Чвэрць стагоддзя таму на атамнай падводнай лодцы «Камсамолец» загінулі нашы землякі
7 красавіка 1989 года ў Нарвежскім моры патанула савецкая атамная падводная лодка К-278 «Камсамолец». З 69 чалавек экіпажа загінулі 42 маракі. Сярод іх і нашы землякі: капітан-лейтэнант, камандзір групы дыстанцыйнага ўпраўлення Сяргей Няжуцін з Ліды, капітан ІІІ рангу Анатоль Іспянкоў з Шумілінскага раёна, старшы матрос Яўген Вяршыла з Мядзела і старшы матрос, камандзір аддзялення рулявых-сігнальшчыкаў Ігар Апанасевіч з Клецка. Усе яны ўзнагароджаны ордэнамі Чырвонага Сцяга пасмяротна.
Дом пад нумарам 20
З хваляваннем іду па вуліцы Міра. А вось і дом пад нумарам 20. Ігару таксама было 20, калі яго не стала... Дом патанае ў зеляніне, над дахам звісае ўсыпаная сакавітымі ягадамі чарэшня, на градках чырванеюць клубніцы... Стукаю ў дзверы. На мяне дапытліва глядзіць жанчына з дачасна пасівелымі валасамі.
— Вы Алена Антонаўна? Маці Ігара?
— Так, а вы адкуль будзеце? — цікавіцца яна.
У суседнім пакоі на сцяне фотаздымак сына ў рамцы. У жалобнай варце сябры — матросы. Ордэн Чырвонага Сцяга, які перадалі на вечнае захоўванне бацькам, аддае бляскам у сонечных промнях.
Размова спачатку даецца з цяжкасцю.
— Як жыву? — перапытвае яна. — Муж памёр. Але я не адзінокая. У мяне шмат сябровак, сын, унукі. Ды і ёсць чым заняць сябе: шыю і суседзям, і сабе розныя рэчы — я ж краўчыха па спецыяльнасці, працавала ў мясцовым камбінаце бытавога абслугоўвання. Гаспадаркі не трымаю. Агарод толькі. Два разы на тыдзень прыходзіць сацыяльны работнік, прыносіць з крамы прадукты, дапамагае ў хатніх справах. Малодшы сын жыве недалёка, у Клецку, кіламетры за два ад мяне. Унучка вучыцца ў Баранавічах на тэхнолага, унук заканчвае Жыровіцкі каледж, будзе тэхнікам-электрыкам. Не забываюць, наведваюцца. Унук дапамог адрамантаваць падмурак дома — тынкоўка абсыпалася. У Ігара таксама магла б быць сям'я, дзеці. Але ж... Боль сціхае, калі займаюся справай, хатнімі клопатамі. Але ж усплывае зноў і зноў у кожную вольную хвіліну...
Алена Антонаўна захоўвае спісы з прозвішчамі маракоў, што служылі разам з сынам, іх адрасы, фотаздымкі, песні і вершы, кнігі, прысвечаныя «Камсамольцу». Раней ёй часта тэлефанавалі саслужыўцы Ігара, дасылалі пісьмы. Але ж у кожнага з іх свае паўсядзённыя клопаты, праблемы. Ды і з цягам часу трагічныя падзеі ўспрымаюцца не так востра, як напачатку. Алена Антонаўна трымае сувязь толькі з Уладзіленай Яфімаўнай і Феліксам Эдмундавічам Вяршыла з Мядзела, чый сын загінуў разам з Ігарам.
— Стэлефаноўваемся, навінамі падзелімся, на здароўе паскардзімся. Сёлета нас запрашалі ў Санкт-Пецярбург. У Мікалаева-Багаяўленскім марскім саборы, дзе ўстаноўлена мемарыяльная дошка ў гонар загінулых падводнікаў, прайшлі памятныя мерапрыемствы. Але ні я, ні Вяршылы не змаглі паехаць: здароўе не дазваляе, — з жалем канстатуе жанчына.
Яго называлі «бацманёнкам»
Ігар часта пісаў дадому, дзяліўся радасцямі (камандзір аб'явіў яму ўдзячнасць), планамі на будучыню. Апошні ліст прыйшоў у пачатку сакавіка: «Добры дзень, родныя! Паведамляю вам важную навіну: я надоўга іду ў паход. І лісты пісаць не будзе магчымасці. Так што, не хвалюйцеся. Бліжэйшую вестачку чакайце ў чэрвені. Ігар 24 лютага 1989 года».
А 9 красавіка бацькі атрымалі тэлеграму, што Ігар загінуў пры выкананні службовага абавязку.
— Чаму менавіта ён, мой сыночак? Ён жа быў першы памочнік у доме. Я часта хварэла. Дык ён і ў хаце прыбярэ, і палавікі вытрасе, і паесці прыгатуе. Аднойчы прывезлі торф, а муж на рабоце. Ігар разам з малодшым Алегам яго ўпарадкавалі. А вечарам прысеў каля мяне мой сыночак на лавачцы, а ў яго ўсе рукі ў крывавых мазалях. Сэрца сціснулася ад жалю...
З братам яны вельмі сябравалі. На аднаго пасварышся — другі заступаецца. І ў школе Ігар меў шмат сяброў. Вядома, усякае бывала ў жыцці, але не магу паскардзіцца, што ён мне дастаўляў нейкія непрыемнасці.
