Чаму немцы прагаласавалі за Меркель?

На парламенцкіх выбарах у Германіі, у адпаведнасці са звесткамі экзіт-полаў, перамога дастанецца блоку Хрысціянска-дэмакратычнага саюза і Хрысціянска-сацыяльнага саюза (ХДС/ХСС), які ўзначальвае цяперашні канцлер Германіі Ангела Меркель. Гэты блок набірае каля 42% галасоў выбаршчыкаў. У той жа час гэтага недастаткова для фарміравання ўрада, ХДС/ХСС спатрэбіцца фарміраваць кааліцыю з адной з іншых партый.

Адным з ключавых фактараў у фарміраванні ўрада з'яўляецца тое, ці пройдуць абмежавальны бар'ер свабодныя дэмакраты (СвДП), якія з'яўляюцца традыцыйнымі саюзнікамі ХДС/ХСС, і «Альтэрнатыва для Германіі». Паводле звестак экзіт-полаў, яны знаходзяцца на мяжы праходу, і сітуацыя няпэўная. У выпадку, калі 5-працэнтны бар'ер гэтымі партыямі не будзе пераадолены, сілы складуцца прыкладна роўныя паміж ХДС/ХСС і галоўнымі канкурэнтамі на выбарах — сацыял-дэмакратамі (СДПГ). Паводле папярэдніх звестак, яны набіраюць 26% галасоў выбаршчыкаў, але ў іх ёсць два патэнцыяльныя саюзнікі — Левая партыя і «Зялёныя», якія набіраюць прыкладна па 8% галасоў. У той жа час пры такім раскладзе найлепшыя шансы сфарміраваць кааліцыйны ўрад будуць усё ж у ХДС/ХСС — яны змогуць утварыць кааліцыю з адной або дзвюма з гэтых трох апазіцыйных партый.

Чаму ж выбаршчыкі вырашылі за лепшае аддаць пальму першынства той партыі, якая знаходзіцца ва ўладзе ўжо два тэрміны? Можна меркаваць, што нямецкія выбаршчыкі станоўча ацанілі ўсю тую крытыку, а часам і шчырую лаянку на адрас Ангелы Меркель, якая ўсе апошнія гады неслася на яе адрас з іншых краін Еўразоны. Прычына: нямецкі канцлер аддае перавагу інтарэсам Германіі перад інтарэсамі Еўрасаюза, ашчадна расходуючы нямецкія грошы на выратаванне краін ЕС, якія апынуліся ў складаным становішчы з-за крызісу. Немцы, якія маюць рэпутацыю скупых прагматыкаў, і не ўхвалілі б іншую палітыку свайго канцлера, што Ангела Меркель цудоўна разумела.

Удалося Меркель і плаўна правесці Германію праз эканамічны крызіс, які пачаўся ў 2008 годзе. Зразумела, у самым цяжкім 2009 годзе эканоміка знізілася на 5,1 працэнта, але ўжо ў наступным узрасла на 4 працэнты і працягнула ўмераны рост у далейшыя гады. Вядома, важна для выбаршчыкаў і тое, што паказчык беспрацоўя ў Германіі — адзін з самых нізкіх у Еўропе. З 7,7 працэнта ў 2009-м ён скараціўся да 5,5% у 2012 годзе. Асабліва гэта важна на фоне 27-працэнтнага беспрацоўя ў Іспаніі або Грэцыі.

Атрымалася ў Меркель падтрымаць і экспартны статус краіны. Пачынаючы з 2011 года, памер экспарту ўстойліва перавышае ўзровень удалага для Германіі 2008 года, дасягнуўшы 1 трыльёна 773 мільярдаў долараў у 2012 годзе. Пры гэтым удаецца з года ў год забяспечваць станоўчае сальда гандлёвага балансу, што ратуе Германію ад тых праблем, якія мае тая ж Грэцыя, што пастаянна імпартавала больш, чым магла адправіць на экспарт. Цэняць немцы свайго канцлера і за тое, што яна не ўцягвае краіну ні ў якую знешнепалітычную калатнечу. Пры ёй Германія або не прымала ніякі, або толькі сімвалічны ўдзел ва ўсіх авантурах ЗША ў апошнія гады.

Дарэчы кажучы, калі Меркель удасца сфарміраваць новы ўрад, мы, хутчэй за ўсё, ужо не ўбачым у ім цяперашняга міністра замежных краін Гіда Вестэрвеле. Гэту пасаду яму ўдалося заняць у сувязі з тым, што яго партыя, СвДП, была ключавым партнёрам ХДС/ХСС, паколькі атрымала 14,6 працэнта галасоў выбаршчыкаў на выбарах 2009 года. У цяперашняй сітуацыі фактычнага паражэння СвДП на новых выбарах гэтае месца можа быць аддадзена прадстаўніку адной з тых партый, з якой або якімі будзе ўтворана новая кааліцыя.

Якія актуальныя праблемы трэба будзе вырашаць новаму нямецкаму ўраду? Пры ўсіх плюсах нізкага беспрацоўя дастаткова вялікая колькасць людзей, якія працуюць на малааплатных працоўных месцах, ёсць скаргі на абмежаваныя ў часе працоўныя дагаворы, шмат месцаў прадугледжваюць няпоўны працоўны дзень. Шырока абмяркоўваюцца вынікі даследавання, абнародаванага Нямецкім інфармацыйным агенцтвам у верасні 2013 года, якое прадэманстравала, што малазабяспечаныя слаі насельніцтва ў выніку праведзеных дзяржавай пераразмеркаванняў цяпер атрымліваюць менш, чым у 1990-я гады. Багатыя сталі плаціць падаткаў нашмат менш — з 1991 года да 2010 года максімальная падатковая стаўка знізілася на 11 працэнтных пунктаў, а ў 1997 годзе быў адменены падатак на маёмасць.

Цікава таксама, што палітычныя сілы, якія перамаглі на выбарах, бачаць аснову паспяховага развіцця эканомікі, як і ў Беларусі, у развіцці індустрыяльнага сектара краіны. Як адзначае Міхаэль Хютэр, дырэктар Інстытута нямецкай эканомікі ў Кёльне, які цесна супрацоўнічае з ХДС/ХСС, у цяперашняй бізнес-мадэлі Германіі стрыжнем з'яўляецца індустрыяльная вытворчасць. На яго думку, трэба ствараць спрыяльныя ўмовы для высокаразвітай апрацоўваючай прамысловасці.

Можна спрагназаваць, што вынікі парламенцкіх выбараў у Германіі не паўплываюць значна на адносіны Беларусі з Еўрасаюзам. Нягледзячы на вялізную ролю Германіі ў вызначэнні знешняй палітыкі ЕС, ключавым фактарам у паляпшэнні адносін Беларусі з Еўрасаюзам будзе паступовае ўспрыманне яе еўрапейскімі палітыкамі не як адзінокай невялікай краіны, якую неабходна падпарадкаваць сабе, а як фарпоста вялізнага Еўразійскага саюза, з якім неабходна наладжваць добрыя адносіны. А гэта патрабуе часу.

Сяргей КІЗІМА,

доктар палітычных навук