смяяў­ся б і не­ка­му рас­ка­заў.

Ужо не рас­ка­жа, бо гэ­та з ля­соч­ку вер­неш­ся, з пя­соч­ку — ні­ко­лі.

Спад­чы­на і спад­ка­ем­цы

Ба­га­тыя так­са­ма пла­чуць.

У сям'і зна­ём­цаў — уся­го па два, па ча­ты­ры, па шэсць, па во­сем: да­моў, ква­тэр, ма­шын, кры­ніц да­хо­даў...

Ад­на-адзі­ная — хі­ба дач­ка. Яна ж — па­це­ха, яна ж — па­ку­та, бо ў ня­поў­ныя 20 у пер­шы раз за­ка­ха­ла­ся. І, як зда­ва­ла­ся, ме­ла шчас­це! Ва ўся­ля­кім ра­зе той ка­ха­ны ад­ка­заў уза­ем­нас­цю: з'е­ха­лі­ся, за­жы­лі... Баць­кі вя­сел­ле ім спла­на­ва­лі! Ад­нак у ма­ла­дых неш­та там «не зрас­ло­ся», і га­ды праз тры, не на жарт па­сва­рыў­шы­ся, яны ра­зы­шлі­ся.

Ней­кі час жы­лі па­асоб­ку... По­тым — ра­зам. І зноў жа ча­со­ва...

Ка­ра­цей, гэ­тая ва­лын­ка з раз'­ез­да­мі і «з'ез­да­мі», гэ­тая «пес­ня пра Фі­га­ра», які жы­ве не­ма­ве­да­ма дзе, цяг­нец­ца... шас­нац­цаць га­доў!

Тут у ка­го за­ўгод­на цяр­пен­не лоп­не — лоп­ну­ла ў баць­кі: за­гнаў та­го «зя­ця» ў кут, ска­заў яму:

— Будзь ча­ла­ве­кам, будзь му­жы­ком на­рэш­це! Аль­бо жа­ні­ся і жы­ві, аль­бо... Вы­знач­ся...

— А як? — за­пы­таў­ся дзя­цюк.

— Ды прос­та: лю­біш Ка­цю?

Зяць ад­ка­заў «цес­цю» фра­зай, ад якой «шы­зе­юць» усе за­меж­ні­кі (бо не ра­зу­ме­юць, што ў ёй — зго­да, ад­мо­ва, аль­бо су­мнеў?):

— Да нет... На­вер­ное...

Праў­да, жыць за­стаў­ся — па­куль.

Па­ра­докс: у не­ка­га ня­ма спад­чы­ны, а вось спад­ка­ем­цаў!..

У не­ка­га — на­ад­ва­рот: па­кі­даць ёсць што, ды ня­ма ка­му.

Час па­да­рун­каў

...Ты мне — я та­бе, мож­на ска­заць: спа­чат­ку баць­кі па­ка­за­лі дзі­ця­ці свя­точ­ны са­лют (у два­ры ўсю ноч на Но­вы год рва­лі­ся пе­тар­ды), а дзён праз коль­кі ўжо яно, тое ма­лое, уба­чы­ла, як на па­тэль­ні сква­рыц­ца ка­ва­ла­чак све­жы­ны, і аж за­пляс­ка­ла ў лад­кі: «Са­ют!.. Са­ют!» Хоць, зда­ва­ла­ся б, што агуль­на­га па­між тым і гэ­тым?

Пры­клад­на як па­між са­лю­та­мі — са­праўд­ны­мі, ра­ней­шы­мі (з на­го­ды вя­лі­кіх дзяр­жаў­ных свят) і імі ж, але ця­пе­раш­ні­мі.

Ну вось на­до­ечы...

Уве­ча­ры, по­бач з до­мам неш­та ба­бах­ну­ла! Аня з Са­нем на бал­кон — па­гля­дзець. А там...

Як і вар­та бы­ло ча­каць, паў­не­ба рас­кве­ча­на! «Са­лю­туе» хтось­ці!

— Мо­жа, дзі­ця ў ка­го на­ра­дзі­ла­ся? — «зда­га­да­ла­ся» жон­ка.

— Мо, ажа­ніў­ся хто? — пад­тры­маў яе муж. — Ці ма­шы­ну вый­граў...

— А мо­жа, сту­дэнт «хвас­ты» па­зда­ваў?..

Для ра­дас­ці, як вя­до­ма, пад­стаў з га­ла­вой — мо­жа быць.

Як і не быць зу­сім... Бо яно ж і са­праў­ды — мож­на за­раз ска­заць дзяў­чы­не, жан­чы­не, дзі­ця­ці: «Гля­дзі! Гэ­та — для ця­бе!». А по­тым вый­сці ў двор і пад акном ба­бах­нуць! Лю­бі­мым, ка­ха­ным гэ­та пры­ем­на.

...Па­куль Са­ня з Аняй ду­ма­лі так, па­куль «ва­ра­жы­лі», для ка­го ж яр­кі­мі аг­ня­мі рас­кве­ча­на не­ба, і лю­ба­ва­лі­ся ім, снег пай­шоў — рэ­дзень­кі, пя­шчот­ны, ня­сме­лы...

— Гля­дзі, гэ­та для ця­бе, — сказаў жонцы муж.

І яна, вя­до­ма ж, гля­дзе­ла... Гля­дзе­ла доў­га. Каб за­пом­ніць — усё да драб­ніц... І каб по­тым, мо­жа, да ско­ну дзён «ба­чыць», як па­дае снег... Для яе.

Ва­лян­ці­на Доў­нар

 

Выбар рэдакцыі

Грамадства

Час клопату садаводаў: на якія сарты пладовых і ягадных культур варта звярнуць увагу?

Час клопату садаводаў: на якія сарты пладовых і ягадных культур варта звярнуць увагу?

Выбар саджанца для садавода — той момант, значнасць якога складана пераацаніць.

Культура

Чым сёлета будзе здзіўляць наведвальнікаў «Славянскі базар у Віцебску»?

Чым сёлета будзе здзіўляць наведвальнікаў «Славянскі базар у Віцебску»?

Канцэрт для дзяцей і моладзі, пластычны спектакль Ягора Дружыніна і «Рок-панарама».