Аб прафесіяналізме, смеласці, узаемавыручцы, уменні ахвяраваць сабой дзеля выратавання іншых, сведчаць і саслужыўцы Ігара Апанасевіча, якім пашчасціла застацца ў жывых.
«Добры дзень, паважаныя Алена Антонаўна і Алег Іванавіч! Звяртаецца да вас мічман Віктар Слюсарэнка, адзіны з падводнікаў, хто выжыў ва ўсплываючай выратавальнай камеры падводнай лодкі «Камсамолец». Даўно хацеў вам напісаць, але ўсялякі раз цяжка было пачаць. Калі ўспамінаю хлопцаў, лодку, на сэрцы такое пачуццё, нібы крываточыць старая, незагойная рана. Паверце, балюча і горка. Але мой абавязак перад імі, каб усе ведалі аб іх подзвігу, каб вы, бацькі марака Паўночнага флоту ганарыліся Ігарам, яго доблесцю, мужнасцю і адвагай.
Ігара называлі «бацманёнкам». Спецыялістам ён быў незаменным, перад самым выхадам у мора здаў на першы клас. У паходзе з Ткачом ён нёс вахту на цэнтральным пасту каля пульта кіравання лодачнымі рулямі. Ваш сын добра адчуваў атамаход, як вопытны вадзіцель машыну. Асабліва добра яму ўдавалася ўтрымліваць лодку на перыскопнай глыбіні. Гэта вялікае майстэрства, асабліва калі наверсе шторм. Ігар хацеў стаць мічманам. У асобе вашага сына ўсе бачылі надзейную змену Ткачу. Дваццацігадовы боцман — гэта рэдкасць на флоце. І што выбар камандавання выпаў на Ігара, ужо гаворыць само за сябе...»
«Ігар пайшоў сам, інакш паступіць не мог»
«У той дзень лёс звёў нас у адной аварыйнай партыі. З шостага адсека мічман Калацілін паведаміў, што назірае ўцечку дыму. Праз некалькі секунд у яго ўдарыў вогненны струмень. Шосты пераўтварыўся ў палаючую топку. З пятага ледзь паспелі пракрычаць: «Пажар!» Там успыхнулі пары масла. На людзях загарэлася адзенне. Маракі тушылі адзін аднаго, збівалі агонь з рукавоў, плячэй. Калі падводнікаў удалося вывесці з адсека, скура звісала лахманамі з іх абгарэлых рук.
Узнікла неабходнасць пранікнуць у шосты адсек, калі ён ужо выгараў, каб уключыць сістэму пажаратушэння на сёмым. Аварыйную партыю сфарміравалі з чатырох добраахвотнікаў. У яе ўвайшлі камандзір ІІІ рангу Юдзін, Ігар і двое страхуючых. Ігара Апанасевіча ісці ў пекла ніхто не прымушаў. І ніхто б не папракнуў яго за адмову. Але гэта было не ў яго характары. Ігар пайшоў сам — інакш паступіць не мог. Добраахвотнікі прабраліся ў пяты адсек і паспрабавалі адчыніць люк у наступным, але ў іх нічога не выйшла з-за рознага ціску паміж адсекамі. Клапан жа выраўноўвання ціску знаходзіўся ў цяжкадаступным месцы. Адчыніць яго ўзяўся Ігар. З вялікай цяжкасцю ён падпоўз да клапана, яму падалі ключ. І хлопец, лежачы на спіне, пачаў дзейнічаць. Ды нічога не выйшла: клапан заклініла. «Калі Ігар выбраўся адтуль, мы абследавалі перагародку паміж пятым і шостым адсекамі: яна была малінавага колеру. За ёй працягваўся пажар. Вярнуўшыся ў цэнтральны пост, Юдзін аб усім далажыў камандзіру І рангу Ваніну. Праз нейкі час прынялі новае рашэнне — уключыць сістэму пажаратушэння на шосты адсек. Зноў Юдзін і Ігар удвух пайшлі ў пяты адсек і падалі фрэон на шосты. Больш я Ігара не бачыў. Аб яго смерці ведаю толькі ад выжыўшых падводнікаў», — заканчвае свой ліст Слюсарэнка.
У газеце «Падводнік Запаляр'я» ўдалося адшукаць публікацыю за 4 красавіка 1988 года. У ёй карэспандэнт расказаў пра граматныя дзеянні Ігара Апанасевіча падчас вучэнняў. Роўна праз год гэтак жа з веданнем справы, без панікі, наш зямляк дзейнічаў у аварыйнай сітуацыі. І, магчыма, яго прафесіяналізм, памножаны на смеласць і адвагу, выратаваў жыццё астатнім членам экіпажа.
Таццяна ЛАЗОЎСКАЯ.
Канцэрт для дзяцей і моладзі, пластычны спектакль Ягора Дружыніна і «Рок-панарама».
Выбар саджанца для садавода — той момант, значнасць якога складана пераацаніць.
Актрыса НАДТ імя М. Горкага — пра шлях да сцэны і натхненне.
Тата і мама — два самыя важныя чалавекі ў жыцці кожнага дзіцяці.