Пе­ра­мо­га не для "пту­шач­кі"

Чэм­пі­ён­ка Еў­ро­пы Ма­ры­на Ар­за­ма­са­ва рас­па­вя­дае пра ра­бо­ту на ка­ме­ру і...ар­мей­скае жыц­цё

На сё­лет­нім чэм­пі­я­на­це Еў­ро­пы па лёг­кай ат­ле­ты­цы адзін з двух за­ла­тых ме­да­лёў на­шай кра­і­не пры­нес­ла Ма­ры­на АР­ЗА­МА­СА­ВА. Для спарт­смен­кі, чыя ма­ці Ра­ві­ля Аглят­дзі­на­ва так­са­ма ка­лісь­ці бы­ла чэм­пі­ён­кай Еў­ро­пы, гэ­тая пе­ра­мо­га ста­ла са­май важ­най у жыц­ці. Толь­кі на бе­га­вой да­рож­цы. Сва­і­мі га­лоў­ны­мі за­слу­га­мі Ма­ры­на ўсё ж лі­чыць сям'ю — му­жа і дач­ку. Та­му зу­сім не дзіў­на, што на­ша раз­мо­ва па­ча­ла­ся ме­на­ві­та з гэ­тай тэ­мы.

— Ве­даю, што, ня­гле­дзя­чы на ма­лень­кі ўзрост, дач­ка ў вас вель­мі спар­тыў­ная...

— Спра­ва ў тым, што ўве­ча­ры я звы­чай­на трэ­ні­ру­ю­ся до­ма. На­прык­лад, раб­лю прак­ты­ка­ван­ні на роз­ныя гру­пы мыш­цаў. Дык Са­ша ўвесь час на­ма­га­ец­ца паў­та­раць за мной. І ў яе гэ­та так смеш­на атрым­лі­ва­ец­ца (усмі­ха­ец­ца). З ад­ціс­кан­ня­мі ёй па­куль скла­да­на, а вось прэс ужо ка­чае ня­дрэн­на. Але мы не ста­вім мэ­ты зра­біць з яе су­пер­ат­ле­тыч­ную дзяў­чын­ку — прос­та хо­чам, каб спін­ка бы­ла пра­мень­кая ды сто­пы роў­нень­кія. Пра сур'­ёз­ныя за­ня­ткі спор­там для дач­кі мо­жам па­куль толь­кі ма­рыць. Я ўвесь час на спа­бор­ніц­твах, муж шмат пра­цуе, час­та да­па­зна... Ва­зіць у сек­цыю ня­ма ка­му. Але ёй толь­кі пя­ты год, на­пе­ра­дзе яшчэ шмат ча­су. У Са­шы за­раз ці­ка­вы ўзрост, ка­лі ў дзя­цей па­чы­на­юць фар­мі­ра­вац­ца ўяў­лен­ні пра свет і на­ва­кол­ле. Яна вель­мі лю­біць гу­ляць з ляль­ка­мі. Пры­чым у кож­най свая ро­ля — ма­ма, та­та, ста­рэй­шая дач­ка, ма­лод­шая дач­ка. Нам на­ват не шка­да куп­ляць гэ­тыя бяс­кон­цыя ляль­кі, бо ве­да­ем: кож­ная бу­дзе за­дзей­ні­ча­на. Пе­рад сном аба­вяз­ко­ва чы­та­ем. Ка­лі мы за­бы­ва­ем пра гэ­ты ры­ту­ал, дач­ка са­ма на­гад­вае: "Та­та, ма­ма, па­чы­тай­це мне кніж­ку, бо я ж не за­сну".

— А ёсць тое, што яна ро­біць толь­кі з ма­май і толь­кі з та­там?

— Як і лю­бая дзяў­чын­ка, Са­ша лю­біць шо­пінг. Хо­дзіць са мной па кра­мах, на­ват штось­ці ра­іць у адзен­ні. Але час­та не вы­трым­лі­вае і ка­жа: "Усё, ма­ма, ця­пер пай­шлі куп­ляць штось­ці мне!" (усмі­ха­ец­ца). А з та­там яна зай­ма­ец­ца аб­са­лют­на ўсім — гу­ляе з ляль­ка­мі, чы­тае кніж­кі, хо­дзіць на пра­гул­кі.

