Прывітанне і… бывай

Яна лі­чыць ся­бе мін­чан­кай, хоць жы­ве за го­ра­дам. З ад­на­го бо­ку да зу­сім «га­рад­ско­га» трох­па­вяр­хо­ва­га до­ма пад­сту­пае са­сно­вы ля­сок. Лі­та­раль­на пад вок­на­мі — гра­ды, дзе ўлет­ку рас­це і дае ўра­джай усё тое, па што не на­ез­дзіш­ся кож­ны дзень у ста­лі­цу. У ёй ад­ра­зу рас­па­зна­еш доб­рую гас­па­ды­ню: па вы­мы­тай да бляс­ку пад­ло­зе, па да­гле­джа­ных квет­ках у ва­зон­чы­ках, па ча­роў­ных па­хах, якія да­но­сяц­ца з кух­ні і ўжо са­мі па са­бе ўзбу­джа­юць апе­тыт…

Ужо больш за га­дзі­ну мы ся­дзім і раз­маў­ля­ем. Яна мне — свае бе­ды, я ёй — свае. Дзвюм жан­чы­нам з да­во­лі знач­ным ся­мей­ным ста­жам заў­сё­ды зной­дзец­ца чым па­дзя­ліц­ца ад­на з ад­ной… Браз­га­юць клю­чы ў за­мку, і Ма­ры­на вы­хо­дзіць у ка­лі­дор.

— Ну што?.. Здаў? Він­шую. Ідзі сне­дай і кла­дзі­ся ад­па­чы­ваць.

Вяр­нуў­шы­ся, шчыль­на за­чы­няе за са­бой дзве­ры і тлу­ма­чыць шэп­там:

— Гэ­та ён, па­сы­нак. Сён­ня эк­за­мен ва ўні­вер­сі­тэ­це зда­ваў. Вось скон­чыць праз паў­го­да ву­чо­бу, па­е­дзе пра­ца­ваць па раз­мер­ка­ван­ні, і бу­ду я воль­най птуш­кай, ку­ды за­ха­чу — ту­ды і па­ля­чу, праў­да? — яна пад­мірг­вае па-змоў­ніц­ку і ўсмі­ха­ец­ца. Але ўсмеш­ка атрым­лі­ва­ец­ца сум­най. Мож­на пай­сці з ха­ты, з'е­хаць з аб­рыд­ла­га па­сёл­ка. Толь­кі ад ся­бе ні­ку­ды не збя­жыш…

Двац­цаць з не­вя­лі­кім га­доў ся­мей­на­га жыц­ця пра­ля­це­лі, як сон. «Ты спы­тай мя­не, што бы­ло ў ім, і я ад­ка­жу: свар­кі, аб­ра­зы, хва­ро­бы дзя­цей і спрад­веч­ны не­да­хоп гро­шай. Гэ­та за­пом­ні­ла­ся доб­ра. А вось каб што свет­лае, ра­дас­нае — хоць за­бі, ад­ра­зу не пры­га­даю».

Ця­пер ужо і дзе­ці вы­рас­лі, і ў ква­тэ­ры тое-сёе з'я­ві­ла­ся, і на пра­цы па­ва­жа­юць і цэ­няць. Ды і га­доў яшчэ не так шмат — уся­го «кры­ху за со­рак». Зда­ва­ла­ся б: жы­ві, ра­дуй­ся… Толь­кі вось ня­ма для ка­го.

— Эх, за­ка­хац­ца б зноў, га­ла­ву стра­ціць, за­быц­ца пра ўсё… Каб быў ча­ла­век, яко­му ты са­праў­ды па­трэб­на. Уся­ля­кая — і ў свя­точ­най су­кен­цы, і ў хат­нім ха­ла­це, і зда­ро­вая, і хво­рая… І што б ты ні ра­бі­ла, дзе б ні бы­ла, заў­сё­ды ад­чу­ва­ла б гэ­та, на­ват на вя­лі­кай ад­лег­лас­ці, — ма­рыць яна ўго­лас.

