Творчы пачатак

... алея каваных ліхтароў з'явілася ў Брэсце

Да 1000-годдзя Брэста застаецца шэсць гадоў. Хочацца спадзявацца, што на юбілей да нас прыедзе шмат гасцей і кожны з іх знойдзе нешта для сябе цікавае ў самым заходнім горадзе Беларусі. Гэтая тэма даўно абмяркоўваецца грамадскасцю горада, некалькі разоў яе выносілі на парадак дня сесій гарадскога Савета дэпутатаў. Пад эгідай гарвыканкама дзейнічае савет-камісія па выпрацоўцы канцэпцыі стварэння гісторыка-культурнага комплексу "Брэст".

Чатыры гады таму на скрыжаванні Савецкай і Гогаля ўзведзены помнік, на якім адлюстраваны асноўныя вехі 1000-гадовай гісторыі Брэста. Годам пазней на вуліцы Савецкай урачыста запалілі ліхтары з газай. Цяпер рэдкі госць не пажадае сфатаграфаваць ліхтаршчыка, які ўвечары запальвае святло.

А сёлета па вуліцы Гогаля з'явілася алея арыгінальных каваных ліхтароў, якая і стала яшчэ адной славутасцю. Яна нават прэтэндуе на "візітоўку" абласнога цэнтра. Амаль каля кожнага ліхтара цяпер спыняюцца гараджане і турысты: робяць здымкі, абмяркоўваюць, дзеляцца ўражаннямі.

Як аказалася, ідэя алеі ліхтароў належыць старшыні гарвыканкама Аляксандру Палышанкову

. Дарэчы, мэр з самага пачатку выказаўся за тое, каб праект быў рэалізаваны без прыцягнення бюджэтных сродкаў.

Унесці свой уклад у справу паляпшэння выгляду горада прапанавалі дзелавым людзям. Адгукнуліся многія. Спачатку гаворка вялася пра некалькі так званых "літаратурных" ліхтароў. Мелася на ўвазе прысвяціць іх творам і асобе пісьменніка Мікалая Гогаля, чыё імя носіць адна з цэнтральных вуліц горада. Мастакі і скульптары ўзяліся за эскізы, майстры-кавалі — за інструмент. Цікава, што ў гарвыканкаме нават не праводзілі ніякіх папярэдніх аглядаў. Майстрам быў аказаны поўны давер. Эскізы малявалі не толькі прафесійныя мастакі, але і вучні, студэнты, неабыякавыя гараджане. Конкурс праводзілі спонсары праектаў. І нават сам мэр, аўтар ідэі, убачыў многія гатовыя вырабы ўжо на пастаменце.

Большасць металічных ліхтароў вырабілі каваль Аляксандр Чумакоў і майстэрня "Жар-птушка". Вядомы ў Брэсце па ліхтарах на вуліцы Савецкай Аляксандр Чумакоў выкаваў "літаратурныя" ліхтары. Адзін з іх мае назву "Вечары на хутары бліз Дзіканькі" і адлюстроўвае момант, калі чорцік спрабуе ўкрасці месяц з неба. Ліхтар валодае эфектам "тэатра ценяў". Увечары, калі наступае змрок і запальваецца святло, у адным з вокнаў з'яўляецца постаць знакамітай Салохі, у другім — фігура старасты вёскі Дзіканька, пана Галавы. У гэтым шэдэўры кавальскага мастацтва памерам 3 метры 40 сантыметраў перададзены гумарыстычна-містычны дух "Вечароў". Шкада, што яго не было, калі адзін з тэатральных фестываляў "Белая вежа" быў прысвечаны творчасці Гогаля. Магчыма, нейкі з тэатраў выкарыстаў бы гэтую пляцоўку.

А літаральна днямі з'явіўся трыццаты па ліку ліхтар па матывах аповесці Гогаля — "Нос". Яго падарыў гораду асабіста Аляксандр Чумакоў. Убачыўшы гэты нос, згадаеш вышэйназваны твор Гогаля, нават калі чытаў яго гадоў 30 таму. Яшчэ адзін "літаратурны" ліхтар — "Спальванне другога тома "Мёртвых душ" Мікалая Гогаля. Кампазіцыя вельмі эфектна выглядае ў цёмны час сутак: чырвоныя "языкі" полымя напаўзаюць на рукі Майстра. Містыку, увасобленую ў метале, фінансавала кампанія "Заходняе фондавае бюро", пра што сведчыць гранітная зорка, усталяваная побач. Знакі з імёнамі спонсараў стаяць каля кожнага з ліхтароў.

Пасля ўстаноўкі першых ліхтароў справа набыла папулярнасць, з'явіліся новыя ахвотныя ўвекавечыць назву сваёй фірмы і падарыць гораду часцінку святла і творчасці. Адна з кампаній, якая фінансавала ліхтар у ліку першых, цяпер палічыла яго занадта сціплым у мастацкім сэнсе і выказала намер замяніць на новы. Такому душэўнаму і фінансаваму парыву ніхто, вядома, не будзе пярэчыць. А знакамітае ў краіне прадпрыемства ўжо аб'явіла творчы конкурс. Тым больш што прыклады арыгінальнага падыходу не проста ёсць — іх цэлая вуліца.

Вельмі цікавая работа кавальскай майстэрні "Жар-птушка" стаіць на скрыжаванні з вуліцай Куйбышава. Ліхтар у выглядзе карункавай сукенкі з каванага металу з капялюшыкам-абажурам чымсьці нагадвае валагодскія карункі. Так швейная фірма "Burvіn" нагадала гараджанам, што яна выпускае прыгожую жаночую вопратку. Другі вытворца адзення "Панда" замовіла ліхтар у выглядзе кампазіцыі, у цэнтры якой стаіць жалезная швейная машынка. І цяпер за гэту машынку сядае ледзь не кожны другі, каб сфатаграфавацца на памяць.

Звяртае на сябе ўвагу ліхтар Брэсцкага мясакамбіната ў выглядзе старадаўняга гадзінніка як сімвала нязменлівасці і ўстойлівасці. Іншыя ліхтары нясуць у сабе тэматыку высокіх тэхналогій і рамантыку марскіх падарожжаў, прыроды і музыкі. Нікога, пэўна, не пакіне абыякавым Маленькі прынц з яго вечнай Ружай. Ёсць ліхтары, зробленыя ў класічнай еўрапейскай традыцыі. А заяўкі ад прадпрыемстваў працягваюць паступаць. І вось ужо гарвыканкамам адведзена 10 пляцовак для новых ліхтароў. Думаю, у хуткім часе майстры-кавалі парадуюць нас новымі творамі.

...На жаль, няўмольны гістарычны лёс амаль нічога не пакінуў ад старажытнага Бярэсця, якое летапісцы параўноўвалі з Кракавам. Горад, фактычна ўзведзены на новым месцы, павінен ствараць новыя славутасці, якія паступова стануць яго адметнасцю, яго душой. Ліхтары — адзін з крокаў на гэтым шляху.

Святлана ЯСКЕВІЧ

Фота Валерыя КАРАЛЯ.