— Ваш муж у мі­ну­лым — так­са­ма пра­фе­сій­ны спарт­смен. У чым вы ба­чы­це плю­сы са­ю­зу двух лю­дзей ад­ноль­ка­вай пра­фе­сіі?

— Перш за ўсё — мы доб­ра ра­зу­ме­ем ад­но ад­на­го. Ка­лі муж трэ­ні­ра­ваў­ся, мы заўж­ды бы­лі ра­зам: ра­зам на трэ­ні­роў­ках, ра­зам — до­ма. Та­кі рытм жыц­ця вель­мі зблі­жаў. Ад­па­вед­на, у нас шмат агуль­ных сяб­роў. Ды і па­бе­гаць мож­на ра­зам! (смя­ец­ца) На­ват ка­лі ў ад­па­чын­ку — ла­зім па га­рах, ка­та­ем­ся на ве­ла­сі­пе­дах... Ак­тыў­ны воб­раз жыц­ця па-ра­ней­ша­му нас аб'­яд­ноў­вае.

"Пры­сніў­ся сон, што вый­граю"

— Пе­рад стар­там чэм­пі­я­на­ту Еў­ро­пы бы­лі ней­кія прад­чу­ван­ні, што ўсё атры­ма­ец­ца?

— Вы­ні­кі, па­ка­за­ныя на трэ­ні­роў­ках, ра­да­ва­лі. Ра­зу­ме­ла, што трэ­ба спра­віц­ца з эмо­цы­я­мі, пе­ра­адо­лець хва­ля­ван­не. Але ўсё ўказ­ва­ла на тое, што да пер­шын­ства Еў­ро­пы я па­ды­шла ў доб­рай фор­ме. А яшчэ мне двой­чы пры­сніў­ся адзін і той жа сон! Пер­шы раз зі­мой, до­ма, а дру­гі — ужо ў Швей­ца­рыі, на­пя­рэ­дад­ні па­пя­рэд­ніх за­бе­гаў. Пра­сы­па­ю­ся — і пер­шая дум­ка: "Ура, пе­ра­маг­ла!" А пас­ля ра­зу­мею: дык ні­чо­га яшчэ не па­ча­ло­ся. Мне ўво­гу­ле час­та сняц­ца сны. Не­ка­то­рыя — чыс­тыя, яс­ныя, а ін­шыя — зу­сім не зра­зу­ме­лыя. Але каб вось так штось­ці прад­ка­заць...та­кое зда­ры­ла­ся ўпер­шы­ню.

— Ужо пас­ля спа­бор­ніц­тваў вы ка­за­лі, што кож­ны на­ступ­ны этап да­ваў­ся ляг­чэй за па­пя­рэд­ні...

— Са­праў­ды. Пер­шы па­пя­рэд­ні за­бег — са­мы хва­лю­ю­чы. Не ве­да­еш, ча­го ча­каць ад ся­бе, са­пер­ніц, ста­ды­ё­на... У Цу­ры­ху яшчэ ар­га­ні­за­та­ры на­муд­ры­лі з да­рож­кай: за­сла­лі но­вае па­крыц­цё, якое ака­за­ла­ся вель­мі цвёр­дым. У не­ка­то­рых спарт­сме­нак на­ват "шы­поў­кі" не счап­ля­лі­ся з да­рож­кай. Да гэ­та­га так­са­ма трэ­ба бы­ло пры­звы­ча­іц­ца. А вось пас­ля пер­ша­га эта­пу ўжо мож­на аца­ніць сі­ту­а­цыю. На­прык­лад, я ве­да­ла, што пер­шы раз пра­бег­ла ў рас­слаб­ле­ным рэ­жы­ме, зна­чыць, заўт­ра бу­дзе яшчэ ляг­чэй. Але та­кое бы­вае не заў­сё­ды. На чэм­пі­я­на­це све­ту ў Со­па­це, на­прык­лад, пер­шы за­бег мя­не на­столь­кі вы­ма­таў, што ас­та­так дня я прос­та ля­жа­ла плас­том, ады­хо­дзі­ла. І ні­чо­га, на на­ступ­ны дзень вы­хо­дзі­ла і па­ляп­ша­ла вы­нік.

