Вярнуцца да сябе

І свет па­ве­рыў бы...

Ле­там не­як ішоў праз парк, што ў на­шай вёс­цы, па­раў­няў­ся з пля­цоў­кай, дзе гу­ля­ла дзят­ва гад­коў ча­ты­рох-пя­ці і па­чуў ад­туль: «Здраст­вуй­ця... здраст­вуй­ця!». Па вы­маў­лен­ні слоў бы­ло зра­зу­ме­ла, што гэ­тыя хлоп­чы­кі і дзяў­чат­кі, ну вя­до­ма ж, з ту­тэй­шых, бе­ла­рус­кіх сем'­яў. Та­му я спы­таў: «А ча­му вы га­во­ры­це «здрав­ствуй­те»? Ва­ша ра­дзі­ма — Бе­ла­русь, вы — бе­ла­ру­сы. Та­му ві­та­ю­чы­ся, ка­жы­це «доб­ры дзень!».

Па­ра­іў так і пай­шоў са­бе да­лей. Праз коль­кі хві­лін паўз тую ж гуль­ня­вую пля­цоў­ку вяр­та­ю­ся на­зад. Чую ад­туль: «Доб­ры дзень! Доб­ры дзень!»...

Га­ла­сы гу­чаць на­пе­ра­бой, як бы ў спа­бор­ніц­тве — хто пры­га­жэй пра­мо­віць гэ­тыя і без та­го пры­го­жыя сло­вы...

Між­во­лі за­мі­ла­ваў­ся — і дзі­ця­чай шчы­рас­цю, і не­па­срэд­нас­цю. Па­ду­маў: ву­чы­лі б мы свай­му, род­на­му ў сям'і, у дзі­ця­чых сад­ках, коль­кі б пад­рас­та­ла бе­ла­рус­ка­моў­ных дзе­так!

З ах­во­тай яны пай­шлі б у бе­ла­рус­кія шко­лы, у гім­на­зіі, ка­ле­джы, у ВНУ... Гля­дзіш, з ця­гам ча­су на аб­ся­гах Бе­ла­ру­сі — ад Доб­ру­ша да Ка­мян­ца, ад Ра­со­наў да Хой­ні­каў — за­гу­ча­ла б бе­ла­рус­кая мо­ва. І па­ве­рыў бы свет, што мы — бе­ла­ру­сы.

Па­чы­наць з ся­бе

Зноў жа ле­там па пу­цёў­цы тра­піў у Ві­цеб­скі аб­лас­ны шпі­таль ін­ва­лі­даў вай­ны. Не­па­да­лёк ад яго зна­хо­дзі­ла­ся кра­ма. Усе над­пі­сы там, вя­до­ма ж, бы­лі на рус­кай мо­ве, па­куп­ні­кі і пра­даў­цы так­са­ма га­ва­ры­лі па-рус­ку. Але ж я, звяр­та­ю­чы­ся да гэ­тых дзяў­чат — як і да ўсіх ін­шых на пры­ёмах у дак­та­роў, у пры­ват­ных гу­тар­ках — заў­сё­ды га­ва­рыў на род­най мо­ве...

Гля­джу: і яны, па­да­ючы мне той ці ін­шы та­вар, ста­лі ка­заць «ка­лі лас­ка», а по­тым і «дзя­куй за па­куп­ку». Пры­тым кож­ны раз па-доб­ра­му ўсмі­ха­лі­ся...

Ло­гі­ка пад­каз­вае, што па­чы­наць трэ­ба з ся­бе. Гля­дзіш, і ў та­го, з кім за­га­во­рыш на род­най мо­ве, неш­та ў ду­шы зва­рух­нец­ца, спра­цуе ген­ная па­мяць, і ча­ла­век, маг­чы­ма, на здзіў­лен­не са­бе, за­га­во­рыць на мо­ве прод­каў-ліц­ві­наў. Ды яшчэ і ўзра­ду­ец­ца, што (вось бач ты!) вяр­нуў­ся да ся­бе — бе­ла­ру­са.

Цяж­кі, як той ка­заў, толь­кі па­ча­так.

Ні­бы ў пус­ты­ні

...Ка­рэс­пан­дэн­ту да­ва­ла ін­тэр­в'ю жан­чы­на — па бе­ла­рус­ку. Не на­стаў­ні­ца род­най мо­вы і лі­та­ра­ту­ры, не бе­ла­рус­кая пісь­мен­ні­ца, — за­гад­чы­ца ад­дзе­ла са­цы­яль­на­га за­бес­пя­чэн­ня, зда­ец­ца, За­вод­ска­га ра­ё­на Мін­ска (на жаль, не за­пом­ніў проз­ві­шча).