Устае з ка­на­пы, ці­хень­ка па­ды­хо­дзіць да дзвя­рэй, пры­ад­чы­няе іх і пры­слу­хоў­ва­ец­ца: што там ро­біць па­сы­нак? Чу­ваць, як на кух­ні ён браз­го­ча каст­ру­ля­мі і лыж­ка­мі, уклю­чае і вы­клю­чае ва­ду… Ма­ры­на зноў усмі­ха­ец­ца — на гэ­ты раз за­да­во­ле­на, за­чы­няе дзве­ры і вяр­та­ец­ца на ка­на­пу.

«Тан­цуль­кі» ады­шлі ў мі­ну­лае, але Ма­ры­на не пе­ра­жы­ва­ла. Па на­ту­ры вя­сё­лая і смяш­лі­вая, жыць ста­ра­ла­ся, быц­цам пес­ню спя­ва­ла… Праз год на­ра­дзіў­ся Са­ша. А яшчэ праз па­ру га­доў у Анд­рэя па­мер­ла ма­ці, па­кі­нуў­шы сі­ро­та­мі вась­мя­рых дзя­цей. Ра­зам па­еха­лі на па­ха­ван­не. Пас­ля па­мі­нак Ма­ры­на, каб не па­кі­даць на во­лю лё­су гас­па­дар­ку свек­ры­ві, узя­ла­ся за сад-ага­род. Ма­лень­кі Са­шка кру­ціў­ся пад ру­ка­мі. «Ма­ма, на­збі­рай ягад!» — па­пра­сіў. Яна на­хі­лі­ла­ся, каб са­рваць. І рап­там па­чу­ла з дру­го­га бо­ку: «Ма­ма, і мне так­са­ма!» Хлоп­чык га­доў трох-ча­ты­рох, са­мы ма­лод­шы Анд­рэ­еў бра­цік, ста­яў по­бач…

Гэ­та не­ча­ка­нае «ма­ма» і за­па­ла ў ду­шу. Праз не­каль­кі дзён цяг­ні­ком яны вяр­та­лі­ся ў Мінск. Ма­лень­кі Ві­та­лік так­са­ма ехаў з імі. Ма­ры­на так і не здо­ле­ла па­га­дзіц­ца ад­даць яго ў дзі­ця­чы дом, не змаг­ла здра­дзіць дзі­ця­ці, якое са­мо яе вы­бра­ла.

— За Са­шку свай­го я так не ба­ю­ся, як за Ві­та­лі­ка. Са­шка ў мя­не пра­біў­ны, у ка­мер­сан­ты пад­аў­ся, на­ват да ар­міі больш за мя­не за­раб­ляў. Су­час­ны хло­пец, ка­ра­цей. А вось Ві­та­лік… Ні­чо­га не зро­біць, не спы­таў­шы па­ра­ды, да­зво­лу. Ці­хі, спа­кой­ны: ка­лі ў ха­це, дык на­ват і не чу­ваць. Ледзь што — ад­ра­зу: «Ма­ма, а як ты ду­ма­еш?». Не ве­даю, зда­гад­ва­ец­ца ці не, што я яму не род­ная, а мой муж — не баць­ка, а ста­рэй­шы брат. Вель­мі шка­да­ва­ла я яго… Не­ка­лі, па­мя­таю, Анд­рэй прый­шоў да­до­му на­пад­піт­ку, за­пы­таў­ся ў Ві­таль­кі пра дзён­нік. Па­гля­дзеў ад­зна­кі — і да­вай «вы­хоў­ваць». Бі­ся, ка­жа, га­ла­вой аб сця­ну, ка­лі не хо­чаш ву­чыц­ца, — бо ўсё роў­на дур­нем вы­рас­цеш. Я як­раз на кух­ні неш­та ра­бі­ла — чую плач, ды та­кі моц­ны, столь­кі бо­лю ў ім… Пры­бег­ла, уба­чы­ла… Та­ды мы з му­жам упер­шы­ню сур'­ёз­на па­сва­ры­лі­ся. Ды што там па­сва­ры­лі­ся. Ён мя­не так «раз­ма­ля­ваў», што ты­дзень на ра­бо­ту не ха­дзі­ла: на кож­ным во­ку — па мет­цы. Ад­нак Ві­та­лі­ка больш не ча­паў. У край­нім вы­пад­ку ма­цю­ка­мі аб­ло­жыць — і ўсё. А вось мне з‑за па­сын­ка да­ста­ва­ла­ся час­та. Ды і ўво­гу­ле — муж па­чаў зла­вац­ца з лю­бой на­го­ды і спа­га­няць сваю злосць на мне.