— Вас трэ­ні­руе На­тал­ля Дух­но­ва. На­коль­кі ад­чу­валь­ная роз­ні­ца па­між трэ­не­рам-муж­чы­нам і трэ­не­рам-жан­чы­най?

— Лі­чу, што ў нас ідэа­льныя ад­но­сі­ны — і ча­ла­ве­чыя, і пра­цоў­ныя. Заўж­ды пры­слу­хоў­ва­ю­ся да яе па­рад на­конт сям'і, дзя­цей... Яна ве­дае жа­но­чы ар­га­нізм, што вель­мі важ­на для трэ­не­ра. Ра­зу­мее ўсе мае эмо­цыі, бо са­ма бы­ла пра­фе­сій­най спарт­смен­кай і пе­ра­жы­ва­ла тое ж са­мае. Акра­мя гэ­та­га, На­тал­ля Ста­ні­сла­ваў­на вель­мі пры­ем­ны і жыц­це­лю­бі­вы ча­ла­век. Ка­лі мне сум­на, яна заўж­ды зной­дзе спо­саб мя­не раз­ве­ся­ліць. Ураж­вае, ад­куль у яе столь­кі энер­гіі! У Цу­ры­ху бы­ла та­кая сі­ту­а­цыя: трэ­нер пра­во­дзіць мя­не на старт, а я іду і ра­зу­мею, што за­раз прос­та за­ры­даю. Праз хві­лі­нач­ку раз­вяр­ну­ла­ся — і на­зад. Ну, нель­га з та­кі­мі эмо­цы­я­мі вы­хо­дзіць на да­рож­ку! Гля­джу: На­тал­ля Ста­ні­сла­ваў­на ста­іць ка­ля ага­ро­джы. Яна ад­чу­ва­ла мой стан і бы­ла ўпэў­не­на, што я вяр­ну­ся, бо мне гэ­та бы­ло не­аб­ход­на. Апош­нія сло­вы на да­ро­гу, су­па­ко­і­ла­ся, пай­шла на старт — і ўсё атры­ма­ла­ся.

— Ра­ней час­та бы­ва­лі сі­ту­а­цыі, ка­лі на да­рож­цы, у са­пер­ніц­тве з ін­шы­мі ат­лет­ка­мі вам не ха­па­ла зда­ро­ва­га на­хаб­ства. Штось­ці змя­ні­ла­ся?

— Так, лі­та­раль­на гэ­тай зі­мой. У нас бы­ла вель­мі цяж­кая трэ­ні­роў­ка, і на эмо­цы­ях я вы­па­лі­ла трэ­не­ру: "Вы што, здзе­ку­е­це­ся з мя­не?" На што атры­ма­ла ад­каз, які, на­пэў­на, за­пом­ню на ўсё жыц­цё: "Ус­пом­ні, як з ця­бе дзяў­ча­ты здзе­ка­ва­лі­ся! Бег­лі зза­ду, вы­скок­ва­лі з-за спі­ны, аб­га­ня­лі, за­сла­ня­лі, пе­ра­кры­ва­лі... Лепш я бу­ду здзе­ка­вац­ца з ця­бе на трэ­ні­роў­ках, чым хтось­ці на спа­бор­ніц­твах". Я і ра­ней ве­да­ла, што ёсць та­кія пе­ры­я­ды, ка­лі трэ­ба сціс­нуць зу­бы і прос­та пе­ра­цяр­пець, але ў той мо­мант гэ­тае вы­каз­ван­не моц­на на мя­не па­дзей­ні­ча­ла. І я па­ча­ла за­ўва­жаць, што мая ня­сме­ласць па­сту­по­ва па­ча­ла ады­хо­дзіць на дру­гі план.