І бы­ло ад­чу­ван­не, ні­бы ў пус­ты­ні, ся­род су­цэль­ных пяс­коў, на­тра­піў на жы­вую, зя­лё­ную рас­лін­насць... Ці на кры­ніч­ку з жы­вою ва­дой.

Па­ве­я­ла бе­ла­рус­кім ду­хам

У вёс­цы Ка­маі, дзе я жы­ву, пяць крам. Як ні сум­на, у іх не ві­даць ні­вод­на­га бе­ла­рус­ка­га сло­ва, — ці гэ­та шыль­да, ці ней­кая аб'­ява, ці цэн­нік, ці неш­та яшчэ. І пра­даў­цы там рус­ка­моў­ныя (чы­тай: пра­маў­ля­юць рус­кія сло­вы ў бе­ла­рус­кім фа­не­тыч­ным афарм­лен­ні: бла­га­да­ру, пры­ят­на, пра­нік...).

І вось па­ві­нен з'я­віц­ца но­вы ганд­лё­вы аб'­ект. На­пя­рэ­дад­ні на дзвя­рах яго чы­таю аб­вест­ку: «Ша­ноў­ныя зем­ля­кі! 6 ліс­та­па­да 2014 го­да (чац­вер) ад­бу­дзец­ца ад­крыц­цё кра­мы «Гро­шык». Шчы­ра за­пра­ша­ем! М.К. Да­вы­доў­ская».

Ма­рыя Ка­зі­мі­раў­на — бы­лая на­стаў­ні­ца на­шай шко­лы, вы­кла­да­ла дзе­цям ма­тэ­ма­ты­ку, што, вя­до­ма ж, не за­мі­на­ла ёй ве­даць і лю­біць род­ную мо­ву, лі­та­ра­ту­ру. А та­му ў на­шай но­вай крам­цы па-бе­ла­рус­ку не толь­кі таб­ліч­ка з ука­зан­нем рэ­жы­му пра­цы, але і цэн­ні­кі на та­ва­ры.

Сын Ма­рыі Ка­зі­мі­раў­ны Па­вел Да­вы­доў­скі вы­дат­на ва­ло­дае бе­ла­рус­кай мо­вай і з па­куп­ні­ка­мі га­во­рыць толь­кі па-бе­ла­рус­ку.

Та­ко­га ў Ка­ма­ях, хоць гэ­та вёс­ка і бе­ла­рус­кая, яшчэ не бы­ло.

Як трэ­ба

Пры­ем­на ўра­зіў бу­ды­нак аў­та­вак­за­ла ў га­рад­скім па­сёл­ку Ку­па (Мя­дзель­скі ра­ён). Ка­лі ж зай­шоў уся­рэ­дзі­ну па­мяш­кан­ня і агле­дзеў­ся, то не ад­ра­зу змог зра­зу­мець, ча­му так су­меў­ся, што пры­цяг­ну­ла ўва­гу.

На сце­нах ві­се­лі вя­ліз­ныя стэн­ды з тэкс­та­мі — на­прык­лад, «Пра­вы і аба­вяз­кі па­са­жы­раў». Звер­ху тэкст на­пі­са­ны на бе­ла­рус­кай мо­ве, ні­жэй — на рус­кай.

Прай­шоў­ся па доў­гім ка­лі­до­ры — на ўсіх дзвя­рах служ­бо­вых ка­бі­не­таў таб­ліч­кі, на­пі­са­ныя па-бе­ла­рус­ку. Вый­шаў у двор, там не­да­лё­ка — «Мі­ні-кра­ма».

На таб­ло, што ві­сіць над пля­цоў­ка­мі, дзе спы­ня­юц­ца аў­то­бу­сы, так­са­ма све­цяц­ца бе­ла­рус­кія сло­вы.

Ві­даць, што мяс­цо­вая ўла­да па­важ­лі­ва ста­віц­ца да абедз­вюх моў. Пры­тым пер­шае мес­ца ад­во­дзіць бе­ла­рус­кай — мо­ве ты­туль­най на­цыі, на што ары­ен­туе і Кан­сты­ту­цыя Рэс­пуб­лі­кі Бе­ла­русь.

Але ці ўсю­ды так?

Ар­кадзь На­фра­но­віч,

Па­стаў­скі раён