Чатырохбаковы, літы, залаты

Ці прос­та на прак­ты­цы ад­на­віць слуц­кі по­яс?

Дзяр­жаў­ная пра­гра­ма «Слуц­кія па­ясы» бы­ла рас­па­ча­та ў 2012 го­дзе і раз­лі­ча­на да 2015 го­да ўключ­на. Та­кім чы­нам, на яе рэа­лі­за­цыю за­ста­ло­ся кры­ху больш за год. Што па­спе­лі зра­біць спе­цы­я­ліс­ты за гэ­ты час і з які­мі скла­да­нас­ця­мі су­тык­ну­лі­ся?

Кан­суль­тант упраў­лен­ня ўста­но­вы куль­ту­ры і на­род­най твор­час­ці Мі­ніс­тэр­ства куль­ту­ры Бе­ла­ру­сі Іван Га­ла­бур­да ад­зна­чыў:

— Рас­пра­цоў­ва­лі дзяр­жаў­ную пра­гра­му па слуц­кіх па­ясах спе­цы­я­ліс­ты з доб­ры­мі ве­да­мі, грун­тоў­ным па­ды­хо­дам. Ад­нак у пра­цэ­се пра­цы над ёй да­вя­ло­ся су­тык­нуц­ца з пэў­ны­мі праб­ле­ма­мі. На­га­даю, што ўні­каль­насць слуц­ка­га по­яса ў тым, што ў яго асно­ве — жа­кар­да­вая тка­ні­на, што ён ча­ты­рох­ба­ко­вы або двух­ба­ко­вы. Гэ­та зна­чыць, ка­лі пе­ра­ва­роч­ва­еш по­яс на ін­шы бок, там ужо зу­сім ін­шы ма­лю­нак і ко­лер. Ака­за­ла­ся, што пе­ра­даць гэ­та ця­пер над­звы­чай скла­да­на.

Іван Га­ла­бур­да рас­па­вёў так­са­ма, што ёсць спе­цы­яль­ны на­ву­ко­ва-экс­перт­ны са­вет, які вы­зна­чае ад­нес­ці ўзор пра­дук­цыі да ана­ла­гаў, ці да ко­пій, ці да мас­тац­кіх сты­лі­за­цый слуц­кіх па­ясоў. Гэ­та зна­чыць, што не ўсе вы­раб­ле­ныя ко­піі слуц­кіх па­ясоў бу­дуць лі­чыц­ца ана­ла­гам тых са­мых, што тка­лі ў Слуц­ку ў ХVІІІ ста­год­дзі. Та­кое ра­шэн­не пры­мае толь­кі ка­мі­сія.

Па­пя­рэд­не бы­ло за­пла­на­ва­на, што ў 2012 го­дзе бу­дуць зроб­ле­ны два по­ясы, у 2013 го­дзе — ча­ты­ры, у 2014 — так­са­ма ча­ты­ры. Ад­нак у вы­ні­ку нель­га кан­ста­та­ваць, што ме­на­ві­та та­кая коль­касць бы­ла вы­раб­ле­на: не ўсе з іх маг­лі быць адоб­ра­ны ка­мі­сі­яй. Пры­бліз­на та­кую ж коль­касць зра­бі­лі і на фаб­ры­цы «Слуц­кія па­ясы».

Кан­ды­дат мас­тацт­ва­знаў­ства, да­цэнт, ды­рэк­тар Му­зея ста­ра­жыт­на­бе­ла­рус­кай куль­ту­ры НАН Бе­ла­ру­сі Ба­рыс ЛА­ЗУ­КА рас­па­вёў пра тое, што да­во­дзіц­ца ства­раць на­ват узор ко­піі пэў­на­га кан­крэт­на­га слуц­ка­га по­яса, а па ім — ра­біць ін­шыя:

— Мы па­чы­на­лі ства­раць ко­піі тых па­ясоў, што зна­хо­дзяц­ца ў схо­ві­шчах на­шых му­зе­яў, — у тым вы­гля­дзе, у якім яны за­ха­ва­лі­ся да сён­няш­ніх дзён. Ад­нак пад­час пра­цы ста­ла ві­да­воч­на, што не­аб­ход­на ўсё ж ра­біць по­яс па ўзо­ры та­го, якім ён быў у кан­цы XVІІІ ста­год­дзя, — а вы­свет­ліць гэ­та над­звы­чай скла­да­на. Та­му рас­пра­цоў­ва­ец­ца адзін эта­лон ко­піі слуц­ка­га по­яса, а ас­тат­нія вы­кон­ва­юц­ца па яго ўзо­ры, у тым ці ін­шым на­блі­жэн­ні да ары­гі­на­ла.