Пры­ступ­ка ўверх

— Сё­ле­та чэм­пі­я­нат Еў­ро­пы зды­ма­ла ледзь­ве не рэ­корд­ная коль­касць тэ­ле­ка­мер. Пад­час спа­бор­ніц­тваў апа­ра­ту­ра не за­мі­на­ла?

— Ды не. Ка­лі бя­жыш, зра­зу­ме­ла, на гэ­та ўво­гу­ле не звяр­та­еш ні­я­кай ува­гі. Ка­ме­ры ба­чыш толь­кі на стар­це. Па­куль прад­стаў­ля­юць ад­на­го ўдзель­ні­ка, дру­гі апе­ра­тар ужо рых­ту­ец­ца зды­маць ця­бе. І ты ве­да­еш: трэ­ба са­брац­ца, зра­біць упэў­не­ны твар (смя­ец­ца). Ка­лі толь­кі па­чы­на­ла вы­сту­паць на буй­ных стар­тах, час­та гля­дзе­ла на га­лоў­ны эк­ран, каб па­ба­чыць, як я атрым­лі­ва­ю­ся на кар­цін­цы. З во­пы­там ужо зра­зу­ме­ла, што трэ­ба гля­дзець у аб'­ек­тыў, а не азі­рац­ца на­во­кал, каб у тэ­ле­ві­за­ры не бы­ло толь­кі май­го "ра­кур­су збо­ку".

— А ўво­гу­ле зда­ра­лі­ся та­кія сі­ту­а­цыі, ка­лі вам бы­ло ня­ўтуль­на на ста­ды­ё­не?

— Вось як­раз на за­ключ­ным стар­це се­зо­на ў Ма­ра­ке­шы бы­ло штось­ці па­доб­нае. Зда­ец­ца, та­кія буй­ныя спа­бор­ніц­твы, Ку­бак све­ту, а на тры­бу­нах — пус­та. Ба­дай, толь­кі гру­пы пад­трым­кі спарт­сме­наў і пры­сут­ні­ча­лі. Уз­ды­ма­еш ру­кі, па звыч­цы ча­ка­еш ад­да­чы эмо­цый, а ў ад­каз ці­шы­ня — не­як ня­ём­ка. А са­мае ці­ка­вае, што тры­ма ме­ся­ца­мі ра­ней вы­сту­па­ла на гэ­тым жа ста­ды­ё­не ў ме­жах эта­пу се­рыі Су­свет­на­га вы­клі­ку (гэ­та ка­мер­цый­ны старт), і тры­бу­ны бы­лі біт­ком за­бі­тыя! І да­рэ­чы, у за­бе­гах удзель­ні­ча­ла ма­ра­кан­ская спарт­смен­ка, але ўсіх ат­ле­таў ві­та­лі ад­ноль­ка­ва цёп­ла, што пры­ем­на здзі­ві­ла.

— Пас­ля еў­ра­пей­ска­га "зо­ла­та" псі­ха­ла­гіч­на ста­ла ляг­чэй?

— Без­умоў­на. У мя­не бы­ло шмат дру­гіх і трэ­ціх мес­цаў. Вя­до­ма, ха­це­ла­ся на­рэш­це ча­гось­ці яр­ка­га і не­за­быў­на­га — зу­сім ін­шых эмо­цый. Гэ­тае "зо­ла­та" не для "пту­шач­кі"! Ні­ко­лі не ус­пры­ма­ла сваю спра­ву як ка­лек­цы­я­на­ван­не ме­да­лёў са спа­бор­ніц­тваў. Кож­ная пе­ра­мо­га — гэ­та пры­ступ­ка ўверх, да но­ва­га ўзроў­ню. Ця­пер трэ­ба па­ка­раць чэм­пі­я­нат све­ту. Вось лі­та­раль­на праз не­каль­кі тыд­няў пач­нём пад­рых­тоў­ку. Ба­за на се­зон як­раз за­клад­ва­ец­ца ў гэ­тыя ме­ся­цы — у каст­рыч­ні­ку, ліс­та­па­дзе, снеж­ні...