У хут­кім ча­се муж на служ­бо­вай ма­шы­не пад­аў­ся ў ка­ман­дзі­роў­ку. Быў ка­нец ле­та, ста­я­лі спя­кот­ныя дні. Пас­ля ра­бо­ты Ма­ры­на вы­бра­ла­ся з су­сед­кай у не­вя­лі­кі ля­сок, што пад­сту­паў да іх па­сёл­ка… Вый­шлі на па­лян­ку — і ў яе ледзь не пад­ка­сі­лі­ся но­гі: «жы­гу­лі» са зна­ё­мы­мі ну­ма­ра­мі. По­бач — ні ду­шы… «Да­вай вер­нем­ся на­зад!» — па­пра­сі­ла яна пры­яцель­ку. «Ты што, Ма­ры­на, звар'­я­це­ла? — за­пя­рэ­чы­ла тая. — Ка­лі яны там удва­іх, пой­дзем і па­б'ем вок­ны!». Ледзь ад­га­ва­ры­ла…

Муж пры­ехаў з «ка­ман­дзі­роў­кі» на на­ступ­ны дзень. На­га­та­ва­ла пры­сма­каў, пе­ра­сла­ла ло­жак… «Як з'ез­дзіў?» — спа­кой­на спы­та­ла, ка­лі Анд­рэй ужо ся­дзеў за ста­лом. «Нар­маль­на, толь­кі вель­мі ста­міў­ся», — ад­ка­заў муж, ду­ма­ю­чы, на­пэў­на, што на гэ­тым да­лей­шыя рос­пы­ты скон­чац­ца. «Ты ў на­ступ­ны раз, пе­рад тым як у ле­се спы­ніц­ца, хоць ну­мар на ма­шы­не па­мя­няй», — яна ні на паў­то­ну не па­вы­сі­ла го­лас, але пра­цяг­лае маў­чан­не рас­тлу­ма­чы­ла ўсё без ліш­ніх слоў.

Да­лей… А што да­лей? Ні­я­кіх скан­да­лаў Ма­ры­на не ўчы­ня­ла. Ні­я­кіх раз­моў на­кшталт «Як ты мог?!» не за­во­дзі­ла. Жы­ла як у сне. Як ляль­ка, якую пры­му­сі­лі ру­хац­ца з да­па­мо­гай клю­ча ў ме­ха­ніз­ме. Звон­ку дык ні­чо­га ў іх не змя­ні­ла­ся. Боль жыў унут­ры. Яна пра­чы­на­ла­ся з ім і за­сы­на­ла. У лож­ку «пе­ра­дум­ва­ла» ўсё сваё жыц­цё. Ус­па­мі­на­ла, як пры­вез­лі да­до­му Ві­та­лі­ка, як не маг­лі ўлад­ка­ваць яго ў дзі­ця­чы са­док, як кру­ці­ла­ся з дву­ма ма­лы­мі на ад­ну ма­лень­кую зар­пла­ту, па­куль муж быў у пра­цяг­лых ка­ман­дзі­роў­ках. І ў ста­ло­вую яна пай­шла пра­ца­ваць, каб мець маг­чы­масць пры­но­сіць да­до­му рэшт­кі ежы, а то і не­да­ед­кі… Пра ся­бе ду­ма­ла ў апош­нюю чар­гу. Мо­жа, да­рэм­на? Па вя­лі­кім ра­хун­ку, му­жы­кі не над­та цяг­нуц­ца да «пра­віль­ных» жан­чын, га­то­вых ах­вя­ра­ваць усім дзе­ля сям'і. Ну, хі­ба што ў ста­рас­ці. А ў ма­ла­до­сці… Не, яны, вя­до­ма, іх па-свой­му цэ­няць і па­ва­жа­юць, але сло­вы ка­хан­ня га­во­раць ін­шым.