Ці­ка­ва, што ў ары­гі­наль­ных вы­ра­бах слуц­кай ма­ну­фак­ту­ры на адзін по­яс, даў­жы­нёй у не­каль­кі мет­раў, іш­ло ад 50 да 200 гра­маў зо­ла­та. У су­час­ныя па­ясы так­са­ма да­да­юц­ца за­ла­тыя і с­рэб­ныя ніт­кі, ад­нак іх ва­га не больш за 40-50 гра­маў. Уліч­ва­ю­чы, што та­кі по­яс атрым­лі­ва­ец­ца да­во­лі да­ра­гім, спе­цы­я­ліс­ты знай­шлі пэў­нае вый­сце, каб зні­зіць яго кошт, пра што рас­па­вёў Ба­рыс Ла­зу­ка:

— Ары­гі­наль­ны слуц­кі по­яс ткаў­ся з вы­ка­ры­стан­нем за­ла­тых і ся­рэб­ра­ных ні­так (у мі­ну­лым ніт­кі бы­лі аб­кру­ча­ны спе­цы­яль­ным дро­ці­кам). За­раз мы на­бы­ва­ем ніт­кі ўжо фаб­рыч­най вы­твор­час­ці, у іх ін­шая крут­ка, што ўплы­вае на якасць по­яса. Ад­нак, уліч­ва­ю­чы тое, што та­кія па­ясы над­звы­чай да­ра­гія, мы вы­ра­шы­лі пай­сці па ін­шым шля­ху — вы­ка­ры­стан­ня ме­та­лаў, якія імі­ту­юць каш­тоў­ныя ме­та­лы (так зва­ных ме­та­ні­та­вых спла­ваў). Толь­кі спе­цы­я­ліст мо­жа ад­роз­ніць, што гэ­та не зо­ла­та, а штуч­ны ме­тал. Пры гэ­тым цал­кам за­хоў­ва­ец­ца так­тыль­нае ад­чу­ван­не по­яса, яго цяж­касць, гнут­касць і ін­шае. Та­кія ко­піі знач­на тан­ней­шыя, і слуц­кая фаб­ры­ка ця­пер іх вы­пус­кае ў да­дат­ко­вай коль­кас­ці.

Спе­цы­я­ліст да­даў, што, ня­гле­дзя­чы на до­сыць вы­со­кую ца­ну — ры­нач­ны кошт скла­дае ад 35 млн руб­лёў — зна­хо­дзіц­ца да­во­лі шмат лю­дзей, якія хо­чуць на­быць ко­пію слуц­ка­га по­яса.

З ма­ты­ва­мі слуц­кіх па­ясоў вы­раб­ля­юц­ца і не­ка­то­рыя тка­ныя су­ве­нір­ныя рэ­чы — за­клад­кі, ды­ван­кі і ін­шыя рэ­чы. Іх мож­на на­быць на фаб­ры­цы «Слуц­кія па­ясы».

Ба­рыс Ла­зу­ка за­клі­каў і ін­шыя прад­пры­ем­ствы, не звя­за­ныя з ткац­твам, так­са­ма вы­ка­рыс­тоў­ваць для сва­ёй пра­дук­цыі ар­на­мен­та­цыю слуц­кіх па­ясоў. Да­рэ­чы, ад­на італь­ян­ская фір­ма ўжо зра­бі­ла ке­ра­міч­ную пліт­ку з вы­ява­мі, ана­ла­гіч­ны­мі тым, што бы­лі на слуц­кіх па­ясах. Ча­му б не зра­біць тое ж, на­прык­лад, Доб­руш­ска­му фарфораваму за­во­ду? Або буй­ней­ша­му ў кра­і­не вы­твор­цу тэкс­тыль­най пра­дук­цыі, прад­пры­ем­ству «Ма­га­тэкс», ча­му б не ства­рыць на­рэш­це тка­ні­ну з ма­ты­ва­мі слуц­кіх па­ясоў?..

Ні­на ШЧАР­БА­ЧЭ­ВІЧ