— На­пэў­на, пры­хо­дзіц­ца пры­му­шаць ся­бе трэ­ні­ра­вац­ца ў ха­лод­ны пе­ры­яд го­да?

— Ой...так. Шчы­ра ка­жу­чы, я — мярз­ляч­ка. Мне заўж­ды і ўсю­ды дзьме... Я — той адзі­ны ча­ла­век у аў­то­бу­се, яко­му трэ­ба за­чы­ніць акен­ца (смя­ец­ца). На асен­ніх і зім­ніх трэ­ні­роў­ках лёг­ка мож­на за­сту­дзіць гор­ла ці зла­віць на­смарк, та­му пры­хо­дзіц­ца бе­раг­чы ар­га­нізм, пе­ра­стра­хоў­вац­ца. Та­му мно­гія спарт­сме­ны во­сен­ню і зі­мой едуць трэ­ні­ра­вац­ца ў цёп­лыя мяс­ці­ны. Сё­ле­та ў нас так­са­ма бу­дуць два та­кія збо­ры — адзін у Тур­цыі, дру­гі ў Пар­ту­га­ліі.

"Стра­я­вую пад­рых­тоў­ку ад­точ­ва­ла... у ле­се"

— Пы­тан­не як да спарт­сме­на-ін­струк­та­ра 2-га ад­дзе­ла Спар­тыў­на­га ка­мі­тэ­та Уз­бро­е­ных Сіл Рэс­пуб­лі­кі Бе­ла­русь: што ар­мія дае ат­ле­ту?

— Як бы гэ­та ба­наль­на ні гу­ча­ла — упэў­не­насць у заўт­раш­нім дні. І на­ват не толь­кі ў заўт­раш­нім, а на тры га­ды на­пе­рад. Бо на­ша Мі­ніс­тэр­ства спор­ту за­клю­чае кант­рак­ты са спарт­сме­на­мі толь­кі на год. І ка­лі ў ця­бе ня­ўда­лы се­зон, спад, ты ры­зы­ку­еш за­стац­ца без за­роб­ку. Бо, на­прык­лад, на чэм­пі­я­на­це све­ту аплач­ва­ец­ца толь­кі мес­ца ў пер­шай шас­цёр­цы... А кант­ракт з ар­мі­яй, які раз­лі­ча­ны на тры га­ды, га­ран­туе ста­біль­ную зар­пла­ту. Акра­мя та­го, ёсць маг­чы­масць вы­сту­паць на спа­бор­ніц­твах вы­со­ка­га ран­гу. Я двой­чы ўдзель­ні­ча­ла ў Су­свет­ных ва­ен­на-спар­тыў­ных гуль­нях — у 2009 і 2011 гг. Апош­ні раз, да­рэ­чы, вы­сту­па­лі ў Рыа-дэ-Жа­ней­ра. Ужо ад­на гэ­тая маг­чы­масць да­ра­го­га вар­тая. Я ад­стра­ля­ла­ся ў пер­шыя дні, пры­чым вы­сту­пі­ла вель­мі доб­ра, і пас­ля ў мя­не за­ста­ва­ла­ся яшчэ не­каль­кі дзён, каб кры­ху па­гу­ляць па го­ра­дзе.

— Што ўра­зі­ла ў бра­зіль­скім ме­га­по­лі­се?

— Кант­рас­ты. Ба­га­тыя ра­ё­ны і рас­кош­ныя пля­жы, якія су­сед­ні­ча­юць з фа­ве­ла­мі бед­ня­коў. Вя­до­ма, нас па­пя­рэдж­ва­лі пра вы­со­кі ўзро­вень зла­чын­нас­ці, та­му мы імк­ну­лі­ся тры­мац­ца груп­ка­мі. Трэ­ба вый­сці ў кра­му — бя­ром з са­бой хлоп­цаў-спарт­сме­наў і ідзём. Яшчэ па­мя­таю, што пры­хо­дзі­ла­ся вы­сту­паць ў са­мую спя­ко­ту. За­тое пас­ля спа­бор­ніц­тваў, ка­лі збі­ра­лі­ся з'ез­дзіць на пляж, ім­гнен­на па­чы­наў­ся дождж. Праў­да, у акі­я­не я ўсё роў­на па­ку­па­ла­ся.