Ужо год Са­ша слу­жыць у вой­ску. У хут­кім ча­се Ві­та­лік так­са­ма па­кі­не баць­коў­скі (інакш не на­за­веш) дом… Дзе­ці вы­рас­лі, мож­на, на­рэш­це, па­ду­маць і пра ся­бе?

— З ме­сяц та­му мы з му­жам ся­дзе­лі за ста­лом, вя­чэ­ра­лі. Удва­іх — Ві­та­лік пай­шоў да сяб­ра. «Я ўдзяч­ны та­бе за яго. Вы­рас­ці­ла ўсё ж ча­ла­ве­кам, — ска­заў Анд­рэй. — Ну а ця­пер мо­жам ужо раз­бег­чы­ся ў роз­ныя ба­кі. Ты мне не па­трэб­на». У мя­не, шчы­ра ка­жу­чы, і мо­ву ад­ня­ло… Са­бра­ла­ся і па­еха­ла да сяб­роў­кі. На­ча­ваць не вяр­ну­ла­ся. Ад яе — ад­ра­зу на пра­цу. Але Анд­рэй мя­не не шу­каў, не хва­ля­ваў­ся. Толь­кі ка­лі ве­ча­рам да­до­му пры­еха­ла, зырк­нуў, як воўк: маў­ляў, маг­ла б і не вяр­тац­ца. Ця­пер так і жы­ву — чу­жая ў сва­ёй ха­це. Ска­жы, за што? Праў­ду лю­дзі ка­жуць: му­жы­ка з са­ма­га па­чат­ку ў аб­цу­гах тры­маць трэ­ба. Каб ба­яў­ся, на­ват гля­нуць на­ле­ва, каб сваё мес­ца ве­даў. А я ўсё спа­дзя­ва­ла­ся: аду­ма­ец­ца, зра­зу­мее… Вось і да­ча­ка­ла­ся…

Ну што тут бы­ло па­ра­іць? Гіс­то­рыя, якіх сот­ні, ка­лі не ты­ся­чы. На жаль, ка­хан­не не мо­жа быць веч­ным, што б там ні вы­дум­ля­лі паэ­ты і ра­ман­ты­кі. На пра­ця­гу жыц­ця па­чуц­ці змя­ня­юц­ца якас­на і коль­кас­на, страч­ва­юць бы­лыя фар­бы, на­бы­ва­юць ін­шы змест… І ўсё ж міль­ё­ны ня­бач­ных ка­пі­ля­раў звяз­ва­юць ад­на­го ча­ла­ве­ка з дру­гім, на­ват ка­лі ні ён, ні яна ў гэ­та ўжо не ве­раць. Но­вая за­ка­ха­насць заў­сё­ды зда­ец­ца леп­шай за па­пя­рэд­нюю — на­пэў­на, та­му што ня­се з са­бой ра­дасць ад­крыц­ця ня­зве­да­на­га. Але, імк­ну­чы­ся на­су­страч гэ­та­му ад­крыц­цю, не трэ­ба, на­пэў­на, спя­шац­ца ста­віць крыж на мі­ну­лым. На тым жыц­ці, дзе вас ра­зу­ме­лі. Дзе вам да­га­джа­лі. Дзе ра­за­гра­ва­лі вам вя­чэ­ру і мы­лі ва­шу бя­ліз­ну. Дзе жа­да­лі доб­ра­га дня і пры­ем­на­га сну. Маг­чы­ма, у бу­ду­чы­ні гэ­та ўжо ні­ко­лі не паў­то­рыц­ца…

Ала БЫ­ВА­ЛА­ВА.