— У чым спе­цы­фі­ка Су­свет­ных ва­ен­на-спар­тыў­ных гуль­няў?

— Ма­быць, тро­хі ін­шы ўзро­вень кан­ку­рэн­цыі... Ха­ця нель­га ска­заць, што пе­ра­мо­гі на гэ­тых стар­тах да­юц­ца прос­та. Там усё роў­на ўдзель­ні­ча­юць пра­фе­сій­ныя спарт­сме­ны! І, без­умоў­на, я ра­зу­ме­ла, што ад мя­не ча­ка­юць уз­на­га­род. Па­вы­ша­ная ўва­га ад­чу­ва­ла­ся. Наш стар­шы­ня кож­ны дзень пад­во­зіў мя­не на сва­ёй служ­бо­вай ма­шы­не на раз­мін­ку, каб я не тра­ці­ла ліш­ні час на да­ро­гу.

— Па­мя­та­е­це, як зда­ва­лі эк­за­ме­ны на зван­не лей­тэ­нан­та?

— Так. З тэ­а­рэ­тыч­най част­кай праб­лем не бы­ло. Звы­чай­ныя бі­ле­ты з пы­тан­ня­мі па роз­ных тэ­мах — ва­ен­най, спар­тыў­най і ін­шых. Са­мы ад­каз­ны эк­за­мен — гэ­та стра­я­вая пад­рых­тоў­ка. Вель­мі хва­ля­ва­ла­ся. Ба­я­ла­ся пе­ра­блы­таць пас­ля­доў­насць дзе­ян­няў, на­прам­кі па­ва­ро­таў і г.д. Трэ­ні­ра­ва­ла­ся до­ма, ха­ця ў ква­тэ­ры бы­ло зу­сім ня­зруч­на — не ха­па­ла мес­ца. Та­му пры­хо­дзі­ла­ся ка­рыс­тац­ца маг­чы­мас­цю пад­час вя­чэр­ніх пра­бе­жак у ле­се. Вось там бы­ло раз­до­лле! (усмі­ха­ец­ца). Эк­за­ме­ны, да­рэ­чы, зда­ва­ла ра­зам з ін­шы­мі спарт­смен­ка­мі — Воль­гай Су­да­ра­вай, Ка­ця­ры­най Ган­чар і Ган­най Дра­бе­няй. У сяб­роў­скай ат­мас­фе­ры гэ­тыя не­каль­кі дзён пра­ля­це­лі вель­мі хут­ка.

— На­пры­кан­цы, па­дзя­лі­це­ся за­баў­най ар­мей­скай гіс­то­ры­яй.

— Ад­ной­чы па­тэ­ле­фа­на­ва­лі і па­пя­рэ­дзі­лі пра ву­чэб­на-ба­я­вую тры­во­гу. Па­ве­да­мі­лі час і па­роль, які я тут жа за­бы­ла. Са­бра­ла рэ­чмя­шок, ад­пра­са­ва­ную фор­му, не­аб­ход­ныя да­ку­мен­ты... Прый­шла на мес­ца, па­каз­ваю па­свед­чан­не, ва­ен­ны бі­лет, мне: "Па­роль?". Я з су­мнен­нем: "За­твор!" — "Не". — "Прык­лад!" — "Пра­ходзь". На да­гля­дзе рэ­чаў так­са­ма бы­ло ве­се­ла. У мя­не не ха­па­ла з са­бой зуб­ной па­сты, а хло­пец, які ста­яў за мной, за­быў до­ма не­аб­ход­ную су­му гро­шай. За­тое ў яго бы­ло дзве па­сты. Прый­шло­ся мя­няц­ца. Гэ­та, на­пэў­на, бы­ла са­мая да­ра­гая зуб­ная па­ста ў ма­ім жыц­ці (смя­ец­ца).

Да­ры­на ЗА­ПОЛЬ­СКАЯ.

Фо­та Над­зеі БУ­ЖАН.